Vết dao trên ban công Milan và con số lạnh lùng về femicide
Pamela Genini, 29 tuổi, là hình mẫu “thành công kiểu Ý” mà nhiều cô gái mơ ước: người mẫu, influencer, môi giới bất động sản chuyên nhà ven biển hoa lệ, lại vừa tung ra thương hiệu bikini riêng ở Milan – một thành phố mà giới trẻ thất nghiệp và hợp đồng bấp bênh vẫn là định mệnh chung.
Thế nhưng một buổi tối tháng 10, người ta thấy cô nằm chết trên ban công căn hộ, máu loang ra nền gạch. Bên cạnh cô là người yêu cũ, Gianluca Soncin, 52 tuổi. Ông ta bị cáo buộc đã lẻn vào nhà, đâm cô nhiều nhát rồi ở lại bên xác nạn nhân cho tới khi cảnh sát ập tới.
Soncin đang bị giam biệt lập, đối mặt với các cáo buộc giết người có chủ đích, hành hạ, rình rập và lên kế hoạch từ trước. Pamela trở thành nạn nhân thứ 72 của femicide ở Ý trong năm 2025 – theo nhóm quan sát Non Una Di Meno. Sau đó, ít nhất bốn phụ nữ khác nữa bị giết, trong đó có cụ bà 80 tuổi Vanda Venditti. Sáu vụ án khác đang được xem xét có phải femicide hay không.
Những cái tên, những gương mặt bị xóa khỏi đời sống chỉ còn lại trong thống kê. Năm ngoái, Ý ghi nhận 116 vụ femicide – con số giảm nhẹ so với hai năm trước nhưng vẫn là vết nhơ không thể che lấp với một đất nước tự hào là “cái nôi văn minh châu Âu”.
Giorgia Meloni
Ba năm nữ thủ tướng – phụ nữ Ý có an toàn hơn?
Từ khi Giorgia Meloni trở thành nữ thủ tướng đầu tiên, nhiều người từng hy vọng phụ nữ Ý sẽ được lắng nghe hơn, được bảo vệ tốt hơn. Chính phủ của bà đã siết luật với nạn rình rập, coi bạo lực gia đình là yếu tố tăng nặng hình phạt, cho phép những bản án nặng hơn, kể cả tù chung thân trong một số trường hợp.
Nhưng luật nặng tay với kẻ gây án không đồng nghĩa xã hội bớt bạo lực. Các nhóm nữ quyền và giới chuyên gia cho rằng Meloni chưa làm điều quan trọng nhất: phòng ngừa. Bởi muốn ngăn một người đàn ông biến thành kẻ giết vợ, giết người yêu, thì phải bắt đầu từ giáo dục, từ cách xã hội dạy con trai về ranh giới, đồng thuận và tôn trọng phụ nữ – chứ không chỉ từ song sắt nhà tù.
Khi giáo dục giới tính bị coi là “thuyết giới tính thức tỉnh”
Mới đây, Bộ Giáo dục trong chính phủ Meloni tiếp tục thúc đẩy luật duy trì lệnh cấm dạy giáo dục giới tính bắt buộc ở mẫu giáo, tiểu học và trung học cơ sở. Trong khi Liên Hợp Quốc khuyến cáo sex-ed là nền tảng để nói về bạo lực giới, về đồng thuận, về tôn trọng cơ thể người khác – thì Ý lại quay lưng với điều đó.
Meloni đổi tên Bộ Bình Đẳng cũ thành Bộ Gia đình, Tỷ lệ sinh và Cơ hội bình đẳng, và dựng lên hình ảnh “bảo vệ trẻ em khỏi thuyết giới tính thức tỉnh” để biện minh cho việc không cho trẻ tiếp cận kiến thức cơ bản về tình dục và quan hệ.
Phe đối lập như nghị sĩ Alessandro Zan mỉa mai: “Trong khi châu Âu tiến về phía trước, Ý đang quay về thời Trung cổ.” Cấm giáo dục giới tính nghĩa là tiếp tục nuôi dưỡng một thế hệ lớn lên trong im lặng, xấu hổ, thiếu hiểu biết – những mảnh đất màu mỡ cho bạo lực và kiểm soát.
Nữ thủ tướng, nhưng bất bình đẳng kinh tế vẫn sâu như vực
Không chỉ sống trong nỗi lo bị bạo lực, phụ nữ Ý còn phải vật lộn với một thực tại kinh tế u ám. Tỷ lệ sinh năm 2024 chỉ còn 1,18 con/phụ nữ, năm 2025 tiếp tục tụt xuống 1,13 – năm thứ 16 liên tiếp giảm, theo ISTAT. Thế nhưng thay vì hỏi: “Vì sao phụ nữ không dám sinh con?”, chính quyền lại thường xuyên… trách họ.
Meloni lên án việc phụ nữ bị “xúi giục” ưu tiên sự nghiệp, thông qua luật hình sự hóa mang thai hộ, cho phép các nhóm chống phá thai vào phòng khám. Đồng thời, lời hứa xây dựng thêm nhà trẻ giá rẻ – yếu tố then chốt để phụ nữ yên tâm sinh con – lại bị cắt khỏi ngân sách đầu tiên.
Bức tranh bình đẳng giới cũng ảm đạm không kém. Báo cáo Khoảng cách Giới toàn cầu 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới xếp Ý ở vị trí 85/148, thuộc nhóm đội sổ châu Âu. Về tham gia kinh tế, Ý tụt xuống vị trí 117, rơi thêm 6 bậc so với năm 2024.
Chỉ khoảng 41,5% phụ nữ trong độ tuổi lao động có mặt trên thị trường, trong khi đàn ông gần 60%. Ở một số ngành, phụ nữ kiếm ít hơn tới 40% so với đồng nghiệp nam làm cùng việc. Chỉ 39% vị trí quản lý thuộc về nữ giới và vỏn vẹn 7% công ty Ý có CEO là phụ nữ. Đó không chỉ là con số, mà là lời nhắc rằng dù có một nữ thủ tướng, trần kính vẫn dày và thấp.
Thế hệ trẻ mắc kẹt: muốn làm việc, muốn làm mẹ, nhưng chỉ toàn hợp đồng bấp bênh
Ariana Ricci, 32 tuổi, là hình ảnh rất điển hình cho thế hệ phụ nữ trẻ Ý. Tốt nghiệp Bocconi – trường kinh tế danh giá, có kinh nghiệm học tập ở nước ngoài, làm nhân sự, đầy đủ kỹ năng. Thế nhưng ở Rome, cô vẫn phải thuê một phòng trong căn hộ sinh viên để khỏi… dọn về sống với bố mẹ.
Công việc của Ariana là chuỗi hợp đồng ngắn hạn, không bảo đảm được gì ngoài vài tháng lương. Không hợp đồng dài hạn, không chế độ thai sản đàng hoàng, không chỗ gửi con giá phải chăng. Nếu mang thai, cô có thể mất việc, mất thu nhập, và chẳng biết gửi con cho ai ngoài ông bà. Trong khi đó, đàn ông lại dễ được nhận vào các vị trí hợp đồng vô thời hạn, kèm theo phúc lợi rộng rãi.
Ariana từng bỏ phiếu cho đảng cánh hữu của Meloni, hy vọng một nữ lãnh đạo sẽ hiểu thế bí của phụ nữ trẻ: muốn có sự nghiệp, muốn có gia đình, nhưng bị hệ thống đẩy vào thế buộc phải chọn một. Ba năm sau, cô nói: “Meloni làm Ý trông thật đẹp trên trường quốc tế, nhưng ở nhà, chúng tôi vẫn bị bỏ quên.”
Hai chân dung đối lập của phụ nữ Ý hôm nay
Ở đầu bên kia của bức tranh là Beatrice Costa, ngồi trong quán cà phê ở Rome với đứa con 6 tháng trên tay, trong khi bé lớn 3 tuổi đang ở nhà trẻ công. Cô nói mình “được phép làm mẹ”. Gia đình chồng có nhà cho, chồng là kế toán thuế thu nhập ổn định, ông bà sẵn sàng trông cháu. Với cô, nghị trình “tôn vinh gia đình truyền thống” của Meloni là nguồn động viên tinh thần.
Beatrice nói: “Tôi lớn lên với áp lực phải có sự nghiệp trước, còn chuyện làm mẹ để sau. Giờ tôi cảm thấy được trao lại quyền chọn làm mẹ.”
Giữa Ariana và Beatrice, ta thấy rõ hai thế giới: một bên là phụ nữ trung lưu có mạng lưới gia đình và tài chính vững, có thể tận dụng ưu tiên cho gia đình truyền thống; bên kia là những cô gái đi làm bằng thực lực, không dựa vào “của hồi môn” của bố mẹ, mắc kẹt giữa lương thấp, hợp đồng bấp bênh và giá thuê nhà, giá nhà trẻ trên trời. Chính sách của Meloni, dù mang gương mặt “ủng hộ gia đình”, lại vô tình hoặc hữu ý ưu ái nhóm thứ nhất và bỏ mặc nhóm thứ hai.
Từ ban công Milan nhìn xuống: phụ nữ Ý cần gì, ngoài những lời hô hào?
Trong tang lễ của Pamela Genini ở Milan, người ta mang hoa trắng, treo ảnh cô với nụ cười rạng rỡ. Bề ngoài, đây là một vụ án tình – một người đàn ông trung niên không chấp nhận bị rời bỏ. Nhưng đặt xác cô bên cạnh những thống kê về femicide, về chênh lệch lương, về tỷ lệ tham gia lao động, ta thấy đó không chỉ là bi kịch cá nhân mà là triệu chứng của một nền văn hóa vẫn coi phụ nữ là tài sản – phải kiểm soát, phải trừng phạt nếu dám tự chọn đời mình.
Phụ nữ Ý không cần thêm những bài diễn văn về “thiên chức làm mẹ”, cũng không cần thêm các tấm poster chống phá thai trước phòng khám. Họ cần được trả lương xứng đáng, cần hợp đồng ổn định, nhà trẻ giá phải chăng, trường học dạy bọn trẻ tôn trọng nhau, cần hệ thống pháp luật can thiệp sớm khi có dấu hiệu bạo lực.
Và hơn hết, họ cần những người cầm quyền nhìn thấy họ như con người, với quyền tự quyết về thân thể, công việc, tình yêu – chứ không chỉ như “cỗ máy sinh đẻ” để cứu tỷ lệ sinh đang lao dốc.
Nếu không, sau mỗi gương mặt như Pamela, con số femicide sẽ còn tiếp tục nhảy lên, lạnh lẽo và vô cảm – bất chấp việc Ý có một nữ thủ tướng hay không.
