USA Ba người Việt bị ICE bắt ở New Orleans: Từ giấc mơ Mỹ đến nguy cơ bị trục xuất

[Gibbs]

Ngày đầu chiến dịch và ba cái tên Việt Nam
Ngay trong ngày mở màn chiến dịch truy quét mang mật danh “Catahoula Crunch” tại New Orleans, lực lượng Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) đã bắt 16 người, trong đó có ba người gốc Việt: Bình Văn Tô, Vũ Hoàng Phạm và Hùng Ngọc Trần. Bộ Nội An (DHS) mô tả cả ba là “di dân tội phạm bất hợp pháp” – cụm từ dùng cho những người không có hoặc đã mất quy chế cư trú hợp pháp, đồng thời có án hình sự. Họ không phải là những di dân bị bắt lén vượt biên ở biên giới, mà là những người từng sống nhiều năm trên đất Mỹ, phạm tội, thụ án, sau đó bước thẳng từ nhà tù sang trại giam di trú.

Bình Văn Tô: ‘Nếu có giấy tờ, tôi tự bay về Việt Nam’
Theo thông cáo của DHS, ông Bình Văn Tô từng bị kết án 40 năm tù với một loạt tội danh nặng: cướp, tấn công có vũ khí, bắt cóc, giết người, hành hung… Mãn hạn tù, ông bị tòa di trú ra lệnh trục xuất. Trong lúc ICE thực hiện lệnh, phóng viên Ali Bradley của News Nation Network phỏng vấn nhanh. Trước ống kính, ông Bình nói mình “rất tiếc” và cho rằng sự việc “xảy ra như vậy nhưng không phải như vậy”, xin lỗi gia đình và thừa nhận “có sai lầm là tôi”. Khi được hỏi có vi phạm luật di trú không, ông vừa phủ nhận vừa thừa nhận mình là “tội phạm vì phạm tội hình”. Điều khiến nhiều người chú ý là câu nói dõng dạc của ông: nếu có đủ giấy tờ, ông sẵn sàng tự mua vé bay về Việt Nam, không cần cảnh sát áp giải. Ông bảo đã đến Mỹ từ rất nhỏ, “không biết gì” về quê cũ, nhưng vẫn chấp nhận quay về nếu đó là cái giá phải trả.

Vũ Hoàng Phạm và Hùng Ngọc Trần: hồ sơ dài hơn cả bản án
Hồ sơ mà DHS công bố về ông Vũ Hoàng Phạm cho thấy một chuỗi vi phạm dày đặc: hành hung, bạo hành gia đình, trộm xe, tấn công cảnh sát, trộm cắp, say xỉn nơi công cộng, tội liên quan ma túy, giả danh người khác, sở hữu dụng cụ chuyên dùng để ăn trộm… Một người như thế, ở bất kỳ quốc gia nào, cũng trở thành nỗi ám ảnh của cộng đồng địa phương. Còn ông Hùng Ngọc Trần đã có lệnh trục xuất từ năm 2010 sau khi bị kết tội tấn công tình dục, sờ mó trẻ em và trộm cắp. Cả ba trường hợp, DHS không nêu rõ họ sang Mỹ bằng con đường nào, có thẻ xanh hay chỉ là thường trú nhân, nhưng điểm chung là: sau khi mãn án hình sự, tòa di trú đều ra lệnh trục xuất. Nếu nước gốc không nhận lại hoặc bản thân đương sự không chịu rời Mỹ, họ được xếp vào nhóm “di dân tội phạm bất hợp pháp” và sẽ bị ICE truy bắt bất cứ khi nào có thể.

Trục xuất về đâu và câu hỏi ‘Việt Nam có nhận không?’
Không ít người đọc tin đã thắc mắc: những người này suốt bao năm nay tự nhận là “người Mỹ gốc Việt”, giờ bị trục xuất thì ai chịu nhận? Về mặt pháp lý, nếu vẫn còn quốc tịch Việt Nam hoặc chưa chứng minh được đã từ bỏ, họ vẫn được xem là công dân Việt Nam. Trên thực tế, nhiều trường hợp phạm tội nặng bị trục xuất đã được đưa về, dù trở thành gánh nặng không nhỏ cho gia đình lẫn xã hội. Nhưng không phải hồ sơ nào cũng thuận buồm xuôi gió: có khi giấy tờ không đầy đủ, có khi phía quốc gia gốc không muốn ký nhận, thế là họ mắc kẹt ở trại giam di trú, không được ở, cũng chẳng được đi. Câu chuyện “quê cũ có nhận lại hay không” vì vậy luôn ám ảnh những người mang án.

Mạng xã hội chia phe: mỉa mai, giận dữ và cả nỗi lo nhân quyền
Dưới các bản tin, bình luận của cư dân mạng Việt chia làm nhiều luồng. Có người hả hê gọi đây là “nước Mỹ quét rác khỏi nhà”, mỉa mai cộng đồng người Việt chống cộng ở hải ngoại, cho rằng họ chỉ lên tiếng khi có ai trong nước bị bắt chứ im lặng khi “đồng hương” phạm tội ở Mỹ. Có người lo lắng: những tội danh như cướp, giết người, ấu dâm… nếu bị đưa về Việt Nam sẽ trở thành “ung nhọt”, mầm mống bất ổn cho xã hội. Lại có ý kiến châm biếm nước Mỹ luôn giương cao khẩu hiệu nhân quyền, nhưng sẵn sàng trục xuất những người đã sống ở đó từ bé, gần như không còn gốc gác ở quê nhà. Giữa tranh cãi, một sự thật hiển hiện: không có chế độ nào hoàn hảo, cũng không có “tấm vé thiên đàng” nào cho những ai bước chệch khỏi luật pháp.

Giấc mơ Mỹ vỡ vụn và bài học cho người Việt xa xứ
Ba người đàn ông gốc Việt bị bắt ở New Orleans chỉ là lát cắt nhỏ trong chiến dịch truy quét di dân phạm pháp đang diễn ra trên khắp nước Mỹ. Nhưng đằng sau đó là lời nhắc không dễ chịu cho nhiều gia đình: tấm thẻ xanh, quốc tịch hay một chuyến vượt biên thành công không phải là bảo hiểm vĩnh viễn. Chỉ cần vài năm lạc lối trong tội phạm, mọi thứ có thể tan như bong bóng xà phòng, để lại phía sau những người vợ, đứa con, cha mẹ già không biết bấu víu vào đâu. Ở quê nhà, nhiều người vẫn đang mơ về “miền đất hứa” với đồng đô-la lấp lánh. Câu chuyện của Bình Văn Tô, Vũ Hoàng Phạm và Hùng Ngọc Trần cho thấy: nếu không mang theo ý thức tôn trọng luật pháp và trách nhiệm với cộng đồng, giấc mơ Mỹ rất có thể kết thúc bằng một chiếc còng tay, một vé trục xuất, và một quê hương trở nên xa lạ ngay cả với chính người mang tên mình.