Dấu chấm hết cho hình tượng 'phú bà' của Đoàn Di Băng, Ngân Collagen

[Romano]

Hình ảnh xa hoa của nhiều KOL/KOC trên mạng xã hội đang dần lung lay khi họ quảng bá cho các sản phẩm bị nghi ngờ chất lượng hay liên quan đến hoạt động kinh doanh phi pháp.Sống trong biệt thự triệu đô, đập hộp hàng hiệu, khoe siêu xe, đeo trang sức hàng tỷ đồng, kể về những thương vụ thành công... là hình ảnh mà Ngân Collagen và Đoàn Di Băng từng miệt mài xây dựng suốt nhiều năm trên mạng xã hội. Thế nhưng chỉ trong vòng một tháng trở lại đây, mọi ánh nhìn đều đổ dồn vào những bê bối liên quan đến sản phẩm bị nghi ngờ chất lượng mà họ quảng bá.

Ngày 27/5, cơ quan chức năng Đồng Nai thống nhất khởi tố vụ án liên quan đến sản phẩm mỹ phẩm do Công ty EBC Đồng Nai sản xuất, từng được Đoàn Di Băng tích cực quảng cáo. Một ngày trước đó, Cục Quản lý thị trường cũng mở rộng kiểm tra các mặt hàng khác do Ngân Collagen quảng bá như Trà giảm cân N-Collagen, Kẹo táo thải mỡ bụng, N-Collagen Chanh Plus.

Những vụ việc này có thể sẽ đặt dấu chấm hết cho hình ảnh “đại gia quận 7”, “phú bà Cần Thơ” - những cái mác hào nhoáng từng khiến dư luận nghi ngờ ngay từ khi xuất hiện. Ngân Collagen và Đoàn Di Băng là hai ví dụ mới nhất cho sự sụp đổ của những hình tượng hào nhoáng được tô vẽ trên mạng xã hội.

Sự sụp đổ của những "cỗ máy kiếm tiền"
Trong thập kỷ qua, mạng xã hội đã trở thành mảnh đất màu mỡ để dựng nên những giấc mơ thành công tức thì. Nhiều người lao vào cuộc đua hút lượt theo dõi, xây dựng hình tượng sang chảnh, xa hoa với nhà đẹp, xe sang, tủ đồ hàng hiệu - không chỉ để thỏa mãn cái tôi mà còn như một cách "định danh" cho thương hiệu cá nhân. Tuy nhiên, ánh đèn sân khấu ấy ngày càng bộc lộ những mảng tối.

Thị trường influencer toàn cầu được định giá 21,1 tỷ USD vào năm 2023 - gấp ba lần so với 2019. Khi influencer trở thành người bán hàng, người đại diện hình ảnh và cả “doanh nhân thành đạt” trên mạng, danh tiếng của họ dễ dàng bị biến thành công cụ để che đậy các hành vi mờ ám, thậm chí phạm pháp.

Hào nhoáng được dàn dựng kỹ lưỡng, khối tài sản được phô trương rầm rộ có thể là bình phong cho những dòng tiền bất hợp pháp, tạo ra ảo tưởng về sự thành đạt.

Tháng 11/2023, vụ bắt giữ cặp đôi influencer nổi tiếng Thổ Nhĩ Kỳ Dilan và Engin Polat - sở hữu tổng cộng hơn 8 triệu lượt theo dõi - đã khiến công chúng choáng váng. Từng được biết đến với lối sống giàu có và “biểu tượng thành công” của thế hệ mạng xã hội, cặp đôi bị cáo buộc rửa tiền, trốn thuế và cá cược trái phép.

Nhà chức trách phát hiện cả hai đã bơm hàng triệu USD vào các công ty bình phong, dùng hóa đơn giả để tạo giao dịch ảo, phân tán tiền cho người thân và đầu tư vào bất động sản. Một chuỗi thẩm mỹ viện, thương hiệu mỹ phẩm và cả nhãn hiệu kim cương từng được giới thiệu như thành tựu tự thân thực chất là mắt xích trong hành vi phạm pháp có tổ chức.

Từ vụ Polat, hơn 600 influencer khác tại Thổ Nhĩ Kỳ đã bị điều tra vì nghi ngờ hành vi tương tự. Không chỉ trên Instagram hay Facebook, các nền tảng như Twitch - vốn được xem là không gian giải trí vô hại - cũng bị lợi dụng để rửa tiền qua hình thức “ủng hộ streamer”. Năm 2021, cảnh sát Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ 31 influencer liên quan đến phi vụ rửa hơn 10 triệu USD qua nền tảng này.

Tương tự, Hushpuppi - influencer người Nigeria từng gây sốt vì lối sống “ông hoàng Dubai” - bị tuyên án 11 năm tù tại Mỹ vì rửa tiền từ lừa đảo ngân hàng và giả mạo doanh nghiệp. Hay Heather Morgan - nữ rapper tự phong “cỗ máy kiếm tiền” - bị kết án vì rửa hơn 4 tỷ USD từ bitcoin đánh cắp. Đáng chú ý, chính những hình ảnh khoe mẽ trên mạng xã hội lại trở thành chứng cứ buộc tội họ.

BBC Panorama từng phát hiện không ít influencer công khai chia sẻ tiền mặt thu từ hành vi gian lận và dạy người xem cách “làm giàu bất hợp pháp” qua video.

Những vụ việc này không chỉ là lời cảnh tỉnh về trách nhiệm pháp lý, mà còn lột tả bản chất của “hào quang ảo” - nơi mà danh tiếng, sự xa hoa và thành công được gắn chặt với những nghi ngờ và bẫy ngụy tạo.

Cái kết của thời khoe của
Ngay cả khi không trực tiếp tham gia vào hành vi phạm pháp, nhiều influencer vẫn vô tình tiếp tay cho các hoạt động trái luật, chỉ đơn giản bằng việc khoe khoang cuộc sống xa hoa. Với hàng triệu người theo dõi, đặc biệt là giới trẻ, hình ảnh về sự giàu sang không kiểm chứng có thể tạo ra ảo vọng thành công nhanh chóng và dễ dàng. Chính từ ảo vọng ấy, nhiều người trở thành “tiền mồi” cho các đường dây tội phạm tài chính.

Các nhóm tuyển dụng - được gọi là mule herders - thường ẩn mình sau lớp vỏ bình thường trên mạng xã hội, theo dõi các bình luận dưới bài đăng của influencer rồi gửi tin nhắn chiêu dụ. Họ nhắm tới những người khao khát đổi đời nhanh, ít hiểu biết về tài chính, để lôi kéo tham gia vào các hành vi như rửa tiền hoặc mở tài khoản ngân hàng cho người khác sử dụng bất hợp pháp.

Khi các KOL/KOC dần trở thành biểu tượng giàu sang và thành công kiểu mới, họ cũng ngày càng bị ràng buộc bởi trách nhiệm đạo đức - điều không phải ai cũng sẵn sàng gánh vác.Một số quốc gia đã bắt đầu siết chặt quản lý, đặc biệt với nhóm finfluencer - những người chia sẻ nội dung tài chính có thể ảnh hưởng đến hành vi đầu tư của người theo dõi. Cùng lúc, các ngân hàng và tổ chức tài chính cũng được cảnh báo phải nâng cao giám sát nguồn tiền từ thu nhập trực tuyến, tránh để các kẽ hở bị lợi dụng.

Trong bối cảnh đó, Trung Quốc trở thành quốc gia đi đầu trong việc “dọn dẹp” không gian mạng khỏi những hình ảnh giả tạo. Tháng 5/2024, hàng loạt nền tảng như Douyin, Weibo, Kuaishou hay Xiaohongshu đồng loạt thông báo sẽ mạnh tay xử lý các nội dung cổ xúy chủ nghĩa vật chất, khoe tài sản không kiểm chứng và tạo ra sự so sánh gây tổn thương giữa các tầng lớp xã hội.

Douyin - phiên bản TikTok tại Trung Quốc - khẳng định sẽ xử lý nghiêm các nội dung khoe khoang nhà lầu, siêu xe hay lối sống xa hoa không thực tế. Xiaohongshu đã cấm vĩnh viễn một số tài khoản thường xuyên đăng hình kho báu, kim cương hay “đập hộp” để khoe tài sản không rõ nguồn gốc, vì lan truyền các "giá trị lệch chuẩn". Weibo tuyên bố đẩy mạnh cơ chế kiểm soát, siết chặt quản lý các tài khoản có sức ảnh hưởng, hướng tới một không gian mạng "lành mạnh, văn minh".

Trong tuần đầu tháng 5/2024, các nền tảng này đã xử lý hàng nghìn nội dung và khóa hàng trăm tài khoản. Đó không chỉ là động thái kiểm duyệt, mà là một lời cảnh báo: thời đại của những hình mẫu hào nhoáng nhưng rỗng ruột đang dần khép lại.

Mấy người khoe của giàu có trên mạng từ từ bị bắt và tịch thu tài sản cho coi. Càng nổi tiếng kêu gọi bán hàng thì càng nguy