Câu chuyện bà Melissa Trần (tên Việt: Trần Thị Mộng Tuyền) – một chủ tiệm nail sống ở Maryland, có thẻ xanh, có chồng và bốn con, trình diện ICE đầy đủ hơn 20 năm – bị bất ngờ trục xuất về Việt Nam vào cuối năm 2025 đã gây chấn động cộng đồng người Việt tại Mỹ. Sự việc đặt ra câu hỏi: vì sao một người sống ổn định và tuân thủ pháp luật ngần ấy năm lại bị đưa khỏi nước Mỹ?
Để hiểu điều này, cần nhìn vấn đề dưới góc độ luật di trú Hoa Kỳ, vốn rất phức tạp và đôi khi đi ngược cảm nhận công bằng của người dân.
1. Xuất phát điểm: bà đến Mỹ hợp pháp, có thẻ xanh
Bà Melissa đến Hoa Kỳ từ thập niên 1990 theo diện tị nạn. Sau đó bà trở thành thường trú nhân hợp pháp (LPR) – tức là người có thẻ xanh. Bà lập gia đình, sinh bốn người con, mở tiệm nail và sống tại Hagerstown, Maryland.
Về mặt đời sống, bà là một người mẹ, một người vợ, một người lao động chân chính như bao người.
2. Sai lầm tuổi trẻ và bản án hình sự
Khoảng năm 2001–2002, khi mới 19 tuổi, bà vướng vào các hành vi liên quan đến:
- gian lận,
- giả mạo,
- ăn cắp hoặc viết chi phiếu giả.
Bà nhận tội và thi hành 6 tháng tù giam. Đó là một sai lầm khi bà còn rất trẻ, và bà đã trả giá cho nó bằng bản án hình sự.
Tuy nhiên, trong luật di trú, những tội danh này thuộc nhóm gọi là “Crimes Involving Moral Turpitude” (CIMT) – tức là các tội bị xem là vi phạm đạo đức xã hội. Công dân Mỹ phạm tội này thì đi tù rồi về, hết chuyện. Nhưng người có thẻ xanh thì có thể bị đưa ra tòa di trú để trục xuất.
Chính điều này dẫn đến bước ngoặt tiếp theo.
3. Lệnh trục xuất ban hành từ hơn 20 năm trước
Sau khi mãn hạn tù, vào khoảng năm 2003–2004, một thẩm phán di trú đã ra lệnh trục xuất đối với bà Melissa.
Lệnh này được xem là lệnh trục xuất cuối cùng (Final Order of Removal) – nghĩa là:
- hoặc bà không nộp đơn kháng cáo,
- hoặc kháng cáo nhưng thua.
Từ thời điểm đó, về mặt pháp lý, bà đã có lệnh phải rời khỏi Hoa Kỳ.
Thế nhưng bà vẫn ở lại.
4. Vì sao bà không bị trục xuất từ năm 2003?
Điều then chốt nằm ở chỗ:
- Việt Nam thời điểm đó không chấp nhận nhận lại những người từng rời Việt Nam trước một mốc thời gian nhất định (thường được nhắc đến là năm 1995).
- Muốn trục xuất một người, ICE phải có giấy thông hành (travel document) do nước gốc cấp. Nếu nước đó không cấp, ICE không thể ép.
- Khi Việt Nam không đồng ý nhận bà, Mỹ đành phải “treo” lệnh trục xuất, không thi hành được.
Nhưng họ cũng không huỷ lệnh. Vì vậy, bà rơi vào diện:
5. “Order of Supervision” – phải trình diện suốt hơn 20 năm
Khi không thể trục xuất một người có lệnh cuối cùng, ICE dùng biện pháp:
- Order of Supervision – Lệnh giám sát.
- Người trong diện này:
- phải trình diện ICE định kỳ,
- phải báo cáo mọi thay đổi nơi ở,
- đôi khi bị áp điều kiện ràng buộc như đeo vòng theo dõi hoặc xin phép khi đi xa.
Bà Melissa trình diện đều đặn hơn 20 năm, không trốn tránh, không vi phạm thêm.
Nhiều người nghĩ rằng thời gian dài như vậy sẽ “tự động xoá” lệnh. Nhưng luật di trú không có điều khoản đó. Lệnh trục xuất vẫn nằm im đó.
6. Năm 2025: Bị bắt lại khi trình diện
Ngày 12/5/2025, trong một lần trình diện bình thường tại ICE Baltimore, bà bị bắt giữ.
Sau đó bà bị đưa qua các trại giam ở:
- Louisiana,
- Arizona,
- Tacoma (Washington).
Tổng cộng bị giam khoảng 5 tháng.
Trong thời gian bị giam, bà kể rằng có lúc bị giữ đến 5 ngày mà không được tắm, không có bàn chải đánh răng, không có đồ vệ sinh cá nhân. Điều kiện ăn uống và sinh hoạt rất tệ.
Những điều này không phải lời đồn, mà do chính bà nói trên CBS Baltimore, Newsweek và các báo Mỹ.
7. Bà lên tiếng trước truyền thông – ICE “để ý”?
Sau khi được thả tạm thời vào tháng 10/2025, bà tiếp tục phải trình diện.
Theo lời chồng bà kể lại:
Một nhân viên ICE hỏi bà:
“Chúng tôi nghe bà nói xấu ICE trên TV và báo chí. Có đúng không?”
Chi tiết này báo Mỹ chưa kiểm chứng độc lập, nhưng phù hợp với nhiều vụ việc ICE bị tố “trả đũa” những người lên tiếng về điều kiện giam giữ.
Dù không có bằng chứng rằng ICE trục xuất bà vì lý do này, nhưng thực tế:
Việc bà công khai nói về điều kiện giam giữ tệ hại
Trong lúc ICE đang bị kiện tụng nhiều nơi
khiến họ không còn thiện chí nương tay.
8. Bước ngoặt lớn: Việt Nam bất ngờ cấp giấy thông hành
Khoảng giữa tháng 11/2025, điều mà suốt 20 năm chưa từng xảy ra đã xảy ra:
Việt Nam cấp giấy thông hành, đồng ý nhận lại bà Melissa Trần.
Đây chính là “mảnh ghép cuối cùng” để ICE có thể thực hiện lệnh trục xuất từ năm 2003–2004.
Và khi điều kiện đầy đủ:
ICE phải thi hành lệnh,
Không còn lý do pháp lý nào để trì hoãn vô thời hạn.
Chỉ vài ngày sau khi có giấy thông hành, bà bị đưa lên máy bay.
Ngày 17/11/2025, bà đã có mặt tại Hà Nội.
9. Kết luận: Vì sao bà bị trục xuất?
Gộp tất cả lại, có ba nhóm lý do chính:
(1) Lý do gốc rễ: Lệnh trục xuất từ 20 năm trước
Lệnh trục xuất vẫn còn tồn tại,
Chưa bao giờ được mở lại hay huỷ bỏ.
(2) Lý do quyết định: Việt Nam đồng ý nhận lại
Suốt 20 năm, Việt Nam từ chối → ICE không trục xuất được.
Năm 2025, Việt Nam thay đổi → ICE có đủ điều kiện pháp lý để thi hành.
(3) Lý do thực tế – yếu tố môi trường và thái độ ICE
Bà tố cáo điều kiện giam giữ trên TV, báo Mỹ.
ICE bị chú ý, bị soi xét.
Bà bị chất vấn vì “nói xấu ICE”.
Việc này không phải lý do hợp pháp, nhưng có thể khiến ICE cứng rắn hơn, không dùng sự “linh hoạt” để trì hoãn hay khoan nhượng.
10. Góc nhìn con người
Về mặt pháp lý, ICE có quyền trục xuất bà khi có đủ điều kiện.
Nhưng về mặt lẽ phải và nhân tính:
- Một người đã sống ở Mỹ hơn 20 năm,
- Nuôi 4 đứa con,
- Đóng góp lao động,
- Đã trả giá cho sai lầm tuổi trẻ,
- Trình diện nghiêm túc suốt mấy chục năm,
Việc bị tách khỏi gia đình và đưa về Việt Nam chỉ vì một lệnh cũ từ thời thiếu niên là một điều đau lòng, gây tranh cãi và khiến nhiều người cảm thấy bất công.
VietBF@sưu tập
