Chính quyền mới ở Syria bất ngờ tuyên bố muốn Nga 'ở bên cạnh', mở ra chương mới sau khi chính quyền Assad sụp đổ. Từ đối thủ sang đối tác, Damascus và Moskva đang tái định hình quan hệ trên cơ sở lợi ích chiến lược. Hợp tác quân sự, năng lượng và chính trị đang được khởi động lại.
Bộ trưởng Ngoại giao Syria al-Shaibani (trái) và người đồng cấp Nga Sergey Lavrov. Ảnh: hãng thông tấn Syria SANA
Trong một động thái ngoại giao mang tính bước ngoặt, Bộ trưởng Ngoại giao Syria Asaad al-Shibani đã tuyên bố tại Moskva rằng chính quyền mới của Syria muốn Nga “ở bên cạnh chúng tôi”. Theo trang tin châu Âu Euronews.com ngày 31/7, tuyên bố này được đưa ra trong chuyến thăm Nga đầu tiên của một thành viên chính phủ lâm thời Syria kể từ khi chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ.
Cuộc gặp của phái đoàn cấp cao Syria do Bộ trưởng Asaad al-Shaibani làm trưởng đoàn với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Bộ trưởng Ngoại giao Sergey Lavrov đã nhấn mạnh sự chuyển dịch trong chính sách đối ngoại của Damascus, từ một đồng minh cũ của Nga sang một cách tiếp cận mới đầy thực dụng.
Khi nội chiến Syria bủng nổ, lực lượng nổi dậy từng lật đổ chính quyền Assad đã ở phía đối lập với Moskva, vốn là bên hậu thuẫn chính cho chính quyền Assad. Sự can thiệp quân sự quyết định của Nga cách đây một thập kỷ đã giúp xoay chuyển cục diện chiến trường và giữ ông Assad tại vị cho đến tháng 12 năm ngoái. Tuy nhiên, bất chấp quá khứ đó, chính quyền mới ở Damascus, đứng đầu là Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharra, đang có một cách tiếp cận thực dụng đáng chú ý trong quan hệ với Nga.
Theo hãng thông tấn SANA của Syria, cuộc gặp giữa Tổng thống Putin và Bộ trưởng al-Shibani tại Điện Kremlin diễn ra hôm 317 cho thấy mong muốn của cả hai bên trong việc thiết lập một mối quan hệ mới. Ông Al-Shibani nhấn mạnh rằng giai đoạn hiện tại, mặc dù “đầy rẫy những thách thức và mối đe dọa”, cũng là “cơ hội để xây dựng một đất nước Syria thống nhất và vững mạnh”. Phát biểu này cho thấy Damascus đang tìm kiếm sự hỗ trợ để vượt qua khủng hoảng, thay vì cắt đứt hoàn toàn quan hệ với cường quốc từng ủng hộ chính quyền cũ.
Trong cuộc hội đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov, Bộ trưởng Ngoại giao Syria Asaad al-Shaibani cho biết Damascus quan tâm đến việc thiết lập sự hợp tác mang tính xây dựng giữa Syria và Nga. Về phần mình, ông Lavrov đã bày tỏ mong muốn chân thành của Nga rằng người dân Syria sẽ “vượt qua mọi thách thức hiện tại và bình thường hóa hoàn toàn tình hình”, một tín hiệu cho thấy Nga cũng sẵn sàng thích nghi với bối cảnh chính trị mới.
Theo hãng thông tấn TASS (Nga), phát biểu sau cuộc hội đàm, ông Lavrov tiết lộ rằng Moskva và Damascus đã nhất trí tiến hành đánh giá lại toàn diện tất cả các thỏa thuận song phương giữa Nga và Syria. Bộ trưởng Ngoại giao Nga nói thêm rằng quá trình này cần được thiết lập thường xuyên. "Mọi khía cạnh hợp tác của chúng tôi, bao gồm các vấn đề an ninh, đào tạo nhân sự dân sự và quân sự, đều được các đối tác Syria quan tâm, và chúng tôi sẽ ưu tiên các lĩnh vực này", ông Lavrov nhấn mạnh.
Về phía Syria, ông al-Shibani đã kêu gọi Nga hỗ trợ cho tiến trình "công lý chuyển tiếp" của Damascus. Một ủy ban đã được thành lập để xem xét lại các thỏa thuận trước đây với Nga, một động thái cho thấy Syria không chỉ muốn duy trì quan hệ mà còn muốn định hình lại nền tảng của nó. Điều này cũng được thể hiện qua việc Tổng thống lâm thời al-Sharaa đã cảm ơn Nga vì "lập trường mạnh mẽ trong việc phản đối các cuộc không kích của Israel và các hành vi vi phạm chủ quyền liên tục với Syria", đặc biệt sau các cuộc đụng độ gần đây giữa lực lượng chính phủ và các nhóm thiểu số Druze.
Lợi ích chung và sự hợp tác quân sự
Chuyến thăm của phái đoàn Syria còn có sự tham gia của Bộ trưởng Quốc phòng Murhaf Abu Qasra, người đã gặp gỡ người đồng cấp Nga Andrei Belousov. Bộ Quốc phòng Nga cho biết hai bên đã thảo luận về "sự hợp tác giữa các bộ quốc phòng và tình hình ở Trung Đông". Điều này cho thấy mối quan hệ mới không chỉ giới hạn ở mặt ngoại giao mà còn mở rộng sang hợp tác quân sự, một lĩnh vực then chốt trong mối quan hệ cũ.
Phản ứng của Nga cũng rất rõ ràng. Nga, quốc gia chỉ duy trì một lực lượng quân sự nhỏ ở Syria sau khi tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine, vẫn có lợi ích chiến lược tại đây. Nga vẫn duy trì sự hiện diện tại các căn cứ không quân và hải quân trên bờ biển Syria và đã bày tỏ hy vọng đàm phán một thỏa thuận để giữ lại các tiền đồn này. Bộ trưởng Lavrov cũng đã cảm ơn các đồng nghiệp Syria vì "những bước họ đang thực hiện để đảm bảo an toàn cho công dân Nga và các cơ sở của Nga" tại Syria.
Moscow cũng được cho là đã gửi các chuyến hàng dầu tới Syria, một dấu hiệu của sự hợp tác kinh tế đang tiếp diễn. Ông Lavrov khẳng định lại sự ủng hộ của Nga đối với "sự thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và độc lập" của Syria, đồng thời cam kết sẵn sàng cung cấp "mọi hỗ trợ có thể trong công cuộc tái thiết hậu xung đột".
Động thái ngoại giao mới nhất này cho thấy cả Nga và Syria đều nhận ra giá trị của mối quan hệ tiếp nối. Trong bối cảnh mới, chính quyền Syria hiện tại đã chọn một con đường thực dụng, tìm cách tận dụng sự hiện diện và ảnh hưởng của Nga để giải quyết các thách thức an ninh và tái thiết đất nước. Sự hợp tác này được xây dựng trên các cuộc tiếp xúc ban đầu, bao gồm chuyến thăm của một phái đoàn Nga tới Damascus vào tháng 1 năm nay và một cuộc điện đàm "mang tính xây dựng và thực tế" giữa Tổng thống Putin và ông al-Sharaa vào tháng sau đó. Đây là những bước đi quan trọng đầu tiên, mở ra một chương mới trong quan hệ giữa Damascus và Moskva.
