Khi sử dụng thuốc thường xuyên, cơ thể bệnh nhân dần thích nghi với liều lượng ban đầu, khiến họ phải tăng liều để duy trì hiệu quả giảm đau.
OxyContin từng được ca ngợi là một bước đột phá trong điều trị đau mãn tính nhờ khả năng giảm đau kéo dài suốt 12 giờ.
Thế nhưng, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), loại thuốc này không chỉ thất bại trong việc kiểm soát cơn đau mà còn trở thành nguyên nhân chính dẫn đến cuộc khủng hoảng opioid nghiêm trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ, khiến hơn 7 triệu người khốn đốn.
Từ "thần dược" đến viên thuốc gây nghiện
OxyContin là một loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid, có thành phần chính là oxycodone, được Purdue Pharma - một trong những tập đoàn dược phẩm lớn của Mỹ - đưa ra thị trường vào năm 1996.
OxyContin là một loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid (Getty).
Ngay từ khi ra mắt, Purdue Pharma đã thực hiện một chiến dịch tiếp thị mạnh mẽ, khẳng định rằng OxyContin có cơ chế giải phóng chậm giúp kiểm soát cơn đau hiệu quả mà không gây nghiện, khác biệt so với các loại opioid trước đó.
Theo Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (AMA), Purdue Pharma đã tổ chức hàng trăm hội nghị y khoa, tài trợ nghiên cứu và khuyến khích các bác sĩ kê đơn OxyContin với lý do thuốc này an toàn hơn.
Chiến lược tiếp thị khéo léo này nhanh chóng biến OxyContin thành một trong những loại thuốc giảm đau được kê đơn phổ biến nhất nước Mỹ, giúp doanh thu công ty tăng trưởng mạnh mẽ.
Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), trên thực tế, OxyContin có tính gây nghiện cực kỳ cao, tương tự như heroin.
Khi sử dụng thường xuyên, cơ thể bệnh nhân dần thích nghi với liều lượng ban đầu, khiến họ phải tăng liều để duy trì hiệu quả giảm đau. Nhiều người bắt đầu nghiền nát viên thuốc để hít hoặc tiêm trực tiếp vào cơ thể, tạo ra cảm giác hưng phấn mạnh mẽ tương tự như khi sử dụng ma túy.
Ban đầu, tình trạng nghiện thuốc chỉ xảy ra trong một nhóm nhỏ bệnh nhân, nhưng theo thời gian, OxyContin nhanh chóng biến thành một cơn bão lạm dụng, lan rộng trên khắp nước Mỹ, ảnh hưởng đến mọi tầng lớp trong xã hội.
Hệ lụy từ cuộc khủng hoảng opioid
Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), từ năm 1999 đến 2017, hơn 7 triệu người Mỹ đã lạm dụng OxyContin.
Đáng lo ngại hơn, phần lớn những người nghiện thuốc ban đầu đều sử dụng thuốc theo đơn hợp pháp.
Khi bác sĩ từ chối tiếp tục kê đơn vì lo ngại nguy cơ gây nghiện, nhiều bệnh nhân bắt đầu tìm kiếm nguồn thuốc từ thị trường chợ đen, hoặc chuyển sang sử dụng heroin và fentanyl - Một loại opioid tổng hợp có khả năng gây tử vong cao gấp 50 lần morphine.
Theo Viện Nghiên cứu Lạm dụng Ma túy Quốc gia Hoa Kỳ (NIDA), một nghiên cứu năm 2007 cho thấy, khoảng 25% người sử dụng OxyContin trong thời gian dài bị nghiện thuốc, tỷ lệ này cao hơn đáng kể so với các loại thuốc giảm đau opioid khác.
Riêng trong năm 2017, theo số liệu của CDC, hơn 50.000 người Mỹ đã tử vong do dùng quá liều opioid, trong đó OxyContin là một trong những nguyên nhân chính. Tính từ khi ra mắt vào năm 1996, số ca tử vong do dùng quá liều OxyContin đã vượt quá 250.000 người, và con số này vẫn tiếp tục gia tăng.
Cuộc khủng hoảng opioid không chỉ gây tổn thất về nhân mạng mà còn tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ.
Theo ước tính của Hội đồng Cố vấn Kinh tế Hoa Kỳ (CEA), tổng chi phí xã hội do lạm dụng opioid lên đến 500 tỷ USD mỗi năm, bao gồm chi phí y tế, tổn thất lao động, hệ thống tư pháp và các dịch vụ xã hội liên quan đến việc hỗ trợ bệnh nhân nghiện opioid.
Sự sụp đổ của Purdue Pharma - Tập đoàn dược phẩm gây ra thảm kịch
Theo Tờ New York Times, Purdue Pharma đã thu về hàng chục tỷ USD từ OxyContin. Trong vòng bốn năm từ 1996 đến 2000, doanh số bán thuốc này đã tăng từ 48 triệu USD lên 1,1 tỷ USD.
Đến năm 2010, doanh thu đạt 3 tỷ USD và vào năm 2017, OxyContin trở thành một trong những loại thuốc bán chạy nhất tại Mỹ với tổng doanh thu lên tới 35 tỷ USD.
Gia tộc Sackler, chủ sở hữu Purdue Pharma, từng có tài sản ròng vượt 10 tỷ USD, nhưng khi cuộc khủng hoảng opioid lên đến đỉnh điểm, hình ảnh của họ bị hủy hoại hoàn toàn.
Theo Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, hàng loạt bang, thành phố và cá nhân tại Mỹ đã đệ đơn kiện Purdue Pharma, cáo buộc công ty này cố tình che giấu mức độ gây nghiện của OxyContin để trục lợi.
Năm 2019, Purdue Pharma tuyên bố phá sản như một phần của thỏa thuận dàn xếp trị giá hàng tỷ USD nhằm giải quyết các vụ kiện liên quan đến cuộc khủng hoảng opioid.
Năm 2020, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ buộc Purdue Pharma thừa nhận ba tội danh, bao gồm tiếp thị sai sự thật về mức độ an toàn của OxyContin, hối lộ bác sĩ để tăng số đơn thuốc kê và thúc đẩy tình trạng nghiện ngập để tối đa hóa lợi nhuận.
Gia tộc Sackler sau đó đồng ý chi 6 tỷ USD để giải quyết các vụ kiện, nhưng đổi lại, họ được miễn trừ trách nhiệm pháp lý cá nhân - một quyết định gây tranh cãi lớn trong dư luận.
Theo Học viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ (NAM), cuộc khủng hoảng OxyContin là một bài học đắt giá về hậu quả của việc tiếp thị dược phẩm không trung thực.
Viên thuốc tưởng chừng như vô hại này đã làm thay đổi số phận của hàng triệu người, gây ra một trong những thảm kịch y tế nghiêm trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Sau vụ bê bối OxyContin, chính phủ Mỹ đã thực hiện nhiều biện pháp để hạn chế tình trạng lạm dụng opioid.
Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), các quy định mới yêu cầu các bác sĩ phải giám sát chặt chẽ hơn việc kê đơn opioid, đồng thời khuyến khích sử dụng các phương pháp điều trị thay thế cho bệnh nhân đau mãn tính.
Ngoài ra, các chương trình cai nghiện opioid cũng được mở rộng để hỗ trợ những người đã rơi vào vòng xoáy nghiện ngập.
Dù vậy, hậu quả của cuộc khủng hoảng opioid vẫn chưa thể giải quyết triệt để. Hàng triệu người Mỹ vẫn đang vật lộn với cơn nghiện, và hệ thống y tế vẫn tiếp tục chịu áp lực lớn từ những hậu quả của việc lạm dụng thuốc giảm đau.
VietBF@sưu tập
