HƯỚNG DẪN SƠ CỨU (FIRST AID)
KHI BỊ CÔN TRÙNG, ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI CẮN TRONG LÚC SINH HOẠT NGOÀI TRỜI Lynn Ly phỏng dịch theo "The Everything First Aid"
Những hoạt động ngoài trời như làm việc, vui chơi, giải trí, du ngoạn ở trong một số hoàn cảnh , khí hậu , và thời tiết . Khí hậu nóng và lạnh đều có thể gây ra những hệ quả đối lập (adverse consequences), và những sinh vật (critters) sống bên ngoài thỉnh thoảng gây dị ứng (ngứa ngáy khó chịu) hoặc tổn thương . Cơ thể bị thiếu nước hoặc ở cao độ (thí dụ lên đỉnh núi) và ở trong một số điều kiện ngoài trời khác cũng có thể làm bạn cảm thấy suy yếu đi .
Cho dù không có vấn đề gì khi bạn hoạt động ngoài trời, nhưng thật quan trọng bạn biết làm gì để chăm sóc hoặc trợ giúp những người bị chấn thương, bị bệnh tật bất ngờ .
I) BỊ CÔN TRÙNG, LOÀI VẬT VÀ NGƯỜI CẮN
Nhiều loại côn trùng và các sinh vật khác, bao gồm cả con người, gây ra các vết cắn và vết châm chích có thể cho cảm giác không thoải mái hoặc đe dọa tính mạng từ nhẹ nhẹ đến trung bình. Điều quan trọng là biết làm gì, làm thế nào để trị liệu, và khi nào thì cần tìm kiếm đến trợ giúp từ chuyên gia y tế để trị liệu bất kỳ thương tổn tàng ẩn bên trong.
1) BÒ CẠP CẮN (SCORPION BITES)
Bò cạp là loại côn trùng nhiều chân có hình dạng giống tôm hùm (lobster-like arthoropods) nằm trong xếp loại côn trùng có nọc độc (arcahnid class, cùng loài nhền nhện = spider class), có một ngòi / kim xoăn ở phần cuối nơi đuôi, và chúng thường được tìm thấy ở vùng sa mạc phía Tây Nam của Mexico (nước Mễ Tây Cơ). Những vết chích / đốt của bọ cạp dường như không có khả năng gây tử vong và dễ dàng điều trị, nhưng lại nguy hiểm cho trẻ nhỏ và người già hơn . Những triệu chứng bao gồm đau nhức ngay lập tức (immediate pain), nóng rát (burning), sưng tấy chút chút (minor swelling) và cảm giác tê (numb) hoặc ngứa ran (tingling sensation).
Những buớc sau đây cần nên thực hiện để trị liệu vết bò cạp cắn:
1. Rửa vùng bị bò cạp cắn bằng xà phòng / xà bông và nước
2. Dùng túi trườm lạnh đặt lên vùng bị bò cạp cắn trong vòng 10 phút , nếu cần thiết thì lập đi lập lại việc trườm lạnh vùng bị cắn với khoảng cách giữa các lần trườm lạnh là 10 phút .
3. Gọi điện thoại đến trung tâm kiểm soát chất độc (the Poison Control Center), hay đi bệnh viện khi có bất kỳ triệu chứng nghiêm trọng gì
2) BỌ VE CẮN (TICK BITES)
Những người sống vùng rừng cây hay đồng cỏ, hay những người dành thời gian vui chơi giải trí ở những khu vực này thì dễ bị bọ ve cắn . Loài côn trùng nho nhỏ này sống bằng cách hút máu các loài động vật có vú (mammals) thí dụ như hươu nai (deer), loài gậm nhấm (rodents), thỏ (rabbits) và có thể truyền bệnh từ động vật sang người .
Việc sơ cứu (first aid) những vết bọ ve cắn bao gồm loại bỏ con bọ ve đang bu bám ngay lập tức để tránh những phản ứng từ vết cắn và giảm thiểu tối đa các loại bệnh nhiễm trùng do bọ ve gây ra thí dụ bệnh Lyme, bệnh nóng sốt Colorado bọ ve (Colorado tick fever), bệnh nóng sốt được phát hiện ở núi đá (Rocky Mountain Spotted fever)
Để tháo bỏ con bọ ve bu bám trên người , hãy làm như sau:
1. Dùng cây nhíp (tweezers) hay cây kẹp nhỏ nhỏ cong cong hay thẳng thẳng (small curl or flat forcepts) kẹp lấy đầu con bọ ve và càng cận sát nơi da đang bị con bọ ve cắn càng tốt, rồi nhẹ nhàng kéo ra, đừng bóp nát hay xoay vặn con bọ ve
2. Rửa vùng bị bọ ve cắn bằng xà phòng / xà bông và nước.
3. Bôi thuốc Antihistamine hoặc loại 1% hydrocortisone cream (loại kem chứa 1% chất hydrocortisone)
Cần phải có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp , nếu con bọ ve cắn quá sâu và bạn không thể tháo gỡ nó ra được, hoặc bạn đang ở trong khu vực được thông báo là có nhiều nguy cơ bị bệnh lyme, hoặc bạn có triệu chứng nóng sốt hay triệu chứng cảm cúm , hoặc bạn có trải nghiệm bắp thịt trở lên suy nhược, tê liệt (paralysis) , hoặc nổi vết tròn đỏ trên da gọi là "phát ban mắt bò" (the bull's eye rash) là đặc chưng của bệnh Lyme .
CẢNH BÁO !!!
Đừng bao giờ bôi petroleum jelly (vaseline), rượu cồn ( alcohol ) ahy ammonia lên con bọ ve - chúng sẽ cắn chặt sâu vào da hơn. Nếu bạn đang ở trong vùng cảnh báo có nhiều nguy cơ bệnh Lyme mà bị bọ ve cắn, bạn nhất định phải phone báo bác sĩ để được tư vấn và ngay lập tức được chăm sóc và điều tri bao gồm việc sử dụng thuốc kháng sinh
“Thưa Bác sĩ,
Em tên là Thảo năm nay 24 tuổi, em muốn xin được bác sĩ tư vấn và giải đáp về việc thiếu canxi ở khớp gối.
Em bị đau ở đầu gối từ khi học cấp 3. Khi đi lại hay hoạt động hằng ngày khớp gối của em phát ra những tiếng kêu cục cục rất rõ, và thỉnh thoảng còn rất đau, em bị ở cả 2 đầu gối.
Gia đình em đã đưa em đi khám rất nhiều lần, chụp chiếu khớp gối và làm các xét nghiệm cần thiết nhưng các bác sĩ kết luận em bị thiếu canxi và đã kê thuốc uống bổ sung canxi, nhưng em đã dùng đúng đủ theo đơn bác sĩ kê mà vẫn không hết bệnh. Ngoài uống thuốc em cũng đã kết hợp ăn các thực phẩm bổ sung canxi.
Hiện tại thỉnh thoảng em vẫn bị đau đầu gối 2 bên, và đôi khi đầu gối chân vẫn phát ra những tiếng cục cục như kiểu không có chất nhờn ở đầu gối vậy ạ. Và những khi đầu gối em kêu cục cục mà có ai va vào em, thì em sẽ bị ngã khụy xuống và đau đơn mất 1 lúc tầm 15 phút mới có thể đứng nên được.
Xin Bác sĩ giải thích nguyên do và cách chữa trị.
Em xin chân thành cảm ơn."
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Căn bản cơ thể học: Đầu gối là một khớp nơi 3 xương (femur, tibia, fibula) được nối với nhau bằng những sợi dây chằng. Phía trước có xương bánh chè (kneecap). Lúc đầu gối co duỗi, ví dụ lúc chúng ta chạy , đạp xe đạp, đá banh xương bánh chè chạy lên xuống trong một cái rãnh của đầu dưới xương đùi (trochlear groove), mặt dưới xương được che chở bằng một lố sụn để cho trơn tru.
Trong khớp có hai sợi dây chằng chéo với nhau giữ hai đầu xương femur (đùi) và tibia (xương chày) với nhau, gọi là dây chằng chéo trước (anterior cruciate ligament, ACL) và dây chằng chéo sau (posterior cruciate ligament, PCL). Hai sợi gân này ổn định đầu gối không cho xương chày (tibia) di chuyển trước-sau.
Hai đầu xương được bao bọc bằng một lớp sụn (articular cartilage). Giữa các đầu xương tiếp giáp nhau có 2 miếng đệm làm bằng sụn để che chở các đầu xương không bị cọ xát và bị mòn gọi là meniscus, hình hai mặt trăng lưỡi liềm chụm với nhau (tiếng Hy lạp meniscus có nghĩa trăng lưỡi liềm). Trong một số bịnh khớp đầu gối như thấp khớp mãn tính, chấn thương, các vỏ sụn và đĩa sụn lưỡi liềm này có thể bị mòn, vỡ, hư hại; các mảnh vỡ, mảnh vỡ vụn sụn và xương (debris) có thể gây tổn thương thêm lúc đầu gối cử động và gây đau đớn.
1) Lúc ở VN bạn đi hớt tóc, ông thợ có thể “bẻ” cổ bạn kêu răng rắc, hay nhiều người có thói quen bẻ ngón tay kêu như pháo nổ, hay lúc ngồi lâu rồi đứng dậy, chúng ta có thể vặn mình , duỗi đầu gối nghe răng rắc và thấy khoẻ ra. Tiếng kêu trong khớp lúc cử động (“cracking a joint”, crepitus) có thể lộp bộp, lọc cọc, răng rắc (popping, crunching, cracking sounds), thường không có nghĩa là đầu gối hay khớp khác bị bịnh gì đặc biệt, nếu không bị chấn thương, không đau đáng kể hay không viêm (sưng, đỏ, đau). Người ta giải thích tiếng này gây ra do các bong bóng khí (nitrogen, oxy, CO2) được tạo ra trong hoạt dịch trong khớp và lúc duỗi khớp các khối hơi nhỏ bị ép lại, tan vỡ và gây ra các tiếng động cho cảm tưởng như có gì đã vỡ phía trong khớp.
2) Tuy nhiên tiếng kêu trong khớp cũng có thể do những gân hay xương xê dịch, nhất là những mặt gân hay xương đã bị hư hại do chấn thương hoặc thoái hoá (ví dụ người già bị viêm xương khớp).
Khớp giữa xương bánh chè và đầu dưới của xương đùi có thể gây vấn đề. Xương bánh chè được kéo về phía trên do gân của cơ đùi bốn đầu (quadriceps tendon), và kéo về phía dưới do gân bánh chè (patellar tendon), với đầu kia của gân này bám vào xương chày. Các gân này cùng với xương bánh chè cần phải ngay thẳng và đúng độ căng để xương bánh chè di chuyển bình thường trong cái rãnh (trochlear groove) của đầu xương đùi.
Nếu rãnh xương quá nông, bắp cơ 4 đầu yếu, các gân giữ xương không cân bằng, bên này yếu hơn bên kia, xương bánh chè có thể bị tuột ra ngoài vị trí của nó dễ dàng (unstable kneecap). Lúc nó bật ra ngoài rãnh, có thể gây tiếng động như tiếng "bóc" nhẹ (popping sound) mà chúng ta bàn ở đây. X quang có thể vẫn bình thường nếu xương bánh chè đã về vị trí đúng của nó. Nếu bs thấy cần thấy rõ hơn các mô mềm hay mô sụn, có thể phải cần MRI (hình ảnh cọng hưởng từ trường) hay siêu âm.
3) Áp lực quá cao trên xương bánh chè có thể làm hư lớp sụn che chở nó, làm viêm , gồm sưng và đau. Hội chứng khớp xương bánh chè-xương đùi đau (patello -femoral pain syndrome/PFS) có thể gây ra lúc bịnh nhân đi/chạy ngược dốc, chạy nhiều, leo thang lầu nhiều, hoặc do chấn thương (ví dụ tai nạn xe hơi thắng gấp, đầu gối đụng vào phía trước) Người phải ngồi lâu với hai đầu gối rút vào, ngồi chồm hổm lâu cũng có thể làm khớp gối kêu. Một số người đi giày không thích hợp, hay do vòm bàn chân quá cao cũng có thể làm mất quân bình giữa xương bánh che và xương đùi.
Trị liệu: Các biện pháp thông thường gồm có: nghỉ ngơi, đắp đá, bó, nâng cao chân (rest, ice, compression, and elevation, or "RICE."); dùng thuốc giảm đau , giảm viêm nếu cần, tránh các tư thế, các hoạt động làm khớp bánh chè bị tác động quá nhiều; vật lý trị liệu để giúp tăng sức mạnh của cơ đùi bốn đầu, cơ này mạnh hơn sẽ giúp giảm bớt stres trên xương bánh chè..
Có khi cần bác sĩ chỉnh trực phẫu thuật để trục xương bánh chè ngay ngắn đúng vị trí.
Các biện pháp phòng ngừa khác: tập đúng tư thế, đúng phương pháp, dùng huấn luyện viên; tập "hâm nóng"(warm up) trước khi đi vào động tác mạnh, chạy lên dốc, đạp xe đạp, mang giày vừa, đúng cho mục đích.
4) Những bịnh viêm khớp do nhiễm trùng, do các bịnh tự nhiễm có lẽ đã được bác sĩ của người hỏi nghĩ đến và loại trừ; dù sao chúng ta không thấy nhắc đến các triệu chứng liên hệ như nóng sốt, sưng đỏ, và các triệu chứng toàn thân. Chúng không biết x quang đầu gối có bình thường hay không và bs kết luận thiếu canxi (calcium) căn cứ trên kết quả thử nghiệm hay dấu hiệu lâm sàng nào.
5) Người đặt câu hỏi là người trẻ tuổi (24 tuổi), chúng ta chỉ bàn sơ qua các nguyên nhân như viêm xương khớp mãn tính (osteoarthritis, OA) là bịnh thường gặp ở người lớn tuổi. Trên 65 tuổi, chừng một nửa là bị viêm khớp. Trong một khảo cứu, crepitus và đau đầu gối có thể là dấu hiệu báo trước của viêm xương khớp mãn tính; trong một nhóm người lúc 45-60 tuổi bị kêu trong đầu gối và đau xương bánh chè, 3/4 sẽ được định bịnh là có chứng OA.(1)
Những người bị chấn thương hay từng bị hư hại các gân đầu gối cần được bác sĩ chuyên về khoa chỉnh trực (orthopedist), bác sĩ chuyên gia về vật lý trị liệu, thể thao chăm sóc.
Các chấn thương đầu gối (đổi hướng đột ngột, dừng đột ngột, té không đúng thế lúc thể thao basketball, football) có thể làm sợi dây chằng chéo trước (ACL) giãn (stretched, grade 1 sprain); chùng (loose), làm khớp mất ổn định (unstable joint), đầu gối có thể đẩy ra trước sau;
Mỗi năm có chừng 100-200 ngàn trường hợp này ở Mỹ.
6) Những triệu chứng thính giả nêu ra không phải là điển hình của bịnh thiếu canxi.
Theo như tôi biết, những triệu chứng thiếu canxi nặng như sau:
•Lẫn hoặc mất trí nhớ.
•Co thắt cơ bắp.
•Tê và ngứa ran như kiến bò ở tay, chân và mặt.
•Trầm cảm.
•Ảo giác.
•Chuột rút cơ bắp.
•Móng tay yếu và giòn.
•Dễ gãy xương.
Nhưng uống có nhiều canxi cũng có thể có hại. Các triệu chứng canxi máu quá cao:
•Đau bụng
•Đau xương
•Hôn mê
• Lẫn
•Táo bón
•Trầm cảm
• Tiêu chảy
•Đau đầu
•Nhịp tim không đều
•Ăn mất ngon
•Co giật cơ bắp
•Buồn nôn ói mửa
•Khát nước
Nếu lo canxi máu thấp, có thể đo mức canxi trong máu.
Người ta khuyên nên dùng vitamin D chung với canxi bổ sung, nếu không canxi bị thải ra ngoài, qua đường nước tiểu, gây sạn thận.
Nhu cầu vitamin D:
Dưới 50 tuổi: 400-800 đơn vị quốc tế/ngày
Trên 50 tuổi: 800-1000 đv.qt/ngày
Theo Viện Y khoa Hoa Kỳ, mức tối đa an toàn cho vitamin D mỗi ngày là 4000 đv cho đa số người lớn.
Phần đông người VN có mức vitamin D trong máu thấp, mặc dù chúng ta sống ở vùng có nắng nhiều (nắng giúp cơ thể tạo vitamin D).
Tuy nhiên tốt hơn hết vẫn là vitamin D và canxi trong thực phẩm như: sữa, phô-mai, củ cải xanh (turnip greens), bắp cải xoăn (kale), broccoli, mè, tàu hủ, sữa đậu nành có thêm calcium.
Tất cả các nhận xét đều có tính cách thông tin.
Nói tóm lại, phần đông tiếng kêu trong đầu gối không phải là dấu hiệu đáng lo ngại; nếu bịnh nhân có triệu chứng rõ rệt và kéo dài ở đầu gối, và cả hai bên, nên chú ý vào khớp bánh chè-xương đùi và cần đến bác sĩ chuyên về xương khớp (orthopedist) khám và điều trị nếu cần.
Những phát minh làm thay đổi thế giới của người Mỹ
Nhờ công nghệ, cuộc sống ngày nay của chúng ta khác rất nhiều so với thế kỷ trước. Dưới đây là những công nghệ của người Mỹ đã và đang làm thay đổi cuộc sống của con người.
Module tàu đổ bộ Mặt Trăng
Neil Armstrong và Buzz Aldrin là hai người đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng. (Ảnh: NASA).
Hoa Kỳ là quốc gia đầu tiên đưa con người đặt chân lên Mặt Trăng, vì thế đây cũng là quốc gia sở hữu tàu đổ bộ Mặt Trăng đầu tiên trên thế giới. Năm 1969, đúng 50 năm trước, Neil Armstrong đã trở thành người đầu tiên đi bộ trên một thiên thể bên ngoài Trái Đất.
Khi tàu vũ trụ đến quỹ đạo của Mặt Trăng, một module nhỏ hơn được tách ra từ tàu mẹ giúp các phi hành gia hạ cánh an toàn xuống bề mặt vật thể này. Kỹ sư Thomas Kelley người New York là cha đẻ của sáng tạo này, sau lưng ông còn có đội ngũ 7.000 kỹ sư và kỹ thuật viên cùng nhau xây dựng.
Điện trở (Transistor)
Ảnh: Lucent Technologies via Clinton White House Archives/Wikipedia.
Được phát minh vào năm 1947, Phòng thí nghiệm Bell đã tạo ra linh kiện bán dẫn đầu tiên trên thế giới với kích thước bằng một chiếc máy nghe nhạc iPod. Nếu không có điện trở và thiết bị bán dẫn, những thiết bị điện tử ngày nay sẽ không được tạo ra. Vì thế theo một cách nào đó, những kỹ sư ở Bell Labs cũng có thể được gọi là cha đẻ của tất cả thiết bị công nghệ.
Đèn giao thông
Đây là phát minh được tạo ra vào năm 1912 của người Mỹ.
Có lẽ không ai trong chúng ta thích cảm giác chờ đợi đèn đỏ, nhưng đây là một sáng chế đáng giá và góp phần thay đổi bộ mặt giao thông ở khắp nơi trên thế giới. Đây là phát minh được tạo ra vào năm 1912 của người Mỹ, giúp giảm thiểu được các vụ tai nạn giao thông cũng như nạn ùn tắc xe.
Lò vi sóng
Lò vi sóng là một thiết bị có mặt trong phần lớn các hộ gia đình ở góc bếp. Nhưng trớ trêu thay, đây là phát minh không được dùng cho nhà bếp từ thuở ban đầu nó được tạo ra.
Năm 1945, kỹ sư Percy Spencer đã chế tạo ra một thiết bị phát cao tần cho radar cho công ty Raytheon, nhằm giúp radar nhạy hơn qua các bước sóng khác nhau. Cuối cùng ông vô tình nhận ra thanh chocolate bị biến dạng và nấu chảy khi được đặt bên trong thứ mà sau này chúng ta gọi là lò.
Laser
Tia laser đầu tiên được tạo ra bởi Theodore H. Maiman vào năm 1960.
Tia laser xuất hiện phổ biến nhất trong công chúng là ở các buổi nhạc hội hay sự kiện giải trí. Hãy tưởng tượng những hoạt động ngoài trời này nhàm chán đến thế nào khi không có sự xuất hiện của những tia sáng rực rỡ màu sắc.
Tia laser đầu tiên được tạo ra bởi Theodore H. Maiman ở Phòng nghiên cứu Hughes tại Malibu, California vào năm 1960. Ngoài mục đích giải trí, laser còn được sử dụng cho các ngành công nghiệp khác như y tế, thiên văn học hay kỹ thuật, cơ khí...
Email hay Thư điện tử
Rõ ràng email đã thay thế cách chúng ta trao đổi thông tin đường dài và là nền tảng cơ bản cho các dịch vụ nhắn tin nhanh ngày nay. Phát minh này được tạo ra vào năm 1971 bởi lập trình viên Ray Tomlinson của Bộ Quốc phòng Mỹ nhằm giúp nhân viên trong cơ quan có một công cụ để trao đổi tin nhắn qua một mạng lưới liên kết.
Công nghệ in 3D
Một ngôi nhà in 3D. (Ảnh: Wired).
In 3D là xu hướng mới nổi và sẽ còn thống trị lâu dài trong hầu hết các ngành nghề từ kỹ thuật đến sản xuất. Được sáng chế bởi Chuck Hull - sáng lập công ty 3D Systems, công nghệ này đã, đang và sẽ thay đổi hoàn toàn cách chúng ta sống trong tương lai.
Hiện tại, công nghệ in 3D đã được áp dụng rộng rãi để tạo ra vật chất một cách nhanh chóng và gọn nhẹ trong các ngành như y tế, cơ khí, tạo ra phụ tùng của phương tiện cỡ lớn hay thậm chí là vũ khí, nhà cho phi hành gia trên Sao Hỏa,...
GPS
Được tạo ra bởi Bộ Quốc phòng Mỹ vào năm 1973 và được dân sự hóa vào năm 1993 để bất cứ ai cũng có thể sử dụng. GPS giờ là một công cụ thiết yếu cho các hoạt động quân sự, quốc phòng, nghiên cứu khoa học và an ninh trong nước. Về mặt dân sự, rõ ràng một công cụ giúp bạn xác định được chính xác vị trí của mình là một phát minh rất quan trọng và cần thiết.
Nhiều lần, bệnh nhân của tôi rất quan tâm, lo ngại về việc thuốc “hết hạn”, quá “đát”, cho dù trên lọ thuốc ghi rõ là còn vài ba ngày nữa mới hết hạn. Về đến nhà, tôi mở tủ lạnh ra, thì, ôi thôi, một mớ đồ ăn cũng đã “hết hạn”, và quá “đát”. Bệnh nhân của tôi, nhiều người sẵn sàng quăng thuốc vào thùng rác, và lũ “Mỹ con” nhà tôi cũng thế, nhanh tay vứt đồ ăn vào thùng rác cho dù có những thức ăn đóng hộp chưa khui ra bao giờ.
Nhớ lại thời còn ở Việt Nam, tôi đã từng đi lượm đồ ăn hay thuốc men từ những “hầm bứa” mà quân đội Mỹ quăng đồ hết hạn vào đấy. Cho đến giờ phút nầy tôi vẫn còn sống “nhăn răng”, chẳng chết con ma nào, và đang viết bài “hết hạn” cũng nhờ vào những “của quý” lượm được từ những hố rác ấy. Thế thì, đâu là giới hạn của sự an toàn của đồ ăn hay thuốc men đã hết hạn?
Trước tiên hãy bàn về sự “quá hạn” đồ ăn
Ở Mỹ, chỉ có thức ăn của trẻ sơ sinh thì mới “bắt buộc” (mandatory) ghi ngày hết hạn. Một số tiểu bang cũng bắt buộc ghi ngày hết hạn trên các thực phẩm chế biến từ sữa (diary products). Còn lại, việc ghi ngày hết hạn trên nhãn hiệu của các loại thực phẩm chỉ có tính cách “tự nguyện” mà thôi, voluntary system of labeling. Như thế, trên lý thuyết, không ghi ngày hết hạn thì cũng chả sao!
Cũng vì tính cách tự nguyện tự giác cho nên thực phẩm được dán nhãn, được tự biên tự diễn theo nhiều cụm từ khác nhau, như “expiration date”, “sell by date”, “best if used by (or before) date”, “guaranteed fresh date”, “pack date”… Tất cả những cụm từ nầy đều đặt nặng yếu tố phẩm chất của thức ăn nhiều hơn là sự an toàn của thức ăn. Chúng không có nghĩa là tới ngày “hết hạn” ghi trên nhãn hiệu là đồ ăn sẽ biến thành chất độc. Tuy nhiên, những cụm từ nầy nhằm để bảo vệ sự an toàn của nhà sản xuất thực phẩm nhiều hơn là cho người tiêu thụ. Thứ nhất, sau ngày hết hạn, người dùng có “chuyện gì” thì ráng chịu vì “I told you so”. Thứ nhì, một hình thức doạ dẫm để người “yếu bóng vía” vứt đồ ăn vào thùng rác và đi mua thêm thức ăn mới.
Để đơn giản hoá, hãy nhớ một số quy tắc chung cho thực phẩm được xem là an toàn để dùng, “sau ngày hết hạn” ghi trên nhãn:
Sữa tươi có thể dùng một tuần sau ngày hết hạn.
Trứng gà, từ 3 đến 5 tuần.
Thịt gà, thịt vịt, đồ biển phải nấu hay đông lạnh trong vòng một đến hai ngày. Còn thịt bò, thịt heo phải nấu hay đông lạnh sau 3 đến 5 ngày. Một khi đồ ăn đã được đông lạnh thì sẽ giữ được vĩnh viễn bất kể ngày hết hạn.
Đồ hộp, đồ đóng chai chưa khui có thể giữ được 18 tháng sau ngày hết hạn nếu bảo quản trong chỗ mát. Nếu lon đồ hộp bị phồng lên là dấu hiệu có vi trùng, thì phải vất bỏ cho dù chưa hết hạn.
Tất cả các thức ăn khác, nhất là thức ăn do chính mình nấu nướng hay mua ở tiệm về thì phải dựa vào sự nhận xét và phán đoán của người dùng bằng cách quan sát, ngửi mùi và nếm. Nếu thấy không ổn thì quăng ngay. Đừng có tiếc.
Vì thế, để khỏi phải đương đầu với vấn nạn quá nhiều đồ ăn hết hạn, ta không nên tích luỹ, đầu cơ nhiều đồ ăn nhất là các loại đồ ăn đóng hộp, đóng bao, đóng bì. Riêng đồ ăn tươi thì chỉ nấu ăn vừa đủ bữa, và… ăn ít lại! Ăn ít sống lâu, và đỡ stress vì phải lo chuyện thức ăn bị… hết hạn.
Bây giờ bàn tới thuốc men “quá hạn”
Nói chung, bạn không mất mạng vì dùng thuốc quá hạn, trừ một vài trường hợp phải cẩn thận.
Dĩ nhiên, tôi không khuyên bạn cứ uống bừa những thuốc quá hạn kỳ ghi trên nhãn, và bạn phải hỏi thăm bác sĩ về những những loại thuốc đang uống, nếu lỡ quá hạn có nguy hiểm gì hay không. Nếu lỡ thì một vài viên “quá đát” cũng không sao, vì hầu hết thuốc không tự dưng hết hiệu lực qua đêm sau ngày hết hạn, và cũng không tự dưng biến thành thuốc độc, hay hôi thúi như đồ ăn ngay sau ngày hết hạn. Trong lịch sử y khoa chưa có một loại thuốc hết hạn nào gây ra ngộ độc cả. Trên thực tế, rất nhiều thuốc hết hạn đã cứu được rất nhiều mạng người ở những nước nghèo, trong tình trạng khó khăn. Trong đó có cả tôi trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam!
Điều đúng là thuốc càng để lâu càng mất dược tính. Những thành phần cấu tạo nên thuốc có thể từ từ yếu đi theo thời gian vì thế dược tính không còn đảm bảo 100% sau ngày hết hạn. Năm 2006, một nghiên cứu đăng trên tờ báo dược khoa, Journal of Clinical Pharmacology cho thấy 88% thuốc, nếu bảo quản trong điều kiện tốt vẫn còn hiệu lực tối thiểu 12 tháng, và trung bình đến 5 năm sau ngày hết hạn. Một số thuốc vẫn còn hiệu lực lâu hơn nữa. Một vài thí dụ nêu ra: thuốc trụ sinh Doxycyclin vẫn còn 80% dược tính sau 20 năm, thuốc Cipro (ciprofloxacin) vẫn còn tốt sau 12 năm, và thuốc phóng xạ muối potassium iodide vẫn còn hiệu lực sau 18 năm!
Tuy nhiên, vấn đề là mỗi loại thuốc đều có một thời hạn hiệu lực khác nhau sau ngày mãn hạn, và, khác với đồ ăn, bạn không thể nếm, ngửi, để biết.
Quy tắc chung, những loại thuốc không cần toa bác sĩ như thuốc bổ, thuốc nhức đầu Tylenol chẳng hạn, hay những loại thuốc dùng ngoài da, như kem trị ngứa thì có thể dùng sau ngày hết hạn “một chút”. Ngoài ra tất cả những loại thuốc trị bệnh, thí dụ như những loại thuốc trị bệnh tim, thuốc trị dị ứng hen suyễn khẩn cấp chẳng hạn, thì không nên “liều mạng” với chúng.
Sau đây là một số thuốc cần phải thay thế, sau ngày hết hạn:
Thuốc trị các bệnh thần kinh như phenytoin, carbamazepine, lamotrigine, và oxcarbazepine
Thuốc trị bệnh kinh phong như Dilantin, phenobarbital
Thuốc trị bệnh tim, Nitroglycerin
Thuốc loãng máu, Warfarin
Procan SR
Theophylline
Digoxin
Thuốc bướu cổ, Thyroid levothyroxine sodium
Paraldehyde
Thuốc ngừa thai, Oral contraceptives
Thuốc Epinephrine (Epi-Pen) trị dị ứng khẩn cấp như khi bị ong đốt chẳng hạn
Insulin
Các loại thuốc nhỏ mắt.
Tương tự như thức ăn, để khỏi phải lo lắng về thuốc men khi quá hạn, ta nên tránh mua và “tàng trữ” lung tung những loại thuốc bổ linh tinh, lang tang mà nghiên cứu cho thấy chẳng có ích lợi gì cả. Chúng ta ngộ độc vì uống qua nhiều… thuốc bổ chứ không phải vì thuốc quá hạn. Riêng với thuốc của bác sĩ cho toa thì phải uống hết, uống đúng theo lời dặn bác sĩ, không nên uống một phần toa thuốc một cách tuỳ hứng, vui thì uống, buồn thì không.
Trong cuộc sống, chúng ta có quá nhiều ngày “hết hạn” để nhớ, thí dụ như ngày trả tiền “bill” điện nước, điện thoại, internet; ngày trả thuế… mà từ ngữ Mỹ gọi là “deadline”. Ở Mỹ có hai cái deadline gần như chắc chắn, đó là ngày trả thuế và ngày trả… nợ đời. Một cái có thể gia hạn được còn một cái thì không.
Bạn có biết, người ta dùng chữ “expiration date” để chỉ ngày hết hạn của thuốc, nhưng trong y khoa, chúng tôi dùng chữ “expired” để nói về một bệnh nhân vừa mới qua đời? Chúng ta đều biết, ai cũng có một ngày “hết hạn”, chỉ khác với thuốc men và đồ ăn, ngày đó sẽ đến cho mỗi người, mà khi chào đời, nhãn hiệu không ghi rõ. Vì thế, ta nên tận dụng từng giây phút khi cuộc sống còn hiệu năng, còn tươi tốt, “best if used by (or before) date”, “guaranteed fresh date”.
Vì, khác với thuốc men và đồ ăn, sau ngày hết hạn, là thật sự chấm hết, chúng ta không còn cơ hội để gia hạn tiếp tục nữa. Bạn nhé.
Ngày hết hạn ghi trên lọ thuốc không có nghĩa là
thuốc trở thành vô hiệu hay biến thành thuốc độc.
(Hình minh họa: Getty Images)
LTS: Bác Sĩ Hồ Ngọc Minh được biết trong cộng đồng người Việt nhiều năm qua với chuyên khoa về hiếm muộn, vô sinh, và lựa chọn trai gái theo ý muốn. Ông đã từng làm nghiên cứu về bệnh hiếm muộn, và các bệnh ung thư của phụ nữ tại National Cancer Institute trực thuộc National Institutes of Health. Bác Sĩ Minh là Board Certified về Obstertrics, Gynecology và Reproductive Endocrinology Infertility. Phòng mạch tọa lạc trong khuôn viên bệnh viện Fountain Valley, tại 11180 Warner Ave., Suite 465, Fountain Valley, CA 92708.
Số phone liên lạc: (714) 429-5848, trang nhà: www.bacsihongocminh.com.
***
Trước đây tôi có viết một bài về đề tài thuốc hết hạn. Bài viết này nhằm bổ sung và tiếp nối về chủ đề này.
Tương tự như thức ăn, luật pháp quy định tất cả các loại thuốc đều phải ghi rõ ngày hết hạn trên nhãn hiệu thuốc. Nhiều người vẫn còn thắc mắc là có thể dùng thuốc quá hạn bao nhiêu ngày mà vẫn an toàn?
Câu trả lời tóm gọn: trong đa số trường hợp, ngày hết hạn ghi trên lọ thuốc không có nghĩa là thuốc trở thành vô hiệu hay biến thành thuốc độc. Phải hiểu rằng, ngày mãn hạn ghi trên lọ thuốc chỉ có nghĩa là, sau ngày ấy, hãng thuốc không bảo đảm hoàn toàn 100% công hiệu của thuốc.
Thật ra để đề phòng bị thưa kiện và để bán được nhiều thuốc, các hãng thuốc có khuynh hướng ghi ngày hết hạn rất ngắn, ngắn hơn nhiều là ngày thuốc thật sự mãn hạn. Tuy rằng thuốc càng để lâu, dược tính sẽ giảm lần vì thành phần cấu tạo nên thuốc có thể từ từ yếu đi theo thời gian. Nhưng, rất nhiều loại thuốc vẫn giữ được công hiệu nhiều năm sau ngày mãn hạn.
Ngay chính cơ quan FDA, một mặt đòi hỏi các công ty dược phòng phải thử nghiệm về độ bền và hiệu năng của thuốc theo thời gian và tùy theo tình trạng bảo quản được kể là “mạt rệp” nhất. Mặt khác, FDA lại nhân nhượng cho phép các hãng thuốc gia hạn thêm, nếu cần, như trong trường hợp thuốc bị khan hiếm, chẳng hạn. Như thế ngày hết hạn của thuốc không có nghĩa là tuyệt đối.
Rất nhiều nghiên cứu và ngay cả cơ quan FDA đã công nhận hầu hết thuốc men đều giữ được công hiệu nhiều năm sau ngày hết hạn. Thí dụ, năm 2006, một nghiên cứu đăng trên tờ báo dược khoa, Journal of Clinucal Pharmacology, cho thấy gần 90% thuốc vẫn còn hiệu nghiệm sau ngày hết hạn từ 1 đến 5 năm.
Nói chung, ngoại trừ các loại thuốc nước, hầu hết các loại thuốc viên đều an toàn và hữu hiệu. Ví dụ như thuốc trụ sinh Doxycyclin vẫn còn 80% dược tính sau hơn 20 năm, hay thuốc Cipro vẫn còn tốt sau hơn 12 năm.
Sau đây là một số ví dụ tiêu biểu khác:
Thuốc Ibuprofen (Motrin, Advil) nếu là thuốc viên thì vẫn còn hữu hiêu
tối thiểu là 5 năm và còn lâu dài hơn nữa.
(Hình minh họa: Getty Images)
1 - Thuốc Ibuprofen (Motrin, Advil) nếu là thuốc viên thì vẫn còn hữu hiêu tối thiểu là 5 năm và còn lâu dài hơn nữa. Nếu là thuốc nước, “sy-rô”, thì dễ bị nhiễm chất dơ vì thế nên giữ trong tủ lạnh. Cho dù vậy, thuốc vẫn an toàn cho dù ngày hết hạn không lâu bằng thuốc viên.
2 - Thuốc Tylenol, acetaminiphen cũng còn hiệu lực tối thiểu là 5 năm. Nên bảo quản thuốc trong chỗ mát và tránh ánh nắng mặt trời.
3 - Thuốc Aspirin, tương tự như các loại thuốc trên, hữu hiệu đến 5 năm và nhiều hơn. Không nên giữ thuốc trong tủ thuốc trong phòng tắm, vì hơi nước có thể làm hư thuốc mau chóng.
4 - Thuốc trụ sinh, nên dùng ngay và không nên để dành. Tuy nhiên hầu hết thuốc trụ sinh vẫn còn công hiệu ít nhất là sau một năm.
5 - Thuốc ho. Đa số các loại thuốc ho là thuốc nước, syrup, thì không nên giữ dài hạn, và nên bảo quản trong tủ lạnh.
6 - Thuốc xịt mũi, thuốc hít vào phổi thì không nên để lâu. Các loại thuốc nầy thường chứa các loại hoá phẫm phụ để bảo quản thuốc. Theo thời gian, các chất nầy dể biến đổi, tăng nguy cơ bị nhiễm độc.
7 - Thuốc nhỏ mắt. Các loại thuốc nầy phải dùng ngay và nên loại bỏ sau ngày hết hạn. Đôi mắt rất quý, không nên liều mạng và tiếc của.
8 - Thuốc ngủ, thuốc an thần. Hầu hết các loại thuốc ngủ bán không cần toa đều giữ được công hiệu sau nhiều năm. Tuy nhiên, hiệu năng giảm đi khá nhanh so với các loại thuốc khác. Vấn đề ở đây là khi hiệu năng giảm, người dùng thuốc có khuynh hướng sẽ dùng nhiều hơn quá liều lượng, do đó, gây ra phản ứng phụ.
9 - Thuốc chống dị ứng, nếu là thuốc viên, đa số có tuổi thọ trên vài chục năm. Ví dụ như thuốc Diphenhydramine (Benadryl) được biết vẫn còn công dụng sau 15 năm. Các loại thuốc nước, nên quăng bỏ sau ngày hết hạn.
10 Thuốc Valium là một loại thuốc an thần có toa bác sĩ khá thông dụng. Lời khuyên của các dược sĩ là nên dùng thuốc trước một năm.
Nói chung, hầu hết thuốc men, nếu được bảo quản tốt đều có công hiệu tối thiểu từ 1 đến 5 năm. Tuy nhiên, các loại thuốc trị bệnh tim, bệnh hen suyễn dị ứng cấp kỳ thì không nên dùng lâu quá ngày hết hạn. Nói như thế cũng không có nghĩa là trong trường hợp khẩn cấp lại nhất định không dùng tạm một vài viên thuốc quá hạn. Và nếu lỡ thiếu thuốc chưa mua kịp thuốc mới thì dùng tạm một vài viên cũng không hại gì. Có còn hơn không!
Trong bụi bẩn và không khí cũng chứa chất hóa dẻo – một chất rất gây hại cho sức khỏe
Ảnh minh họa.
Chất hóa dẻo là một trong các tác nhân gây bệnh tim mạch, tổn thương hệ sinh sản và nội tiết… Mới đây các chuyên gia đã phát hiện trong không khí và bụi bẩn cũng có thành phần các chất hóa dẻo và khuyên người dân hạn chế sử dụng các sản phẩm từ nhựa.
Giáo sư Tố Đại Thành là giáo sư lâm sàng kiêm Viện trưởng Khoa Y học Môi trường và Sức khỏe nghề nghiệp của Bệnh viện Đại học Quốc gia Đài Loan. Ông cho biết, vào năm 2018, ông đã đến một vùng đất trống ở Đài Bắc (Đài Loan) để tiến hành nghiên cứu bụi khí. Ông phát hiện ra rằng những chiếc lá cây cả trong và ngoài phòng, thậm chí cả những chiếc lá ngoài vườn đều có nồng độ chất dẻo DEHP khá cao. Ông cho rằng điều này có thể có liên quan đến không khí, bụi bẩn và các yếu tố độc hại khác từ môi trường xung quanh, theo Chánh Kiến.
Giáo sư Tô Đại Thành (giữa). (Ảnh: epochtimes.com)
Trong cuộc khảo sát chất lượng môi trường không khí ở Đài Bắc trong hai năm 2017 và 2018, sau khi tiến hành thí nghiệm đối với 56 gia đình, người ta phát hiện ra rằng cả 56 hộ đều tìm thấy chất DEHP, một chất có hàm lượng chất hóa dẻo tương đối cao.
Ông Tô cũng cho biết, chất DEHP hiện cũng rất phổ biến trong các dụng cụ tại bệnh viện, bao gồm túi truyền dịch, túi đựng nước muối và ống thông tim v.v… Trước đây, các bệnh viện sử dụng bình truyền dịch thủy tinh hoặc túi truyền dịch với ít hàm lượng chất dẻo, nhưng vì giá thành cao và quá trình xử lý rắc rối nên chúng dần được thay thế bằng các vật phẩm dùng một lần, chứa hàm lượng chất dẻo cao hơn.
Vậy rốt cục chất DEHP nói riêng và những chất hóa dẻo nói chung có tác hại như thế nào đối với sức khỏe con người?
Tác hại của chất hóa dẻo
Trao đổi với phóng viên Chánh Kiến, ông Tô cho biết “chất hóa dẻo thường được sử dụng trong vật dụng hàng ngày, tấm lót sàn, giấy dán tường và các thiết bị y tế, như bộ túi và dây truyền dịch y tế”.
Giáo sư Tô cho biết “hàng ngày chúng ta tiếp xúc nhiều nhất với chất DEHP (2-ethylhexyl phthalate), đây là hóa chất sử dụng chủ yếu để làm nhựa PVC (polyvinyl clorua). Đặc biệt các chuyên gia còn phát hiện trong cơ thể của người từ tầm tuổi 21 tuổi trở lên đều có chất MEHP, một chất chuyển hóa của DEHP. MEHP không chỉ gây rối loạn chức năng nội mô trong bệnh xơ cứng động mạch cảnh, mà còn làm suy giảm nội tiết tố nam và giảm đề kháng insulin ở gan”.
Năm nay, nhóm nghiên cứu của giáo sư Tô còn phát hiện ra rằng chất hóa dẻo còn làm đẩy nhanh quá trình xơ cứng động mạch cảnh (làm các động mạch trở nên cứng hơn và làm hẹp mạch máu của động mạch cảnh). Theo kết quả nghiên cứu, chất hóa dẻo tồn tại nhiều trong cơ thể còn làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh còi xương.
Đáng kinh ngạc hơn, chất hóa dẻo cũng là tác nhân gây ra bệnh tim mạch vành. Theo một nghiên cứu so sánh bệnh tim mạch vành ở tuổi trung niên, những bệnh nhân mắc bệnh tim mạch vành đều có dấu hiệu tiếp xúc nhiều với chất có nồng độ hóa dẻo cao, chủ yếu là DEHP. Khi phân tích sâu hơn nữa người ta còn nhận ra rằng, ngay cả khi sau khi đã nhập viện điều trị, thì chỉ cần tiếp xúc với chất có nồng độ hóa dẻo hơi cao cũng vẫn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành.
Giáo sư Tô giải thích, việc tiếp xúc với chất hóa dẻo có thể gây dị dạng các tế bào nội mô và tăng lượng cholesterol trong máu. Dưới ảnh hưởng lâu dài, nó sẽ hình thành các mô mỡ và các mảng xơ vữa động mạch, sau đó các mảng bám trên thành động mạch này rơi ra sẽ gây nên bệnh tim mạch. Việc các tế bào nội mô bị phá hủy do chất hóa dẻo cũng là nguyên nhân chính gây ra bệnh xơ cứng động mạch cảnh.
Sau khi chất hóa dẻo đi vào cơ thể người, nó có thể được chuyển hóa trong khoảng từ 2 đến 3 ngày. Ông Tô cũng cho biết:
“Bất ngờ là, trong cơ thể các bệnh nhân nội trú có mật độ chất hóa dẻo khá cao, nhưng lại giảm xuống và dần ổn định sau khi xuất viện. Trong môi trường sống, trong sinh hoạt, trong không khí, v.v… nơi đâu cũng có chất hóa dẻo, chỉ khác nhau là nó được chuyển hóa sang dạng này hay dạng khác mà thôi. Việc liên tục tiếp xúc với những đồ vật hoặc môi trường có vi lượng chất hóa ở mật độ thấp cũng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, chứ không nhất thiết là phải tiếp xúc trực tiếp với chất hóa dẻo ở mật độ cao.
Vì thế, để giảm nồng độ các chất hóa dẻo, chúng ta cần hút bụi, dọn sạch rác thải và phế phẩm có chứa chất hóa dẻo xung quanh nơi sống và làm việc.
Tuy vậy, mọi người vẫn nên chú ý hạn chế sử dụng túi nhựa, túi ny-lông và các đồ dùng bằng chất dẻo khác.
Ngoài ra, Giáo sư Su Dacheng đề nghị mọi người nên giảm thiểu sử dụng các sản phẩm từ nhựa trong sinh hoạt như đồ chơi bằng nhựa cho trẻ em, tấm trải sàn, không sử dụng bọc nhựa để hâm nóng thức ăn, giảm các sản phẩm nhựa dùng một lần. Thảm trải sàn và giấy dán tường trong nhà cũng có thể chứa chất hóa dẻo. Ngoài ra, chính phủ cũng cần đặt ra các tiêu chuẩn liên quan đến chất hóa dẻo, khuyến khích hạn chế sử dụng vật dụng chứa chất hóa dẻo.
Ung Thư có thể Bị Tiêu Diệt
bằng Chiến Thuật "Con Ngựa Thành Troy"
Trong thần thoại Hy Lạp, khi cuộc chiến kéo dài 10 năm vẫn không hạ được thành Troy, vua Odysseus đã nghĩ ra một kế. Ông làm một con ngựa khổng lồ bằng gỗ, giấu các chiến binh Hy Lạp vào bên trong và gửi nó đến thành Troy như một món quà.
Con ngựa được kéo vào thành không chút nghi ngờ. Đêm đến, khi quân lính trong thành đã ăn mừng no say, những chiến binh Hy Lạp mới phá ngựa và đột kích. Vậy là, một con ngựa gỗ khổng lồ được ngụy trang đã giúp Odysseus kết thúc trận chiến kéo dài 10 năm, hạ thành Troy chỉ sau 1 đêm.
Hiện nay, một chiến lược tương tự đang được các nhà khoa học đến từ Đại học Northwestern, Mỹ sử dụng để đối phó với các tế bào ung thư. Theo nghiên cứu mới được công bố trên Tạp chí Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (JACS), họ đã tạo được một hệ thống phân phối thuốc ngụy trang thành chất béo để xâm nhập vào các khối u. Trong quá trình phát triển, tế bào ung thư thực sự rất đói ăn. Khi nhìn thấy những phân tử thuốc ngụy trang thành chất béo, chúng đã không chút nghi ngờ nuốt thuốc vào bên trong.
Giáo sư Nathan Gianneschi người đứng đầu nghiên cứu đến từ Đại học Northwestern, Hoa Kỳ giải thích: “Nó thực sự giống một con ngựa thành Troy. Bề ngoài thuốc trông giống như một phân tử axit béo nhỏ xinh, vì vậy các thụ thể của khối u nhìn thấy và tự động mời nó vào. Sau đó, thuốc bắt đầu được chuyển hóa và giết chết các tế bào bên trong khối u”. Điều đáng nói là “những con ngựa thành Troy” có thể mang được một liều thuốc hóa trị cao hơn gấp 20 lần bình thường. Nhưng vì được thiết kế để nhắm mục tiêu vào các tế bào ung thư, nó lại tỏ ra an toàn gấp 17 lần các loại thuốc thông thường, đồng thời không gây ra tác dụng phụ.
Để phát triển được hệ thống thuốc nhắm mục tiêu ung thư, giáo sư Gianneschi và nhóm của ông đã thiết kế một loại axit béo chuỗi dài với hai vị trí gắn kết ở mỗi đầu. Các vị trí gắn kết chính là điểm có thể dùng để đính các phân tử thuốc. Sau đó, cả axit béo và phân tử thuốc ngụy trang cùng được giấu vào bên trong albumin huyết thanh người (HSA). Trong điều kiện tự nhiên, HSA chính là các protein trong máu làm nhiệm vụ chuyên chở phân tử, bao gồm cả chất béo, đi khắp cơ thể. Nhờ sự ngụy trang, tất cả các thụ thể tế bào trong cơ thể đều nhận biết được chất béo và protein trên HSA. Chúng cho phép "con ngựa thành Troy" đi vào bên trong.
Là loại tế bào phát triển nhanh và đói ăn nhất, ung thư tiêu thụ các chất dinh dưỡng nhanh hơn nhiều so với các tế bào bình thường. Do đó, chúng hút vào rất nhiều các phân tử HSA mang thuốc mà cứ ngỡ nó là chất béo. Khi các tế bào ung thư chuyển hóa bữa ăn chứa thuốc độc, chúng sẽ chết. Giáo sư Gianneschi cho biết: “Vì chuỗi axit béo có hai cánh tay ở cả hai đầu: một cánh tay có thể nắm lấy thuốc và một cánh tay còn lại nắm lấy protein. Ý tưởng ở đây là ngụy trang thuốc thành chất béo để chúng xâm nhập được vào tế bào, một mặt cơ thể cũng rất vui khi vận chuyển chúng đi khắp nơi”.
Hệ thống phân tử mà Đại học Northwestern phát triển đã được dùng để phân phối paclitaxel, một loại thuốc hóa trị ung thư thông thường đã được FDA phê chuẩn. Thử nghiệm đã được thực hiện trên động vật. Khi ngụy trang thành chất béo, paclitaxel đã thâm nhập được vào các khối u ung thư xương, tụy và đại tràng, sau đó giết chết toàn bộ các khối u. Các nhà nghiên cứu tuyên bố rằng hệ thống phân tử mà họ xây dựng có thể mang một liều paclitaxel gấp 20 lần so với hai loại thuốc dựa trên paclitaxel khác. Đáng ngạc nhiên là dù thuốc có liều cao hơn, các hệ thống phân tử nhắm mục tiêu chính xác lại khiến nó an toàn hơn tới 17 lần.
Giáo sư Gianneschi giải thích thêm:
“Các loại thuốc phân tử nhỏ thông thường được sử dụng để xâm nhập vào các khối u - và các tế bào khỏe mạnh khác. Chúng không chỉ tạo ra độc tính với các khối u mà còn với cả cơ thể con người. Cũng vì vậy mà nhìn chung, các loại thuốc ung thư đều có tác dụng phụ khủng khiếp. Mục tiêu của chúng tôi là tăng số lượng thuốc xâm nhập được vào khối u so với các tế bào và mô bình thường khác. Điều đó cho phép chúng tôi dùng liều cao hơn nhiều, tiêu diệt khối u nhanh hơn nhưng không gây ra tác dụng phụ tệ hại”
TTO - Báo cáo mới dự đoán đến năm 2040, khoảng 60% lượng thịt trong các bữa ăn sẽ không còn bắt nguồn từ động vật mà sẽ là những thực phẩm thay thế làm từ thực vật hoặc nhờ cấy tế bào thịt với mùi và vị giống thịt.
Khoảng 1 tỉ USD đã được đầu tư vào các công ty sản xuất thực phẩm chay thay thế thịt
Ảnh: THE GUARDIAN
Báo cáo của đơn vị tư vấn toàn cầu AT Kearney (trụ sở Mỹ) dựa trên những cuộc phỏng vấn chuyên gia để đi đến kết luận này. Đồng thời, báo cáo cũng nhấn mạnh đến tác động của chuỗi sản xuất thịt vào môi trường và sự quan tâm ngày càng lớn của người dân về cách động vật bị đối xử tại cơ sở nuôi động vật lấy thịt công nghiệp.
"Nuôi động vật lấy thịt hiện nay bị nhiều người coi là một tội ác không cần thiết," báo The Guardian dẫn lại báo cáo.
"Với những lợi thế của thịt ‘chay’, chỉ còn là vấn đề về thời gian trước khi loại thịt này phổ biến trên thị trường", báo cáo nói thêm.
Ngành công nghiệp thịt hiện nay nuôi hàng tỉ con vật và có lợi nhuận rất lớn, lên đến ngàn tỉ USD mỗi năm.
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu trong thời gian gần đây đã chỉ ra tác động của ngành công nghiệp này đến môi trường. Cụ thể là về vấn đề khí thải, phá hỏng đất nông nghiệp, và gây ra ô nhiễm nguồn nước.
Bên cạnh đó, sự phát triển của các công ty giới thiệu các nguyên liệu thay thế thịt và trứng như công ty Beyond Meat, Impossoble Foods, và Just Foods cũng là một minh chứng cho sự thay đổi chế độ ăn kiêng, và quan điểm của người tiêu dùng.
Theo báo cáo của AT Kearney, tổng số tiền đầu tư vào ngành công nghiệp thực phẩm chay thay thế thịt lên đến 1 tỉ USD. Thậm chí có những công ty đã lên cả sàn chứng khoán và thu hút không ít nhà đầu tư, trong đó có các doanh nghiệp sản xuất thịt thông thường.
Một số doanh nghiệp khác hiện đang thử nghiệm nuôi tế bào thịt bằng phương pháp cấy mà không cần đến việc nuôi và giết động vật.
Dù những sản phẩm này chưa đến tay người tiêu dùng nhưng AT Kearney tin rằng trong tương lai loại thịt này sẽ phổ biến vì nó có vị giống với thịt thật hơn.
Hiện nay nhiều người quan tâm đến vấn đề môi trường
và điều kiện sống của động vật nuôi lấy thịt
Ảnh: REUTERS
Ông Carsten Gerhardt - đại diện của AT Kearney - khẳng định ngày càng có nhiều người theo chế độ ăn chay và cắt giảm lượng thịt họ ăn hằng ngày vì quan tâm đến môi trường, cũng như cách động vật bị đối xử.
"Đối với những người chuộng việc ăn thịt, sự gia tăng thịt sản xuất bằng phương pháp cấy sẽ đồng nghĩa với việc họ không cần thay đổi chế độ ăn nhưng không cần phải tác động đến môi trường và mạng sống của động vật gây ra do chế độ ăn thịt", ông Gerhardt giải thích.
Báo cáo dự đoán sẽ có 35% thịt trên thị trường vào năm 2040 được sản xuất nhờ phương pháp cấy, và 25% sẽ là các sản phẩm chay thay thế. Vì vậy, khoảng 60% "thịt" trên thị trường sẽ không bắt nguồn từ động vật.
Ngay cả ông trùm thức ăn nhanh McDonald’s cũng đã giới thiệu món hamburger chay McVegan tại một số chi nhánh trên thế giới sau khi thử nghiệm tại Thụy Điển và Phần Lan vào cuối năm 2017.
Nguyễn Khắc Viện là một bác sĩ, sinh năm 1913 tại Hà Tĩnh, học Đại học Y khoa Hà Nội rồi sang Pháp tiếp tục học, tốt nghiệp bác sĩ Nhi khoa năm 1941. Năm 1942, ông bị lao phồi nặng, điều trị ở bệnh viện Saint Hilaire du Touvet, Grenoble. Thời đó bệnh lao chưa có thuốc chữa như bây giờ.
Từ năm 1943 đến năm 1948 ông phải chịu mổ 7 lần, cắt bỏ 8 cái xương sườn, cắt bỏ tòan bộ lá phổi bên phải và một phần ba lá phổi bên trái. Các bác sĩ Pháp bảo ông chỉ có thể sống chừng hai năm nữa thôi. Trong thời gian nằm chờ chết, ông đã tìm ra một phương pháp… thở để tự chữa bệnh cho mình, và kết quả là ông đã sống đến tuổi 85 mới chết (1997), nghĩa là sống thêm được 50 năm nữa, họat động tích cực, năng nổ trong nhiều lãnh vực!
Chuyện khó tin nhưng có thật!
Tôi may mắn được quen biết ông trong nhiều năm. Với tôi, ông vừa là đồng nghiệp, là đàn anh mà cũng là người thầy.
Ông là bác sĩ đồng thời là một nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động xã hội rất nhiệt tâm. Ông là cố vấn của bộ môn Tâm lý-Xã hội học do tôi phụ trách tại Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng cán bộ Y tế Thành phố (nay la Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch) ngay từ hồi mới thành lập (1989). Ông thường trao đổi với tôi điều này điều khác, về công việc viết lách, giảng dạy, vv..., nhiều lần về phương pháp thở dưỡng sinh của ông.
Trao đổi không chỉ về cơ thể học, sinh lý học mà cả về tâm lý học, đạo học. Có lần ông mở áo cho tôi xem mấy vết mổ vẫn chưa hòan tòan liền lạc tren ngực ông. Lần khác ông lại cao hứng vén bụng bảo tôi thử đánh mạnh vào bụng ông xem sao. Tôi phục ông ốm nhom ốm nhách mà làm việc thật dẻo dai, bền bĩ, gần như không biết mệt mỏi. Trong lúc nhiều người giảng bài, nói chuyện, hội họp, lam việc… thấy uể ỏai, hụt hơi, thì một người chỉ còn hai phần ba lá phổi, chỉ còn gần một nửa “dung tích sống” như ông lại vẫn ung dung, thư thái.
Ông cười “tiết lộ” với tôi, những buổi hội họp dông dài, vô bổ, ông chỉ ngồi… thở, nhờ vậy mà ông không bị stress, không bị mệt. Ông nói sau này khi ông mất đi, điều quan trọng ông để lại không phải là những tác phẩm văn học, triết học này nọ mà chính là bài vè dạy thở chỉ với 12 câu của ông.
Trước kia tôi cũng chỉ nghe để mà nghe chớ chẳng thực hành. Cho đến ngày tôi bị vố tai biến nặng, phải nằm viện dài ngày, lúc đó tôi mới thử đem ra áp dụng. Quả có điều kỳ diệu! Nó làm cho tôi thảnh thơi hơn, ít nhọc mệt hơn và sức khỏe tốt hơn.
Trong thời gian dưỡng bệnh, cc bạn đồng nghiệp thương tình, cho rất nhiều thuốc nhưng tôi chỉ chọn một vài món thực sự cần thiết còn thì chỉ… dùng phương pháp thở để tự chữa bệnh cho mình!
Phương pháp thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện thực ra không phải là cái gì hòan tòan mới. Nó chỉ là một sự tổng hợp của khí công, thiền, yoga, tai chi, dưỡng sinh… của Đông phương từ ngàn xưa, được nhìn bằng sinh lý học hô hấp hiện đại của một người thầy thuốc.
Dưới đây là bài vè 12 câu dạy thở
của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện:
Thót bụng thở ra
Phình bụng thở vào
Hai vai bất động
Chân tay thả lỏng
Êm chậm sâu đều
Tập trung theo dõi
Luồng ra luồng vao
Bình thường qua mũi
Khi gấp qua mồm
Đứng ngồi hay nằm
Ở đâu cũng được
Lúc nào cũng được!
Bài tập thở của cố bác sĩ Nguyễn Khắc Viện bắt nguồn từ yoga, khí công. Tuy nhiên, quan niệm của ông là chỉ nắm chắc những nguyên tắc cơ bản và dựa trên sinh lý học hiện đại để xây dựng phương pháp tập luyện mà mọi người đều có thể áp dụng nhằm nâng cao sức khỏe, chứ không nhằm đạt những kỷ lục và “phép lạ” (như cho ôtô đè lên, hoặc chịu chôn sống nhiều giờ vẫn không chết…).
Phương pháp “dưỡng sinh Nguyễn Khắc Viện” là cách luyện tập toàn diện: động và tĩnh, nội và ngoại, giúp con người làm chủ được cơ thể, nâng cao sức khỏe, giữ được bình tĩnh, đỡ mệt mỏi, nhất là trong những lúc làm việc căng thẳng. Có ba khâu tập là thở, vận động và thư giãn (luyện ý), liên quan đến hoạt động của ba bộ phận chủ yếu của cơ thể là nội tạng, cơ bắp, thần kinh. Trong đó tập thở bụng cho đúng cách là quan trọng nhất, vì cách thở bụng tác động trực tiếp đến những bộ phận nội tạng rất quan trọng là tim, phổi, dạ dày, ruột, dạ con (có thể hình dung các bộ phận này luôn được “thể dục”, được “xoa bóp” lúc thở); thở tốt giúp lưu thông khí huyết, tác động tích cực đến hoạt động cơ bắp và thần kinh. Bài tập thở đã được bác sĩ Nguyễn Khắc Viện đúc kết thành một bài vè cho dễ nhớ:
Thót bụng thở ra
Phình bụng thở vào
Hai vai bất động
Chân tay thả lỏng
Êm, chậm, sâu, đều
Tập trung theo dõi
Luồng ra luồng vào
Bình thường qua mũi
Khi gấp qua mồm
Đứng, ngồi hay nằm
Ở đâu cũng được
Lúc nào cũng được”.
Với phần tập vận động, thư giãn (luyện ý), từ lý thuyết đến các động tác cụ thể, bác sĩ Nguyễn Khắc Viện đã giới thiệu trong cuốn Từ sinh lý đến dưỡng sinh (NXB Y Học - 1979; NXB Đồng Nai - 1988) và cuốn Dưỡng sinh dành cho mọi lứa tuổi (NXB Trẻ - 1993) với hình thức hỏi - đáp đơn giản, dễ hiểu. Nếu thiếu thời gian để tập đủ các động tác, bạn có thể tự chọn cách tập thích hợp, trên cơ sở nắm vững những nguyên lý, quan niệm của phương pháp dưỡng sinh.
Nên tập từ lúc còn trẻ
Cái khó nhất của phương pháp “dưỡng sinh Nguyễn Khắc Viện” là sự kiên trì, ngày nào cũng phải tập, riêng thở bụng thì giờ nào cũng tập để trở thành thói quen. Điều quan trọng là đừng đợi đến lúc già yếu, hãy tập từ lúc còn trẻ trung, khỏe mạnh. Đừng để tình trạng nhiều nơi chỉ thấy các ông bà già tập luyện từ lúc còn mờ đất, còn tuổi trẻ thì dậy trưa. Sẽ có bạn bảo rằng tuổi trẻ quá nhiều mục tiêu phấn đấu, không còn thời gian để tập luyện. Nếu quả vậy, chỉ cần tập thở đúng cách - thở ngay trong lúc học, làm việc, không mất chút thời gian nào mà có thể đã đạt được quá 50% hiệu quả của phương pháp “dưỡng sinh Nguyễn Khắc Viện”.
--------------------------------------------------------------------------------
Join Date:Jul 2015Posts:3,516Thank s Thanks Given :27Thanks Thanks Received :100Thanked in:92 Posts
Phát minh loại gel chữa lành tổn thương giác mạc không cần phẫu thuật
Phát minh loại gel chữa lành tổn thương giác mạc không cần phẫu thuật
Các nhà khoa học Mỹ vừa nghiên cứu và phát triển thành công một loại gel dính có thể làm liền vết thương hoặc vết loét trên giác mạc của mắt, nhờ đó bệnh nhân không cần phẫu thuật.
Các nhà khoa học Mỹ vừa nghiên cứu và phát triển thành công một loại gel dính có thể làm liền vết thương hoặc vết loét trên giác mạc của mắt, nhờ đó bệnh nhân không cần phẫu thuật.
Loại gel nói trên chứa các hóa chất kích hoạt bằng ánh sáng, không chỉ có tác dụng làm liền vết thương mà còn giúp tái tạo phần tổn thương.
Đây là loại gel trong suốt, dẻo, dính khi đựng trong lọ thuốc hoặc xilanh, nhưng khi tiếp xúc với ánh sáng xanh trong một thời gian ngắn sẽ rắn lại để thích hợp với các đặc tính của giác mạc nguyên thủy, và các tế bào giác mạc sẽ dần phát triển hòa vào gel dính.
Loại gel này không chỉ có tác dụng làm liền vết thương mà còn giúp tái tạo phần tổn thương. (Ảnh minh họa).
Trong nghiên cứu thử nghiệm, các nhà khoa học sử dụng gel bao phủ 20% vết thương giác mạc rộng 3mm, và chiếu sáng trong 4 phút để gel gắn chắc vào vết thương.
Một ngày sau đó, các nhà khoa học quan sát thấy bề mặt của mắt trong suốt, mịn và không bị viêm.
Theo thời gian, các mô đã được tái tạo và các mô mới rất ít khác biệt so với mô nguyên thủy.
Theo bà Reza Dana, Giáo sư nhãn khoa tại Đại học Y khoa Harvard, đồng chủ trì công trình nghiên cứu trên, các nhà khoa học muốn vật liệu này khiến các tế bào giác mạc khớp với với chất kết dính và tái tạo theo thời gian để dần hình thành thứ giống tế bào giác mạc nguyên thủy hết mức có thể.
Các nhà khoa học dự kiến bắt đầu thử nghiệm lâm sàng để áp dụng công nghệ này với các bệnh nhân trong khoảng 1 năm tới.
Công trình đã được đăng trên tạp chí Science Advances số ra ngày 20/3.
Tổn thương giác mạc là nguyên nhân phổ biến dẫn tới các ca suy giảm thị lực trên toàn thế giới, theo đó mỗi năm có hơn 1,5 triệu ca mắc bệnh mù giác mạc mới.
Một số trường hợp phải tiến hành cấy ghép giác mạc, song có thể gây ra một số biến chứng hậu phẫu trong đó có nhiễm trùng hoặc đào thải không tiếp nhận giác mạc cấy ghép.
Các tấm pin năng lượng mặt trời đã trở nên phổ biến trên khắp thế giới, tuy vậy, chúng sẽ trở nên vô dụng ở những vùng có tuyết rơi che phủ. Làm sao con người có thể tạo ra được năng lượng sạch từ thiên nhiên tại đây?
(Ảnh: Shutterstock)
Một nhóm các nhà khoa học ở Đại học California (UCLA) đã có câu trả lời cho nan đề trên. Họ đã tạo ra một thiết bị có thể thu điện từ tuyết, tên là Snow TENG, viết tắt của triboelectric nanogenerator (tạm dịch: máy phát điện nano điện ma sát).
Như tên gọi đã mô tả, thiết bị này lợi dụng ma sát để tạo ra sự dịch chuyển của các điện tử, đồng nghĩa với dòng điện xuất hiện. Thông thường tuyết có mang điện tích, vậy nên khi cọ sát nó với một vật liệu có mang điện tích trái chiều thì tự khắc điện tử sẽ chuyển động và dòng điện xuất hiện. Qua hàng loạt các thử nghiệm, nhóm nghiên cứu nhận thấy silicon là loại vật liệu lý tưởng nhất. Người ta sẽ dùng máy in 3D tạo ra lớp silicon rồi gắn nó với một điện cực để tạo ra Snow TENG.
Điều thú vị là thiết bị này có thể tích hợp vào các tấm pin năng lượng mặt trời. Lắp một mà được hai, khi có nắng, năng lượng mặt trời sẽ được chuyển hóa thành dòng điện. Còn khi tuyết phủ, Snow TENG sẽ hoạt động.
Tuy vậy, nhược điểm của thiết bị này là dòng điện tạo ra rất nhỏ không đủ để hòa vào lưới điện sinh hoạt trong nhà như điện mặt trời. Với công suất chỉ 0,2mW/m2, điện năng tạo ra từ tuyết chỉ đủ để chạy các thiết bị cảm biến thời tiết nhỏ.
Richard Kaner, một trong các tác giả của nghiên cứu cho biết:
“Thiết bị [cảm biến thời tiết] này có thể hoạt động ở những vùng xa xôi hẻo lánh vì nó có thể tự cung cấp điện năng mà không cần dùng pin. Nó rất thông minh và có thể báo cho ta biết có bao nhiêu tuyết đang rơi, hướng tuyết đang rơi, hướng gió và tốc độ gió.”
Ngoài ra, các cảm biến tương tự như vậy còn có thể được gắn vào đế giầy hoặc ván trượt tuyết để thu thập dữ liệu cho các môn thể thao mùa đông.
Ngoài tuyết, ngày nay các nhà khoa học còn có thể tạo ra điện từ những nguồn không tưởng khác, như mưa rơi trên bề mặt, chuyển động cơ thể, màn hình cảm ứng, hay thậm chí là những bước chân trên sàn nhà của chúng ta.
NASA có thể đưa phi hành gia ra Vũ trụ là nhờ 11 người đàn ông khiếm thính
Những con người cống hiến thầm lặng cho mục tiêu cao cả của nhân loại: du hành vũ trụ.
Trước khi đưa con người vào vũ trụ, NASA phải tiến hành nghiên cứu kỹ những tác động của tình trạng không trọng lực lên cơ thể con người trong khoảng thời gian dài. Để phục vụ nghiên cứu này, vào cuối những năm 1950, NASA đã kết hợp cùng trường Y học Hàng không Hải quân Hoa Kỳ thành lập một chương trình nghiên cứu với sự giúp sức của 11 người đàn ông khiếm thính, độ tuổi từ 25 đến 48, đến từ trường Gallaudet (nay là đại học Gallaudet). Lịch sử đã vinh danh 11 người đàn ông này là “Gallaudet Eleven - Mười một người đến từ Gallaudet”, đây là tên họ:
Harold Domich
Robert Greenmun
Barron Gulak
Raymond Harper
Jerald Jordan
Harry Larson
David Myers
Donald Peterson
Raymond Piper
Alvin Steele
John Zakutney
Ngoại trừ một người, còn lại tất cả trong số họ đều bị khiếm thính từ nhỏ do di chứng của căn bệnh viêm màng não. Viêm màng não còn làm tổn hại hệ tiền đình của tai trong khiến những người này “miễn dịch” với chứng say tàu xe hay bất cứ phương tiện di chuyển nào khác.
Trong suốt một thập kỷ với nhiều thử nghiệm khác nhau, các nhà nghiên cứu đã tiến hành quan sát khả năng không phản ứng của 11 người tham gia đối với chứng say tàu xe, ở cả khía cạnh sinh lý và tâm lý, từ đó đưa ra báo cáo chi tiết về cảm giác và thay đổi nhận thức của họ. Những thí nghiệm này giúp làm rõ cách thức hoạt động của hệ giác quan trong trường hợp hệ thần kinh tai trong không nhận được những tín hiệu trọng lực thông thường. (Như trường hợp của những chàng trai khiếm thính này và như khi con người ở trên tàu vũ trụ).
Harry Larson, một trong những đối tượng tham gia nghiên cứu cho biết, “Sự khác biệt của chúng tôi chính là điều mà nghiên cứu này đang cần.”
Những thí nghiệm này tập trung kiểm tra tính cân bằng và thích nghi sinh lý của các đối tượng trong nhiều môi trường khác nhau. Một trong số đó yêu cầu 4 người đàn ông khiếm thính ở trong một căn phòng có đường kính 6 mét, liên tục xoay chậm trong suốt 12 ngày, duy trì tốc độ chuyển động 10 vòng/phút.
Người tham gia nghiên cứu Harry Larson đứng trong căn phòng xoay chậm.
Có một thí nghiệm đặc biệt được thực hiện trên một chuyến phà ngoài khơi bờ biển Nova Scotia, nhằm ghi lại những phản ứng của nhóm đối tượng nghiên cứu đối với những chuyển động bập bềnh của sóng biển. Và kết quả là, trong khi những người khiếm thính thản nhiên chơi bài và tận hưởng chuyến du thuyền, thì những nhà nghiên cứu lại say sóng tới mức phải dừng thử nghiệm lại.
Một nghiên cứu khác lại cho phép các đối tượng tham gia vào một chuỗi các chuyến bay không trọng lực của chiếc máy bay “Vomit Comet” trứ danh, nhằm nghiên cứu tính liên kết giữa định hướng của cơ thể với các tín hiệu trọng lực.
Những người tham gia nghiên cứu trò chuyện trong chiếc máy bay không trọng lực khởi hành từ Trạm hàng không Hải quân ở Pensacola.
Các chàng trai tới từ Gallaudet cho biết, họ không hề gặp một chút ảnh hưởng vật lý bất lợi nào, mà trái lại, còn thoải mái tận hưởng đợt thí nghiệm kéo dài. Barron Gulak cho hay: “Nhìn lại thì, đúng là rất đáng sợ… Nhưng lúc đó chúng tôi vẫn còn trẻ và chẳng ngại phiêu lưu.”
Dựa trên những kết quả thu thập được từ những thí nghiệm thực hiện trong suốt cả thập kỷ, các nhà nghiên cứu đã hiểu rõ hơn về hệ giác quan cũng như những phản ứng của nó với môi trường trọng lực bên ngoài. Có thể nói, Gallaudet Eleven đã không quản khó khăn và hết mình cống hiến cho quá trình nghiên cứu hiện tượng say tàu xe và các phương tiện chuyển động, cũng như sự thích nghi của cơ thể con người với môi trường không gian.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2017, nhà sử học Bill Barry của NASA đã vinh dự đại diện cho cơ quan này tham dự lễ khai trương bảo tàng Đại học Gallaudet và triển lãm Deaf Difference + Space Survival. Được tổ chức bởi Maggie Kopp, cũng là một sinh viên của Đại học Gallaudet, triển lãm nhấn mạnh những đóng góp to lớn nhưng thầm lặng của 11 cựu sinh viên Gallaudet trong quá trình nghiên cứu của NASA từ năm 1958 đến năm 1968.
Lễ cắt băng khánh thành triển lãm tại Bảo tàng Đại học Gallaudet.
Từ trái sang phải: Người tổ chức triển lãm Gallaudet Margaret Kopp, Nhà sử học NASA Bill Barry, Tiến sĩ Paul DiZio - Phòng thí nghiệm định hướng không gian Ashton Graybiel tại Đại học Brandeis, ba người cầm cây kéo là 3 trong số 11 chàng trai Gallaudet tham gia nghiên cứu của NASA năm xưa: Harry O. Larson, Barron Gulak, David O Myers, Giám đốc Đại học Gallaudet Roberta J. Cordano, và Hiệu trưởng Carol J. Erting.
Chế tạo thành công "pin năng lượng nhiệt" đầu tiên trên thế giới
Loại pin năng lượng nhiệt giá rẻ, dung tích lớn, khả năng tương thích cao và hoàn toàn tái chế được này có thể sẽ là công cụ chủ chốt đưa chúng ta tới một tương lai năng lượng sạch.
Loại pin năng lượng nhiệt giá rẻ, dung tích lớn, khả năng tương thích cao và hoàn toàn tái chế được này có thể sẽ là công cụ chủ chốt đưa chúng ta tới một tương lai năng lượng sạch.
Nam Úc mới đây đã đưa pin lithilium lớn nhất thế giới đi vào hoạt động – nhưng đáng nhẽ họ nên chờ đợi. Một startup nội địa cho biết, họ đã chế tạo thành công pin năng lượng nhiệt đầu tiên trên thế giới, một thiết bị với tuổi thọ ít nhất 20 năm, thể tích lưu trữ gấp sáu lần và giá thành chỉ khoảng 60-80% so với pin lithium-ion.
Climate Change Technologies, còn được gọi là CCT Energy Storage, đã ra mắt TED (Thiết bị năng lượng nhiệt) với một loạt các tính năng đáng chú ý. TED là một thiết bị lưu trữ năng lượng có thể tương thích với bất kỳ loại điện năng nào – mặt trời, gió, nhiên liệu hóa thạch hoặc trực tiếp từ lưới điện – và được sử dụng để làm nóng chảy silicon bằng nguồn cách nhiệt mạnh. Bất cứ khi nào cần, năng lượng sẽ được kéo ra bằng động cơ nhiệt. Một thiết bị TED chứa đến 1.2 MWh năng lượng, với đầu vào/ra nguồn điện nằm ngay trên thân, và có thể dễ dàng vừa với với thùng chứa cỡ 20-ft (6-m).
CEO của CCT - Serge Bondarenko, giới thiệu pin năng lượng nhiệt cho Bộ Năng lượng và Khai Thác Nam Úc. (Credit: CCT Energy Storage).
CCT tuyên bố: Đối với thể tích nhất định, TED có thể lưu trữ nhiều năng lượng hơn gấp 12 lần so với pin axit chị, và hơn vài lần so với giải pháp lithium-ion. Máy móc lắp đặt có thể từ mở rộng từ ứng dụng 5 kW lên tới kích cỡ không giới hạn. Kết nối hang trăm megawatt ngay lập tức, dễ dàng kiểm soát nguồn năng lượng – tất cả những gì bạn cần chỉ là cắm thêm thật nhiều đơn vị, kiểu cắm-vào và chạy. Trong trường hợp mất điện, mỗi thiết bị TED có thể duy trì hoạt động lên đến 48 tiếng.
Nó cũng có thể sạc và xả cùng một lúc, và do chỉ có ba bộ phận dịch chuyển trên mỗi hộp pin, nên việc bảo trì thiết bị gần như không đáng kể. Trong khi pin lithium-ion và các loại khác bị "chai" theo thời gian, thậm chí giảm tới 80% công suất trong khoảng 5,000 chu kỳ hoặc hơn, hệ thống TED không hề có dấu hiệu xuống cấp sau khoảng 3,000 chu kỳ dịch vụ thử nghiệm, và CEO của CCT, ông Serge Bondarenko nói rằng công ty kỳ vọng các thiết bị này sẽ duy trì ít nhất 20 năm.
CEO Serge Bondarenko (bên tráit) và COO Graham Warburton (bên phải) của CCT với Thiết bị TED. (Credit: CCT Energy Storage).
"Molten silicon không dễ xuống cấp như lithium", ông Bondarenko khẳng định. "Đó là một chu trình hóa học, những gì chúng tôi làm đơn giản là thay đổi các giai đoạn nhiệt. Trên thực tế, có vẻ silicon trữ nhiệt tốt hơn sau mỗi chu kỳ. Và nếu bạn không sử dụng thiết bị TED nữa, nó có thể tái chế được 100%. Điều này sẽ không tạo ra những vấn đề môi trường như lithium".
Giá cả cạnh tranh của sản phẩm cũng đóng vai trò quan trọng trong sử dụng quy mô lớn. Nó chỉ tốn khoảng 60-80% giá thành bạn phải trả cho giải pháp lithium tương tự như Powerpack của Tesla, trong khi diện tích sử dụng lại ít hơn. Thiết bị TED có thể dễ dàng tùy biến với môi trường chịu động đất bằng cách lắp đặt trên nền chống rung, và ngay cả trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, chúng ra cũng chỉ cần tắt đi, đợi nó nguội dần cho đến khi có thể sử dụng trở lại. Nó rất an toàn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, vì nhiệt độ nóng chảy của silicon cao hơn 1,400 độ C (2,550 độ F), nên thiết bị này không nên bị kéo, rê trên mặt đất.
CCT đã ký thỏa thuận bước đầu để cung cấp thiết bị TED cho Stillmark Telecommunications, cũng như đồng ý sản xuất tương hỗ với MIBA Group , tập đoàn sẽ có độc quyền sản xuất và bán công nghệ qua Đan Mạch, Thụy Điển và Hà Lan, đồng thời tiếp tục đàm phán về việc thêm các nước châu Âu khác vào danh sách này. Quá trình sản xuất dự kiến sẽ bắt đầu trong quý này, và theo lời Bondarenko, một khi các thiết bị được thúc đẩy thương mại, công ty sẽ có kế hoạch tăng trưởng nhanh chóng và sẵn sàng lắp đặt máy móc trên 100 megawatt trong vòng vài năm.
Rõ ràng, đây là tín hiệu đáng mừng cho ngành năng lượng tái tạo. Gió, mặt trời, thủy triều và các công nghệ năng lượng tái tạo khác có thể rất hiệu quả trong việc tạo ra năng lượng, nhưng chỉ khi nó có sẵn hơn là dựa trên nhu cầu. Giải pháp lưu trữ năng lượng ở cấp độ lưới có thể lưu trữ năng lượng khi nhiệt độ đạt cực đại lúc mặt trời lên đỉnh vào giữa trưa, sau đó hồi lại nhiệt năng cho lưới điện trong thời gian cao điểm vào buổi tối, tạo ra nguồn năng lượng tái tạo thật sự trong 24 giờ.
Liệu lượng điện năng khổng lồ này có thể giảm tải xuống để cung cấp năng lượng cho phương tiện điện? "Không", Bondarenko trả lời, "Nó quá lớn. Bình chứa, vật liệu cách nhiệt, động cơ nhiệt, nó cần có kích thước nhất định mới có thể tạo ra lợi ích". Nhưng chắc chắn chúng ta có thể sạc phương tiện chạy bằng được, và chúng tôi cũng đang thảo luận với một vài nhà sản xuất tàu phá điện lớn về việc sạc điện ở bến và sử dụng nó để cung cấp năng lượng cho tàu.
Nếu mọi thứ diễn ra theo cách CCT dự tính, loại pin nhiệt giá rẻ, lượng điện lớn, khả năng tương thích cao và hoàn toàn tái chế được này có thể sẽ là công cụ chủ chốt đưa chúng ta tới một tương lai năng lượng sạch.
"Tôi khẳng định rằng thịt không phải là thức ăn thích hợp với con người. Chúng ta không nên sai lầm chạy theo lối sống của các loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi mình cao thượng hơn các loài cầm thú đó"
01. Peter Burwash
Một hôm nọ, nhà vô địch quần vợt Peter Burwash đến viếng một lò sát sanh. Khi ra về ông đã bất nhẫn mà viết những cảm nghĩ của mình trong một quyển sách nhan đề là A Vegetarian Primer (Sách dạy ăn chay). Có đoạn ông viết:
"Tôi không nỡ bóp nát một cánh hoa mong manh. Tôi đã chơi hockey với hết sức bình sanh của mình. Tôi cũng đã từng vùng vẫy và dọc ngang trên các sân quần vợt trong những trận thư hùng. Tôi không phải là loại người yếu đuối. Nhưng trước cảnh tượng mà tôi đã chứng kiến tại lò sát sanh, tôi thấy mình kinh khiếp và lòng mình mềm yếu vì thương hại".
"Khi tôi rời khỏi lò sát sanh, sự tội nghiệp đã dày vò lương tâm tôi. Tôi thầm nhủ sẽ không bao giờ có đủ can đảm đi sát hại một con vật dù lớn dù nhỏ. Tôi hiểu rằng có những nhân vật lỗi lạc trên thế giới họp nhau để bàn cãi về các vấn đề vật lý, kinh tế và môi sinh. Cũng có một số người có quan điểm tán đồng với chủ thuyết ăn chay. Song điều làm cho tôi chọn lấy con đường chay lạt không phải chạy theo chủ thuyết này hay chủ thuyết nọ mà chính vì những cảnh dã man mà con người đã đối xử một cách tồi tệ với các loài vật không phương tự vệ mà tôi đã tận mắt chứng kiến".
Trong thời kỳ cổ Hy Lạp và cổ La Mã, lòng từ bi và những quan niệm về sự đối xử đạo đức luôn luôn là những nguyên động lực chủ yếu khiến một số danh nhân khép minh trong việc thọ trì trai giới.
02. Pythagore
Ông Pythagore, nhà toán học lừng danh trên thế giới đã từng khuyên nhủ:
"Này bạn, xin đừng làm nhơ nhớp thân thể của mình bằng những thức ăn tội lỗi. Chúng ta đã có bắp, bôm, lê, rau trái thừa thải, sữa và mật ong ngọt lịm. Quả đất này đã cung ứng cho chúng ta những thức ăn vô tội một cách dồi dào, đã khoản đãi chúng ta bằng những bữa tiệc không can dự vào máu. Chỉ có loài thú này mới ăn thịt loài thú khác vì bản năng tự nhiên và vì đói. Nhưng không phải tất cả loài thú nào cũng vậy. Bởi vì trong số đó cũng có các loài như bò, ngựa và trừu... đều ăn cỏ".
Sử học gia Diogenes kể rằng, ông Pythagore dùng điểm tâm buổi sáng bằng bánh mì và mật ong và dùng bữa ăn chiều với nhiều loại rau quả. Ngài cũng đã thể hiện lòng từ bi bác ái qua những hành động thực tiễn bằng cách nhiều lần trả tiền cho một số ngư phủ để phóng sanh những con cá mà họ đã bắt được trở về lòng biển cả.
Ông Plutarch, triết gia người Hy Lạp nhận xét về ông Pythagore như sau:
"Theo tôi sự từ tâm là lý do chính khiến ông Pythagore kiêng thịt. Ông không nỡ nhìn cảnh dẫy dụa và kêu rống thất thanh của những con vật khi bị người ta phanh thây xẻ thịt. Người ta giết những con vật đó không phải vì lý do chúng là thú dữ có khả năng nhiễu hại loài người, mà chính vì mục đích để thỏa mãn khẩu vị của họ mà thôi. Người ta bức tử những con vật ngây thơ không móng vuốt để tự vệ mà đáng lý ra theo luật Tạo Hóa, chúng cũng có quyền sinh tồn, bình đẳng và hiện diện để làm đẹp quả địa cầu này như tất cả mọi loài". Ông còn nhấn mạnh: "Nếu bảo rằng bản tính tự nhiên của loài người là ăn thịt các loài thú, thì thử hỏi chỉ với hai bàn tay trắng do Tạo Hóa sinh ra, mà không cần đến sự trợ lực của dao, mác, hèo, gậy, con người đã làm được gì các loài thú đó?"
03. Leonard Da Vinci
Ông Léonard Da Vinci (1452 - 1519), nhà danh họa và điêu khắc gia người Ý, đồng thời cũng là một thi sĩ nổi tiếng trên thế giới quan niệm ăn chay là đạo đức của con người. Sự ăn chay sẽ tránh được những tội ác về sát sinh. Ông còn nhấn mạnh rằng những ai không biết quý trọng sự sống của những sinh vật khác là những kẻ không đáng sống. Cơ thể của những người ăn mặn không khác gì những bãi tha ma để chôn vùi xác chết các thú vật mà họ đã ăn vào. Trong các quyển vỡ nhật ký, ông thường viết đầy những câu danh ngôn về lòng từ bi bác ái và luôn luôn có những hành động qúy thương các loài sinh vật khác.
04. Jean Jacques Roussean
Ông Jean Jacques Rousseau (1712 - 1778), triết gia và là một văn hào người Pháp đã có những tác phẫm giá trị về mặt tư tưởng đã ảnh hưởng sâu xa đến nền văn học và cuộc cách mạng lịch sử tại quốc gia này. Ông là người chủ trương bênh vực sự hiện hữu của thiên nhiên và cổ xúy sự ăn chay. Ông nhận xét rằng phần đông những loài thú ăn thịt có bản tính hung tợn hơn những loài thú ăn cỏ. Và dĩ nhiên những người ăn chay trường sẽ hiền từ hơn những người ăn mặn. Ông còn đề nghị những người hành nghề đồ tể không được mời vào làm bồi thẩm đoàn tại các tòa án.
05. Adam Smith
Kinh tế gia Adam Smith (1723 - 1790), trong quyển The Wealth of Nations xuất bản vào năm 1776 đã khuyến khích loài người ăn chay và đã thuyết minh về sự lợi ích của việc thọ trì trai giới. Ông bảo rằng việc ăn mặn xét ra không cần thiết cho nhu cầu dinh dưỡng của con người. Chúng ta đã có ngũ cốc, rau quả, phó mát, dưa và dầu thực vật. Đó là những thức ăn cung cấp cho chúng ta những chất dinh dưỡng dồi dào. Thịt đối với chúng ta sẽ không nghĩa lý gì nếu chúng ta ăn chay đầy đủ và đúng cách.
06. Benjamin Franklin
Cùng một quan niệm trên, ông Benjamin Franklin (1706 - 1790), một khoa học gia và là một chính trị gia nổi tiếng của Hoa Kỳ, người đã bắt đầu ăn chay từ năm 16 tuổi đã bảo rằng nhờ ăn chay mà cơ thể của ông được trong sạch, tinh thần của ông được minh mẫn, trí óc của ông được tiến bộ và sự hiểu biết của ông được nhanh chóng hơn. Trong một bài tự thuật, ông có bình phẩm những người ăn mặn là những kẻ cố sát.
07. Percy Bysshe Selley
Thi sĩ Percy Bysshe Shelley (1792 - 1822) cũng là người ăn chay trường. Ông chủ trương chống báng việc sát hại súc vật để cung cấp thịt cho dân chúng tiêu thụ. Ông đã có lòng vị tha và bắt đầu ăn chay trường từ hồi còn là một sinh viên tại trường Đại học Oxford. Sau này ông thành hôn với bà Harriet. Cả hai vợ chồng đều chấp nhận một cuộc sống chay lạt thanh khiết. Trong một bức thư đề ngày 14-3-1812, bà Harriet đã tâm sự với một người bạn:
"Vợ chồng chúng tôi đã kiêng thịt và ăn chay trường như ông Pythagore vậy".
Một số thi phẩm của ông Shelley thường mang tính chất vị tha bác ái, khuyên nhủ mọi người tránh việc sát sanh, nên ăn chay và sống một cuộc đời thanh cao tốt đẹp.
08. Leon Tolstoi
Văn hào nước Nga Léon Tolstoi (1828 - 1910) đã thọ trường chay từ năm 1885. Ông chống đối thú săn bắn của một số giai cấp quý tộc và trưởng giả. Ông cũng chủ trương không sát sanh, chủ trương chủ thuyết hòa bình và ăn chay, tôn trọng sự sống của các loài sinh vật khác kể cả con ong và loài kiến. Ông tiên đoán những bạo động xảy ra triền miên trên thế giới chỉ vì loài người không biết tự chế tham vọng của mình. Sự kiện càng ngày càng tệ hại hơn và có thể xảy ra những cuộc chiến tranh khốc liệt làm xáo trộn cuộc sống an bình của nhân loại. Trong bài tham luận The First Step (Bước đầu tiên), Léon Tolstoi bảo rằng những người ăn thịt là những kẻ phản đạo đức và "phạm tội sát sinh". Ông nói thêm:
"Sự sát sinh đã làm cho những người vốn có một tâm hồn cao thượng, có lòng vị tha đối với mọi người như đối với chính bản thân mình, trở thành những kẻ hung bạo".
09. Richard Wagner
Nhà soạn nhạc Richard Wagner tin tưởng mạnh mẽ rằng sự sống của mọi loài đều có tính cách bất khả xâm phạm. Ông bảo:
"Ăn chay là một sự dinh dưỡng thuần hợp với bản chất thiên nhiên, cứu vớt con người xa lánh những tâm địa và hành động tội lỗi, đồng thời ông cũng mong ước sau này sẽ được hóa sinh về nơi an lạc đời đời".
10. Henry David Thoreau
Ông Henry David Thoreau (1817 - 1862), văn hào Hoa Kỳ có khuynh hướng chống áp bức nô lệ, chủ trương một cuộc sống thanh bình và thuận lý thiên nhiên. Ông là người ăn chay định kỳ từ thuở nhỏ, đã bảo rằng:
"Chúng ta không có trách cứ những người ăn mặn. Thực ra vì sự sinh tồn, loài người có thể sát sinh trên một bình diện nào đó. Nhưng đây là một biện pháp bất khả kháng và rất đáng thương tâm. Những người ăn mặn cần phải được hướng dẫn để cải thiện dần đường lối mưu sinh của mình, để họ tự ý thức và tự chọn lựa cho mình những thức ăn chay thanh đạm và cao khiết hơn. Theo sự suy nghiệm của bản thân tôi thì những sự kiện đó can dự một cách quan trọng vào vấn đề vận số của con người. Tôi tin rằng điều kiện ăn uống có thể cải thiện được. Xuyên qua tiến trình lịch sử của nhân loại, chúng ta há chẳng thấy những bộ lạc ăn thịt người từ thuở xa xưa, ngày nay họ không còn ăn thịt lẫn nhau vì đời sống càng ngày càng văn minh hơn và con người trong những bộ lạc đó đã có ý thức hơn".
11. Mohanda Gandhi
Trong lịch sử Ấn Độ vào thập niên 1940 và 50, nhà cách mạng bất bạo động Mohanda Gandhi đã dành lại chủ quyền cho đất nước từ trong tay thực dân Anh Quốc. Ông đã từng vào tù ra khám và được nhân dân nước Ấn tôn thờ là bậc Thánh nhân, cũng là người đã ăn chay từ thuở nhỏ. Thân sinh của ngài vốn theo đạo Hindus nên gia đình của ngài là một gia đình đạo đức và tất cả đều ăn chay theo giáo lý tốt lành của tôn giáo đó. Song dưới sự cai trị của Anh Quốc, những tư tưởng tân tiến Tây phương đã ảnh hưởng mạnh mẽ và dần dần đánh bạt một số phong tục cổ truyền của nước Ấn.
Một số thanh niên thời bấy giờ đã chê bai việc ăn chay trường và thờ đạo bản xứ là hủ lậu nên họ học đòi theo lối sống Tây phương trong đó có việc ăn thịt được họ hăm hở chấp nhận hơn cả. Số người này còn khuyến dụ ông Gandhi theo trào lưu mới như bọn họ, nhưng đã bị ông từ chối. Do đó ông đã trở thành nạn nhân của sự chê bai gièm xiễm. Họ bảo rằng ăn thịt sẽ tăng cường sức khỏe, nghị lực và lòng can đảm. Nhưng ông Gandhi vẫn khăng khăng giữ vững lập trường của mình không hề xao xuyến. Không những thế ông còn viết tất cả 5 quyển sách chuyên về đề tài ăn chay và khuyên mọi người trì giới. Ông bảo:
"Đã đến lúc chúng ta cần phải sửa sai một số tư tưởng lầm lẫn cho rằng ăn chay sẽ làm cho tinh thần chúng ta bị bạc nhược, thụ động và nhụt chí phấn đấu. Dù trong tình huống nào, tôi vẫn không xem việc ăn thịt là cần thiết".
Hàng ngày ông Gandhi thường dùng giá lúa mạch, bột hạnh nhân, rau xanh, chanh và mật ong trong những bữa ăn thanh đạm. Chính ngài bảo đã tìm thấy những nguyên lý và giá trị đạo đức của sự ăn chay qua các tác phẩm của nhà văn Tolstoi. Trong quyển Moral Basis of Vegetarianism (Căn bản đạo đức của chủ thuyết ăn chay), ngài viết:
"Tôi khẳng định rằng thịt không phải là thức ăn thích hợp với con người. Chúng ta không nên sai lầm chạy theo lối sống của các loài cầm thú, nếu chúng ta tự coi mình cao thượng hơn các loài cầm thú đó".
Ngài cũng bảo chính lòng từ bi là nguyên động lực khiến người ta ăn chay và tránh sát sinh hơn là vì lý do sức khỏe Ngài bảo sự tiến bộ về tâm linh đến một mức nào đó, con người sẽ tự ý thức và thương hại mà không giết chóc những sinh vật bạn bè của chúng ta để thỏa mãn nhu cầu của khẩu vị.
12. Bernard Shaw
Kịch tác gia nổi tiếng Bernard Shaw (1856 - 1950) đã được giải thưởng về văn học nghệ thuật Nobel năm 1925. Ông cũng ăn chay trường từ năm 25 tuổi. Ông bảo chính những thi phẩm của Shelley đã làm cho ông thức tĩnh và thấy được sự đạo đức trong vấn đề chay lạt. Ông bảo có lần ông bị bịnh. Bác sĩ khuyến cáo ông hãy bỏ "cái tật xấu ăn chay" đó đi. Nếu không ông sẽ toi mạng vì kiệt sức. Nhưng ông vẫn bất chấp. Ông cũng mặc kệ trước những mỉa mai của bàng dân thiên hạ, vô công rổi nghề. Ông bảo chúng ta không nên quan tâm về sự dèm pha của số người chuyên ăn các thây ma của thú vật ấy. Ông thường trước tác những kịch bản và những văn phẩm liên hệ tới hành vi đạo đức của con người, tới sự sát sanh và những bạo động trên thế giới.
13. Albert Einstein
Albert Einstein (1879 - 1955), nhà bác học nổi danh của thế kỷ thứ 20. Người đã phát minh ra thuyết tương đối và được tặng giải Nobel về vật lý học năm 1921 cũng là một người ăn chay trường. Tuy ông chánh thức không theo tín ngưỡng nào nhưng là một người rất sùng đạo. Ông tin có Thượng Đế và vũ trụ này được điều khiển bởi một cơ Trời huyền diệu. Nếu không thì mọi sự vận hành trong vũ trụ sẽ loạn lên và không theo một quy luật nhất định. Ông là một người yêu chuộng hòa bình, tôn trọng sự sống của muôn loài và đã từng phát biểu:
"Không gì ích lợi cho sức khỏe của con người để có cơ hội sống lâu trên quả địa cầu này bằng cách ăn chay".
14. Isaac Bashivis
Văn hào Isaac Bashivis Singer (sinh năm 1904), từng đoạt giải thưởng văn học nghệ thuật Nobel năm 1978 đã thọ chay trường từ năm 1962. Lúc đó ông vừa đúng 58 tuổi. Ông bảo ông rất lấy làm hối tiếc vì đã kéo dài thời gian ăn mặn quá lâu. Nhưng thà muộn còn hơn chẳng bao giờ ăn chay cả. Ông nghĩ rằng thuyết ăn chay để tránh sát sanh cũng cũng cùng hòa hợp với sự uyển chuyển huyền vi của Do Thái giáo. Ông bảo:
"Chúng ta đều là con cái của Thượng Đế. Trong khi chúng ta cầu xin Thượng Đế tha tội cho chúng ta, thì ngược lại chúng ta cứ tiếp tục phạm tội sát hại sinh mạng của những động vật khác".
Đề cập tới tình trạng sức khỏe có thể bị ảnh hưởng bởi sự ăn chay, ông bảo rằng dó là hoàn toàn dựa trên ý thức của loài người. Ông cương quyết bảo:
"Ngay cả việc ăn mặn có tốt cho cơ thể như thế nào chăng nữa, tôi sẽ không bao giờ chấp nhận. Rất nhiều triết gia và các nhà truyền giáo trên thế giới đã rao giảng với tín đồ của họ rằng loài thú chẳng qua chỉ là những cái máy không linh hồn và không cảm giác. Những lời rao giảng như vậy là một sự nói láo, là sáng kiến và chủ trương của bọn ma vương và tà đạo mà thôi"
Có cô em trước kia cũng chỉ là “người xa lạ” ở Việt Nam giới thiệu một người bạn qua Facebook nhỏ hơn tôi vài tuổi. Sau vài lần “nói chuyện sơ sài” qua “messenger”, Ngọc, tên của anh chàng bạn trẻ dễ thương, ngỏ ý muốn ghé nhà tôi làm quen nhân tiện một chuyến đi thăm gia đình bên vợ, chỉ cách nhà tôi có 3-4 miles. Hơi bỡ ngỡ nhưng tôi vẫn nhận lời, vì ở đời “trước lạ sau quen” nếu thích hợp “có thể tiến xa hơn” kia mà và cũng chẳng khó để hai bên “trước lạ sau người dưng” nếu … nhìn cái bản mặt người đối diện thấy thiệt … khó ưa.
Ngọc và gia đình đến nhà chúng tôi vào buổi chiều cuối năm Dương Lịch 2018, có cả vợ và 3 đứa nhóc. Gia đình này phải nói thật là đẹp và gương mẫu. Cả nhà từ bố mẹ tới 3 người con 2 gái 1 trai ai nấy cũng đều ăn nói nhỏ nhẹ, dịu dàng, nhất là 3 đứa nhóc, lễ phép, thân thiện hết biết. Hai vợ chồng Ngọc cũng rất dễ mến, chỉ sau dăm ba phút chuyện trò.
Câu chuyện râm ran qua nhiều đề tài, nhưng cuối cùng lại dẫn đến chuyện Giảm Cân. Tôi thì lâu lâu vẫn có những lần giảm cân tự nguyện vì nhiều lý do, tuy nhiên lần này, trong bụng có lý do khác nhưng chưa bao giờ nói ra. Ngọc hướng dẫn vào chi tiết về cách giảm cân của chú ấy, nghe khá hấp dẫn và lôi cuốn, cách ăn uống có cái tên Keto Diet … Với phương pháp này, chú ấy đã giảm gần 30lbs mặc dù chú ấy có một thân hình không thuộc dạng “to béo”. Điều đặc biệt là chú ấy, vợ và các con chú ấy đã bắt đầu phương cách này từ nhiều năm trước và vẫn giữ đến được ngày hôm nay.
Riêng với chúng tôi thì việc giảm cân này khó có thể thực hiện vì nhiều lý do, nhất là việc chúng tôi đi du lịch xa nhà có tới hơn 6 tháng trong một năm. Bởi thế, chúng tôi chọn một cách giảm cân khác, cũng rất liên quan, mang cái tên Intermittent Fasting. Trên thực tế, đa số đều cho rằng chương trình Intermittent Fasting này không phải là một chương trình Diet mà chỉ là thay đổi cách ăn uống mà thôi.
Và đó là cuộc hành trình mà tôi muốn nói tới qua bài viết này.
Trên thị trường thương mại giảm cân (Diet), có lẽ phải có hơn một chục kiểu, một chục cách giảm cân khác nhau, bởi vậy, khó mà có thể nói cách này tốt nhất hay cách kia hữu hiệu nhất. Cách này hữu hiệu cho người này nhưng lại “không ăn thua gì” đến người khác và ngược lại. Do đó, cách giảm cân Intermittent Fasting này chắc chắn sẽ KHÔNG hữu ích hay thích hợp cho một số người.
Đi vào chi tiết thì việc giảm cân hầu như ít nhiều gì ai cũng đã thử qua một vài lần, và hầu như ai đã thử giảm cân thì đều thành công … trong một giai đoạn ngắn rồi sau vài tháng cây kim của cái cân lai tiếp tục xoay theo chiều kim đồng hồ. Có nghĩa là KHÔNG được bền lâu. Tuy nhiên theo một số khá đông, thì Intermitten Fasting rất hữu hiệu và gần như KHÔNG mang lại nhiều xáo trộn nhất là KHÔNG khiến cho “nạn nhân” luôn mang trong đầu cái tư tưởng “mệt mỏi và thèm khát” vì đang PHẢI ĂN KIÊNG.
Tôi có đính kèm cái link cho việc giảm cân này ở bên dưới. Ta có thể gọi nó là một cách Giảm Cân hay là Diet, tuy nhiên theo những nhà nghiên cứu, thì đây chỉ là cách THAY ĐỔI việc ăn uống mà theo họ, dựa trên cuộc sống, nếp sống sẵn có của loài người từ mấy chục ngàn năm qua, giờ chỉ làm lại và sống bắt chước theo lối sống tự nhiên đó mà thôi. Phần này, tôi chỉ tóm lược cách thực hiện bằng tiếng Việt cho các bạn không biết tiếng Anh mà muốn thử thực hiện, còn các bạn biết tiếng Anh cứ việc đọc theo đường link bên dưới, cũng như Google tìm hiểu thêm về Intermittent Fasting trên Youtube, có rất nhiều.
Intermittent Fasting dựa theo cuộc sống của loài người thuở xa xưa khi chưa có chợ búa, chưa có supermarkets và nhất là chưa có phát minh ra tủ lạnh để giữ thực phẩm sẵn trong tầm tay với như ngày nay. Có nghĩa là, con người KHÔNG BẮT BUỘC PHẢI CÓ 3 HOẶC 4 BỮA ĂN NHẤT ĐỊNH TRONG NGÀY. Con người thuở đó kiếm ăn vào ban ngày, có kiếm được mới có ăn, không hoặc chưa kiếm được thì phải nhịn. Thường thì sáng ra thức dậy mới đi mò tìm cái gì đó để ăn, đến quá trưa mới có chút gì bỏ bụng là chuyện thường xảy ra. Với phương pháp Intermittent Fasting, người ta chỉ việc dồn cái thời gian ăn uống vào một thời điểm nhất định trong ngày, ở đây họ chia ra thời gian ăn uống như sau:
Phương pháp (16-8). Trong một ngày có 24 tiếng, thì 16 tiếng đồng hồ cái miệng phải NGƯNG NHAI và chỉ NHAI trong thời hạn 8 tiếng đồng hồ còn lại mà thôi. Thí dụ có người sẽ NGƯNG NHAI từ 8 giờ tối hôm nay đến 12 giờ trưa hôm sau họ mới có bữa ăn đầu tiên, và suốt 8 tiếng còn lại, từ 12 giờ trưa tới 8 giờ tối hôm đó, họ có thể ăn 3 bữa NHƯ THƯỜNG LỆ, có nghĩa là KHÔNG vì thế mà ăn nhiều hơn.
Chỉ thay đổi cách ăn này thôi, người ta khám phá ra, họ cũng giảm được một số cân đáng kể, khoảng từ 10 tới 25lbs tùy theo tạng người sau một năm, tuy chậm chạp nhưng chắc chắn vì không có gì thay đổi như phải ăn ít đi hoặc ăn một thứ thực phẩm nào nhất định. Điều đáng nói là, ăn theo phương pháp này, người ta sẽ giảm cân nhưng hầu hết số cân mất đi là MỠ trong người. Tôi sẽ giải thích thêm phía dưới.
Tùy theo công việc và giờ giấc của mỗi người, có người chọn ngưng ăn vào lúc 6 giờ chiều cho tới 10 giờ sáng hôm sau, họ bắt đầu ăn trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Với cách này, thì khoảng thời gian NGƯNG NHAI vẫn là 16 tiếng một ngày. Mỗi người có thể chọn cho mình cái 16/8 sao cho thích hợp với thời khóa biểu của mình. Có người chọn ăn vào khoảng thời gian 11 giờ sáng tới 7 giờ tối hoặc 9 giờ sáng tới 5 giờ chiều … vân vân …
Lý do tại sao NGƯNG ĂN 16 giờ đồng hồ mỗi ngày mà lại có thể giúp bạn giảm cân thật đơn giản và đã được thử nghiệm cũng như có kết quả khoa học đàng hoàng. Họ khám phá ra rằng sau khi ăn độ 5-6 tiếng đồng hồ, cơ thể bắt đầu tiêu thụ những chất bổ từ thực phẩm đã được tiêu hóa, rồi biến chúng sang năng lượng (calories) để cơ thể đốt trong những vận động cần thiết hàng ngày.
Từ khoảng 8 đến 10 giờ, các năng lượng kia giảm dần, và khi hết chỗ để biến đổi năng lượng, cơ thể con người sẽ tìm đến KHO DỰ TRỮ là những tế bào MỠ dư thừa trong cơ thể, để biến chúng sang năng lượng. Thời gian này kéo dài càng lâu, cơ thể càng đốt nhiều lượng mỡ dư dẫn đến giảm cân tự nhiên. Và nếu bạn tiếp tục hoạt động như thường lệ hoặc hơn, thì cơ thể sẽ vẫn phải tiếp tục lấy mỡ dư thừa ra tiêu xài tiếp. Chẳng những đây chỉ là cách giàm cân nhưng cùng một lúc đốt hết mỡ trong cơ thể, nhất là quanh vùng bụng.
Mấy ngày đầu hoặc 1-2 tuần lễ đầu, tùy người, cái triệu chứng khoa học cho biết, là khi cơ thể ta sục sạo đi tìm mỡ dư để biến thành năng lượng, thì ta sẽ cảm thấy hơi nặng đầu, hơi hơi choáng váng một tí, đừng lo, đó là dấu hiệu tốt, cơ thể đang vận động việc xử dụng Mỡ Dư để biến chúng thành calories để đốt đấy. Chỉ sau 1-2 tuần, cái triệu chứng nặng đầu này sẽ biến mất. Cứ theo phương pháp Intermittent Fasting này, nếu bạn giảm ăn đi thêm một chút thôi, sẽ có hiệu quả rất cao.
Nếu bạn có khả năng áp dụng phương pháp Intermittent Fasting này trong vòng vài tuần mà thấy nó không khó hoặc không có trở ngại gì thì có thể thay đổi cái thời khóa biểu, tăng thêm thời gian NGƯNG NHAI thành 17 hoặc 18 tiếng mỗi ngày hoặc hơn. Tôi thường đi ngủ vào 10 giờ đêm nên mới đầu, tôi chọn thời khóa biểu 9 giờ sáng bắt đầu NHAI tới 5 giờ chiều và từ 5 giờ chiều đến 9 giờ sáng hôm sau thì NGƯNG NHAI, đúng 16/8 như đã định. Sau 2 tuần, tôi cảm thấy thời khóa biểu này khá dễ nên tôi đổi sang bắt đầu NHAI từ 10 sáng sau khi đi tập thể dục về và NGƯNG NHAI sau 4 chiều, chuyển thời khóa biểu sang một ngày NHAI 6 tiếng NGƯNG NHAI 18 tiếng .
Với thời khóa biểu này, tôi giảm cân rất mau, vì đơn giản thôi, thời khóa biểu NHAI chỉ còn 6 tiếng, KHÓ mà có thể NHAI 3 bữa NO ĐỦ như trước đây. Giờ chỉ còn ăn được có 2 bữa ¼ hoặc 2 bữa ½ là nhiều, vì cái bụng vẫn còn óc ách không thể nhét thêm vào được. Bữa chính vào buổi sáng lúc 10 giờ, khoảng 1-2 giờ trưa ăn nhẹ tí gì để chừa bụng lại cho bữa tối vào lúc 4 giờ chiều. Nếu có khách khứa hoặc cần phải ăn vào bữa trưa khoảng 1 giờ thì bỏ luôn bữa 4 giờ chiều. Có một dạo, tôi muốn thu ngắn giờ ăn lại từ 11 giờ tới 4 giờ, có lẽ cũng không khó. Nếu một ngày chỉ ăn 2 bữa trong vòng 5 tiếng, thì cái thời khóa biểu sẽ là 19/5 …
Phải thú thực, khi bắt đầu dự định cho phương pháp Intermittent Fasting 16/8 thì thấy có vẻ khó, ai dè lại dễ hơn tưởng tượng nhiều. Lúc đầu chỉ thấy hơi đói một chút vào những giờ thứ 14-15-16 thôi, nhưng cơ thể con người rất kỳ lạ, chỉ sau 3-4 ngày nó quen hẳn và không cảm thấy đói quá như mình nghĩ, và chỉ sau 2-3 tuần thì quen luôn. Khi nào cảm thấy đói thì uống một ly nước lạnh là đủ.
Bên cạnh phương cách 16/8 này, người ta còn có phương cách 5/2 hoặc ĂN-NGƯNG-ĂN nữa, nhưng với tôi, đấy là những phương cách hơi KHÓ KHĂN cho cơ thể và khó giữ được lâu dài. Phương cách 5/2 có nghĩa là ăn uống như thường lệ 5 ngày một tuần sau đó 2 ngày còn lại sẽ KHÔNG ĂN BẤT CỨ GÌ, có nghĩa là trong một tuần, phải có 48 tiếng đồng hồ tuyệt thực, chỉ có uống nước, trà hoặc cà phê không đường. Cũng vậy, phương pháp ĂN-NGƯNG-ĂN cũng tương tự, cứ một ngày ăn một ngày nghỉ … 24 tiếng ăn tiếp theo là 24 tiếng nhịn.
Nếu các bạn chuyển thời giờ ăn uống của mình bằng phương cách Intermittent Fasting 16/8 mà ăn uống chỉ bớt lại chút xíu thôi, thì cái kết quả khá khả quan đấy.
Bên cạnh phương cách “ăn chay” Intermittent Fasting, nếu các bạn muốn giảm cân mau lẹ hơn, nhiều hơn và nhất là BURN nhiều mỡ hơn thì tốt nhất là việc giảm ăn “tinh bột và đường”. Nếu cắt được khoảng 50% mức tinh bột và đường mà các bạn thường thêm vào mỗi ngày, chắc chắn bạn sẽ giảm cân nhanh chóng và bên cạnh đó, sự “thèm thuồng, đói khát” sẽ biến mất một cách kỳ diệu, bởi đơn giản thôi, cơ thể con người Rất Hư, càng chiều nó bao nhiêu, nó càng hư bấy nhiêu. Cũng thế, càng ăn nhiều tinh bột và đường, cơ thể càng đòi hỏi tinh bột và đường dữ dội hơn.
*** Bài tới, làm thế nào để tôi giảm được 20lbs trong 3 tháng. Vòng bụng quần mặc từ size 34 xuống 32 và nhất là cảm thấy khỏe khắn dễ chịu hơn bao giờ.
Once again, thanks, Lư Q. Ngọc for helping me to ignite my fire.
Intermittent Fasting 101 — The Ultimate Beginner's Guide
This is a detailed guide to intermittent fasting (IF). Studies show that it can help you lose weight, improve health and perhaps even live longer.
Riêng về cá nhân tôi với việc thay đổi cách ăn uống qua phương thức Intermitten Fasting 18/6 như tôi đã trình bày ở bài trước, tôi giảm được 20lbs trong vòng 2 tháng rưỡi. Thế nhưng điều ngạc nhiên nhất, đó là mỡ ở vùng bụng giảm thấy rõ rệt. Như câu còm của một người bạn trong bài viết trước, phương cách 16/8 này chủ yếu nhắm vào:
1- Kéo dài thời gian Không Ăn (Fasting) ra thành ít là 16 tiếng một ngày. Khi làm việc này, tự động chúng ta sẽ KHÔNG CÒN ĂN VẶT. Nội cái việc không ăn vặt ra thôi, nó đã giúp ta giảm được khá nhiều hàm lượng calories thâu vào.
2- Cái thời gian 16 tiếng hay hơn đó, khi cơ thể đi tìm thực phẩm nhất là tinh bột và đường để biến thành năng lượng cho bộ máy cơ thể hoạt động MÀ KHÔNG TÌM RA ĐƯỢC, NÓ SẼ CHUYỂN QUA LẤY MỠ DƯ TRONG CƠ THỂ ĐỂ BIẾN THÀNH NĂNG LƯỢNG, mà cái khu vực tàng trữ nhiều mỡ nhất, vẫn luôn là ở VÙNG BỤNG.
Các khối mỡ tảng bọc quanh các bộ phận ruột gan, phèo phổi chắc chắn sẽ bị xử trước tiên. Nhờ đó các bộ phận trong nội tạng sẽ được tà tà không phải làm quá sức như trước kia nữa.
Có nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy, bên cạnh việc giảm cân qua phương pháp Intermittent Fasting, người ta còn khỏe mạnh hơn, nhanh nhẹn hơn, minh mẫn hơn, tránh được nhiều bịnh tật hơn và nhất là … yêu đời hơn …
Cũng theo nhiều cuộc nghiên cứu thì người dân nhất là các quốc gia nặng về nông nghiệp như Việt Nam, thường có thói quen ăn rất nhiều tinh bột. Gạo, bánh mì, bún, mì sợi và một số các loại củ mà người Việt mình thường ăn mỗi ngày, Chứa Một Lượng Tinh Bột và Đường Quá Cao, dẫn đến việc béo phì và lên cân. Người Việt mình tuy không quá béo phì như người Mỹ nhưng giảm cân lại rất khó vì lượng tinh bột thâu vào cơ thể quá tải.
Giảm đi ½ lượng tinh bột ăn vào mỗi ngày, bảo đảm sẽ giảm cân nhanh chóng, giảm 5-10lbs mỗi tháng trong vài tháng đầu là chuyện nhỏ. Giảm tinh bột, sẽ kéo theo giảm lượng đường trong cơ thể. Đó là lý do một số người bị tiểu đường loại nhẹ, chỉ cần giảm tinh bột, và thay đổi cách ăn uống theo phương pháp Intermitten Fasting thì sau một thời gian là không cần đến uống thuốc.
Có 2 thứ giúp chúng ta giảm cân và giữ cân được lâu dài, đó là tập quen ĂN ÍT cơm, bánh mì, mì, phở, hủ tíu hay bún mỗi ngày. Thay vào tinh bột, ta có thể ăn nhiều rau, nhiều thịt cá hơn một chút. Tuy nhiên, bí quyết để đạt được cái mốc mà tôi đặt ra trong vòng 3 tháng giảm 22+lbs là ở chỗ: Giảm Tinh Bột 50-70% và Giảm Đường 90% từ các loại bánh kẹo hoặc bất cứ thức ăn gì phải có đường để làm ra, nhất là các loại có chứa High Fructose Corn Syrup, loại đường hóa học này, nằm ở 99% các loại bánh kẹo, nước ngọt soda và các loại nước juice bán ở các chợ.
Chúng tôi có thói quen hơn chục năm nay là tự ép nước trái cây và rau củ ra uống, ít là 3 ngày một tuần mỗi ngày khoảng 6oz. Lượng đường đến từ loại nước ép trái cây rau củ này cũng khá cao nhưng bù lại nó là đường thiên nhiên và nhất là nhờ đó chúng tôi RẤT ÍT, VÔ CÙNG ÍT KHI BỊ CẢM CÚM, NHỨC ĐẦU, SỔ MŨI nên chúng tôi giữ lại và tiếp tục. Đối với chúng tôi, nước ép trái cây rau củ này mang lại nhiều lợi hơn hại, PHẢI GIỮ và TIẾP TỤC.
Chúc các bạn may mắn trong việc giảm cân giữ gìn sức khỏe và sắc đẹp.
HEALTHLINE.COM
10 Evidence-Based Health Benefits of Intermittent Fasting
This is a detailed review of the health benefits of intermittent fasting. Studies show that it can cause weight loss and improve health in many ways.
Trí nhớ của chúng ta đối với những thông tin mới
là đặc biệt mong manh ngay sau khi nó được nhập mã
Một kỹ thuật hiệu nghiệm không ngờ có thể làm tăng cường trí nhớ ngắn hạn và dài hạn của bạn, và nó thể hiện là tốt cho mọi người, từ học sinh đến đến bệnh nhân Alzheimer.
Khi cố gắng ghi nhớ những điều mới, ta thường dễ dàng cho rằng bỏ thêm công sức vào đó thì ta sẽ nhớ hơn. Tuy nhiên, dừng tạm thời, nghĩa là không làm một tý gì, lại chính là điều cần làm. Chỉ cần tắt đèn, ngồi và tận hưởng 10-15 phút suy ngẫm yên tĩnh, và bạn sẽ thấy rằng trí nhớ về những sự kiện mà bạn vừa học được sẽ tốt hơn nhiều so với nếu bạn cố gắng sử dụng thời gian đó cho có hiệu quả hơn.
Mặc dù ta đã biết rất rõ rằng việc học nên được tiến hành đều đặn nhưng nghiên cứu mới cho thấy ta nên "can thiệp tối thiểu" vào thời gian nghỉ này, phải cố tình tránh bất kỳ hoạt động nào có thể gây xáo trộn cho nhiệm vụ tinh tế của việc hình thành trí nhớ. Vì vậy, không làm việc vặt, không kiểm tra email, hoặc lướt web trên điện thoại. Bạn thực sự cần phải dành cho não mình cơ hội để nó được nạp lại đầy đủ mà không bị quấy rầy.
Một cái cớ để không làm gì có vẻ như là một kỹ thuật ghi nhớ hoàn hảo cho học sinh lười biếng, nhưng phát hiện này cũng có thể tạo sự cứu giúp cho những người mắc chứng quên và mất trí, nó đề xuất ra những cách mới để phát huy khả năng tiềm ẩn, chưa được công nhận trước đó, để học và nhớ.
Những lợi ích vượt trội về nâng cao trí nhớ của việc nghỉ ngơi mà không bị sao nhãng lần đầu tiên được nhà tâm lý học người Đức Georg Elias Muller và học sinh Alfons Pilzecker của ông chứng minh bằng tài liệu năm 1900. Ở một trong nhiều thí nghiệm của họ về củng cố trí nhớ, Muller và Pilzecker trước tiên đã yêu cầu những người tham gia học một danh sách các âm tiết vô nghĩa. Sau một thời gian học ngắn, một nửa nhóm, ngay sau đó, cho học tiếp một danh sách thứ hai, trong khi phần còn lại được nghỉ ngơi 6 phút trước khi học tiếp.
Sau 1 tiếng rưỡi, khi được thử nghiệm thì hai nhóm này cho thấy những mẫu hình nhớ khác nhau một cách đáng ngạc nhiên. Những người tham gia được nghỉ ngơi nhớ lại được gần 50% danh sách của họ, so với mức trung bình là 28% của nhóm người không có thời gian để nạp pin trí óc. Phát hiện này cho thấy bộ nhớ của ta về thông tin mới là đặc biệt mong manh ngay sau khi nó được nhập mã lần đầu, làm cho nó dễ bị can thiệp vì những thông tin mới.
Mặc dù một số nhỏ các nhà tâm lý học khác thỉnh thoảng có nhắc tới phát hiện này, nhưng chỉ tới đầu những năm 2000 thì ý nghĩa rộng lớn hơn của nó mới được biết đến, với một nghiên cứu tiên phong của Sergio Della Sala của Đại học Edinburgh và Nelson Cowan của Đại học Missouri.
Nhóm nghiên cứu này quan tâm đến việc nghiên cứu xem liệu sự can thiệp được đi giảm có cải thiện được trí nhớ của những người đã bị chấn thương thần kinh, thí dụ như đột quỵ, hay không. Sử dụng cách làm tương tự như nghiên cứu ban đầu của Muller và Pilzecker, họ đã cho những người tham gia xem các danh sách có 15 từ và rồi thử nghiệm họ sau đó 10 phút. Trong một số thử nghiệm, những người tham gia vẫn phải tham gia vào các bài kiểm tra thông thường về nhận thức; ở những thử nghiệm khác, họ được yêu cầu nằm, không được ngủ, trong một căn phòng tối.
Tác động của sự can thiệp nhỏ này là sâu sắc hơn là bất cứ ai có thể tin. Mặc dù hai bệnh nhân có chứng quên thì không thấy có lợi gì, nhưng những người khác đã tăng gấp ba lần số từ mà họ có thể nhớ được, từ 14% lên 49%, đưa họ xếp hạng vào những người khỏe mạnh không bị tổn thương thần kinh.
Các kết quả tiếp theo thậm chí còn ấn tượng hơn nữa. Những người tham gia được yêu cầu nghe một số câu chuyện, và trả lời các câu hỏi sau đó một giờ. Không có cơ hội để nghỉ ngơi, thì họ chỉ có thể nhớ lại 7% sự việc trong câu chuyện; nhưng với những người còn lại, tỷ lệ này đã tăng tới 79%, một sự gia tăng khủng khiếp tới 11 lần về những thông tin mà họ nhớ được. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện thấy một lợi ích tương tự, mặc dù ít nổi trội hơn, ở những người khỏe mạnh trong từng trường hợp, tăng trí nhớ từ 10% đến 30%.
Della Sala và cựu sinh viên của Cowan, Michaela Dewar ở Đại học Heriot-Watt, hiện đã tiến hành một số nghiên cứu tiếp theo, lặp lại các phát hiện với nhiều bối cảnh khác nhau. Ở những người tham gia lành mạnh, họ đã phát hiện ra rằng những khoảng thời gian nghỉ ngắn này cũng có thể cải thiện trí nhớ về không gian, ví dụ như giúp người tham gia nhớ lại vị trí của các điểm mốc khác nhau trong môi trường thực tế ảo. Điều quan trọng là lợi ích này còn kéo dài một tuần sau khi thực hiện nhiệm vụ học tập ban đầu, và có vẻ như lợi ích là như nhau với người trẻ và cũng như người già. Và ngoài những người từng bị đột quỵ, các nhà nghiên cứu cũng thấy những lợi ích tương tự với những người bị Alzheimer nhẹ, ở giai đoạn đầu.
Bản quyền hình ảnhGETTY IMAGESImage caption
Lập kế hoạch thời gian nghỉ ngơi đều đặn
có thể giúp tất cả chúng ta lưu giữ những điều mới biết
Trong từng trường hợp, các nhà nghiên cứu chỉ đơn giản yêu cầu những người tham gia ngồi trong một căn phòng sẩm tối, yên tĩnh, không mang theo điện thoại và các thứ gây xao lãng tương tự.
"Chúng tôi không có hướng dẫn cụ thể với họ phải hoặc không phải làm gì trong khi nghỉ ngơi," Dewar nói. "Nhưng việc trả lời cho các câu hỏi vào cuối đợt thử nghiệm cho thấy hầu hết mọi người chỉ đơn giản là nghĩ vẩn vơ."
Ngay cả khi đó, chúng ta nên cẩn thận đừng cố gắng quá khi ta mơ mộng. Ví dụ, trong một nghiên cứu, những người tham gia được yêu cầu tưởng tượng một sự kiện trong quá khứ hoặc trong tương lai trong thời gian nghỉ của họ, điều này làm giảm trí nhớ của họ sau đó về những điều mới học được. Vì vậy, có thể an toàn nhất là tránh mọi nỗ lực về tinh thần trong thời gian nghỉ.
Cơ chế chính xác thì vẫn chưa được biết, mặc dù người ta thấy một số manh mối về sự hiểu biết ngày càng tăng của việc hình thành trí nhớ. Giờ đây người ta đều thừa nhận rằng một khi trí nhớ được nhập mã ban đầu thì nó trải qua một giai đoạn củng cố để gắn kết nó vào bộ nhớ dài hạn. Điều này đã từng được cho là xảy ra chủ yếu trong thời gian ngủ, với sự trao đổi tăng cường giữa hồi hải mã (nơi ký ức được hình thành lần đầu tiên) và vỏ não, một quá trình kiến tạo và tăng cường cho các các kết nối mới về thần kinh cần thiết để nhớ lại sau này.
Hoạt động về đêm được tăng cường này có thể là lý do vì sao chúng ta thường học tốt hơn ngay trước khi đi ngủ. Nhưng theo luồng nghiên cứu của Dewar, một nghiên cứu năm 2010 của Lila Davachi tại Đại học New York cho thấy điều này không chỉ hạn chế ở giấc ngủ, và những hoạt động thần kinh tương tự cũng xảy ra trong những lúc nghỉ ngơi. Ở nghiên cứu này, mới đầu người tham gia được yêu cầu ghi nhớ các cặp hình ảnh sánh đôi (một mặt người đi đôi với một vật thể hoặc một cảnh) và sau đó nằm xuống và để tâm trí vẩn vơ trong một thời gian ngắn. Điều chắc chắn là bà đã phát hiện thấy có sự liên kết gia tăng giữa hồi hải mã với các vùng vỏ não thị giác trong thời gian nghỉ ngơi. Đặc biệt quan trọng là những người có sự liên kết mạnh giữa các khu vực này là những người nhớ được nhiều hơn, bà nói.
Có lẽ bộ não đã tận dụng mọi thời gian nghỉ ngơi có thể có để gắn kết những gì nó vừa học được, và việc giảm sự kích thích bổ sung trong thời gian này có thể làm cho quá trình này dễ dàng hơn. Có vẻ như tổn thương thần kinh có thể làm cho não đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp đó sau khi phải nhớ một điều mới lạ, đó là lý do tại sao thời gian nghỉ ngơi tỏ ra đặc biệt mạnh mẽ đối với những người từng bị đột quỵ và những người bị bệnh Alzheimer.
Các nhà tâm lý học khác rất phấn khích về nghiên cứu này.
"Tác động này là hoàn toàn đồng nhất ở tất cả các nghiên cứu mà hiện nay được thực hiện ở một loạt các thí nghiệm và nhiệm vụ nhớ," Aidan Horner ở Đại học York, nói. Horner đồng ý rằng nó có thể cung cấp những cách thức mới để giúp những người bị suy yếu chức năng.
Bản quyền hình ảnhGETTY IMAGESImage caption
Bộ não có thể sử dụng thời gian nghỉ
để gắn kết những gì nó vừa mới học được
Trên thực tế, ông chỉ ra rằng khó có thể sắp xếp đủ thời gian nghỉ ngơi để tăng cường trí nhớ tổng thể hàng ngày của họ. Nhưng ông nghĩ rằng nó vẫn có thể có giá trị để giúp bệnh nhân học được những thông tin mới quan trọng, thí dụ như học tên và khuôn mặt của người chăm sóc mới.
"Có lẽ một thời gian ngắn nghỉ ngơi sẽ làm tăng khả năng nhớ được người chăm sóc, và do vậy quan hệ sẽ thoải mái hơn."
Dewar nói với tôi rằng bà ấy biết một bệnh nhân, do có thời gian nghỉ ngơi, đã học được tên cháu mình, mặc dù bà nhấn mạnh rằng đó chỉ là những bằng chứng có tính giai thoại.
Thomas Baguley tại Đại học Nottingham Trent ở Anh cũng lạc quan một cách thận trọng. Ông chỉ ra rằng một số bệnh nhân Alzheimer đã được khuyên tham gia vào các kỹ thuật chánh niệm (như thiền) để giảm bớt căng thẳng và cải thiện sức khỏe tổng thể.
"Một số những can thiệp này có thể thúc đẩy sự nghỉ ngơi, nhưng vẫn tỉnh táo, và cần phải khám phá xem liệu chúng có tác dụng một phần hay không do việc giảm yếu tố gây nhiễu," ông nói, mặc dù khó có thể thực hiện được ở những người mắc chứng quên trầm trọng, ông nói.
Ngoài những lợi ích lâm sàng cho những bệnh nhân này, Baguley và Horner đều đồng ý rằng việc sắp xếp để nghỉ ngơi đều đặn, và không bị xao lãng, có thể giúp tất cả chúng ta lưu nhớ được những điều mới mẻ tốt hơn một chút. Xét cho cùng, đối với nhiều học sinh sinh viên, sự cải thiện 10-30% ghi nhận được ở những nghiên cứu này có thể tạo sự khác biệt từ 1 đến 2 điểm.
"Tôi tưởng tượng rằng bạn có thể đưa xen các lần nghỉ 10-15 phút này vào thời kỳ ôn bài," Horner nói, "và điều đó có thể là một cách hữu ích để có những tiến bộ nhỏ cho khả năng nhớ của bạn sau này."
Trong thời đại quá tải về thông tin, bạn nên nhớ rằng điện thoại thông minh không phải là thứ duy nhất cần thường xuyên được nạp lại. Đầu óc ta cũng cần nạp lại.
Một ủy viên của văn phòng bằng sáng chế Hoa Kỳ từng tuyên bố:
“Tất cả mọi thứ có thể được phát minh đều đã được phát minh”. Tuy nhiên, điều này chẳng hề đúng!
Hiện vẫn có rất nhiều phát minh khiến người ta phải thốt lên rằng: Thật sao! Chúng ta hãy cùng xem 11 phát minh hiện đại làm cho cuộc sống dễ dàng hơn và thú vị hơn sau đây:
1. Áo sơ mi không thấm bẩn
Công ty Labfresh của Hà Lan bắt đầu bán những chiếc áo sơ mi không bị vấy bẩn, kể cả bị đổ cà phê, rượu vang đỏ, nước tương hay dầu ăn.
Sản phẩm này được tạo ra nhờ công nghệ độc đáo mới bao gồm 98% INDUO cotton và 2% elastane. Những chất liệu này không bị ảnh hưởng bởi vết bẩn, lại còn thoáng hơi, kháng mùi và không bị nhăn.
2. Túi nhựa ăn được
Để giải quyết vấn đề môi trường, công ty EnviGreen của Ấn Độ đã tạo ra một loại nhựa phân hủy sinh học.
Nó được làm từ 100% hợp chất hữu cơ, gồm tinh bột tự nhiên, rong biển và dầu, nhưng vẫn giống nhựa thật. Dù có ăn loại túi này thì cũng không ảnh hưởng đến sức khoẻ của bạn vì nó tiêu hóa được.
Thông thường phải mất từ 5 năm đến 200 năm để một túi nhựa có thể phân huỷ. Tuy nhiên, loại túi này chỉ cần 180 ngày hoặc 15 giây trong nước sôi đã phân huỷ. Đây là tin tuyệt vời cho các quốc gia đang phải đối mặt với vấn đề rác thải nhựa.
3. Quần áo ‘lớn lên’ cùng con trẻ
Nhà thiết kế Ryan Yasin, London đã tung ra những bộ quần áo đặc biệt có thể ‘lớn lên’ cùng với trẻ em.
Những đường xếp ly được dập ngang dọc tạo thành đường vân đẹp mắt. Những đường vân này có thể kéo dãn ra được và tùy vào kích cỡ của đứa trẻ, quần áo sẽ tự động điều chỉnh vừa vặn với cơ thể của trẻ nhất. Đây là một sáng chế tuyệt vời dành cho các ông bố bà mẹ.
4. Quần tất không bị rách
Công ty dệt may Sheerly Genius của Mỹ đã chế tạo ra chiếc quần tất bền nhất trên thế giới. Sheerly Genius đã tiến hành thực nghiệm và rút ra kết luận rằng chúng có độ bề cao gấp 50 lần so với quần tất thông thường, bởi họ sử dụng các vật liệu giống như trong áo khoác chống đạn.
Phụ nữ hiện nay rất chuộng quần tất, nhưng lại thường rất dễ rách. Mục tiêu chính mà những người sáng tạo ra sản phẩm này là giảm được lượng rác thải dệt may.
5. Quần jeans thông minh
Lần đầu tiên, công ty Spinali Design đã tạo ra chiếc quần jeans ‘thông minh’ giúp người mặc xác định được hướng đi chính xác. Bộ cảm biến được đặt 2 bên đùi được kết nối sẵn với điện thoại thông qua Bluetooth, giúp người dùng biết họ cần rẽ trái hay phải. Nó sẽ rung lên khi bạn bị lạc đường để thông báo.
6. Piqapoo - thiết bị giúp cún đi vệ sinh
Nhà phát minh người Israel đã sáng chế ra Piqapoo - một chiếc kẹp mềm gắn vào đuôi các chú chó. Khi chúng đi vệ sinh, phân rơi vào một cái túi, sau đó bạn có thể ném đi một cách dễ dàng. Và dĩ nhiên, bạn sẽ không cần phải dùng đến tay để hốt nữa.
Thiết bị này làm cho cuộc sống của chủ nhân những chú chó trở nên dễ chịu hơn nhiều vì không phải lo dọn dẹp ‘sản phẩm’ mà thú cưng của mình để lại.
7. Caffein dạng xịt
Chuyên gia hóa sinh Mỹ, Ben Yu đã tạo ra sản phẩm có tên "Sprayable Energy" và tuyên bố đây là dạng năng lượng xịt cục bộ chứa caffein đầu tiên trên thế giới.
Theo ông Yu, người dùng có thể xịt caffein lên da mà không phải trải nghiệm cảm giác hưng phấn mạnh, hấp thu lượng calo không cần thiết hay bị ảnh hưởng bởi dư vị khó chịu như khi sử dụng các loại nước uống tăng lực hoặc cà phê.
8. Robot có thể nói chuyện với người
Robot cá nhân Jibo trông giống như nhân vật hoạt hình Pixar - nó có đầu lớn và mặt tròn, có thể thể hiện hàng loạt các loại cảm xúc khác nhau.
Nó có thể cười khúc khích, khiêu vũ, tạo bản tin, chụp ảnh và quay sang bạn nếu bạn gọi nó. Như những người sáng tạo hứa hẹn, họ sẽ phát triển với mọi mô hình mới và cuối cùng sẽ làm cho thay đổi kiểu giao tiếp của con ngươi với robot.
9. Một cốc tự làm nóng cà phê
Giám đốc điều hành của Ember Technologies Clay Alexander đã tạo ra một chiếc cốc ‘thông minh’. Với hệ thống giữ nhiệt điều khiển bằng ứng dụng ở bên dưới, nó có thể hỗ trợ giữ nhiệt độ cần thiết cho cà phê hoặc trà - từ 49 đến 60 độ C.
Cốc hiện có giá gần 80 USD và đã có mặt trên gần 5.000 quán cà phê Starbucks tại Mỹ.
10. Kem lạnh Halo Top
Loại kem lạnh này giúp cho các tín đồ ăn ngọt có thể thưởng thức món ăn khoái khẩu của mình mà không lo bị tăng cân bởi Halo Top không chứa đường, mà chỉ chứa một ít protein và một lượng calo thấp (360 calo).
Chính vì lý do này mà Halo Top đã trở thành sản phẩm bán chạy nhất tại Mỹ.
11. Răng tái sinh từ tế bào gốc
Tiến sĩ Jeremy Mao của Đại học Columbia, Mỹ, cho biết ông đã bước đầu thành công trong việc tạo ra răng bằng tế bào gốc.
Phương pháp này đặc biệt ở chỗ nó không gây ra đau đớn mà bạn hoàn toàn có một bộ răng mới chỉ sau 9 tuần. Tuy nhiên, dự án này vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và chưa được phổ biến rộng rãi.
Không chỉ là một thực phẩm dinh dưỡng giàu vitamin, đu đủ còn là một loại thực phẩm đóng góp vào việc cải thiện tình trạng hoạt động của nhiều chức năng trong cơ thể, nhất là trong lĩnh vực tim mạch và ung thư.
Những cây đu đủ lớn có thể cao đến 10m, quả có thể nặng đến 5kg. Đu đủ là thực phẩm chứa nhiều carotenoid nhất, chiếm đến 7,2 mg trong 1 quả trong khi quả mơ chỉ chứa 2,6mg.
Carotenoid chính là nhóm chất chống oxy hóa rất mạnh, rất hữu ích trong việc phòng chống các bệnh tim mạch và ung thư, trong số 19 chất carotenoid thì chủ yếu là các nhóm cryptoxanthin, beta-caroten, cryptoflavin. Ngoài ra đu đủ cũng rất giàu vitamine A, B, C.
Trong 10g quả chứa 0.2 protein, 14,5g hydrat carbon, 1g lipid và 0,11g khoáng chất. Trong y học cổ truyền Nam Mỹ, với tính chất chống lại các rối loạn tiêu hóa, đu đủ được đánh giá có hiệu lực trị bệnh tiểu đường, hen suyễn và chống ký sinh trùng đường ruột.
Các thầy thuốc y học cổ truyền tin rằng đu đủ hiệu quả trong việc điều trị bệnh ho lao nếu được dùng đều đặn trong thời gian dài. Đu đủ còn được đánh giá cao trên lĩnh vực thực phẩm chức năng nhờ các enzym như papain, có tác dụng giống như các enzym do dạ dày tiết ra nên rất cần cho việc tiêu hóa thực phẩm.
Tác dụng của papain trong đu đủ
Enzym papain từ đu đủ giống như bromelin từ dứa là nguồn enzym thực vật có tác dụng giống pepsin của dạ dày hoặc trypsin của dịch tụy, tỏ ra hết sức hiệu quả trong việc phân hủy các hỗn hợp protein, nhất là các bệnh xơ hóa túi mật, tiêu hóa khó khăn và nóng rát dạ dày, thiểu năng tuyến tụy làm giảm hàm lượng enzym pancreatin tiết ra.
Đu đủ trong cuộc sống hàng ngày
- Đu đủ là loại quả tráng miệng tốt sau các bữa ăn để bổ sung nhu cầu vitamine thiên nhiên cho cơ thể, nhất là bêta caroten khi vào cơ thể được biến dưỡng thành vitamine A. Tuy nhiên không nên dùng quá nhiều có thể dẫn đến vàng da.
- Đu đủ non hầm móng giò là một món ăn tạo sữa rất quen thuộc cho các bà mẹ đang cho con bú.
- Đu đủ xanh giúp các bà nội trợ hầm các loại thịt dai cho mau mềm.
Dùng làm thực phẩm chức năng
- Góp phần hỗ trợ sự tiêu hóa sau những bữa ăn gây nặng bụng hoặc dùng nước ép uống khi có rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, viêm ruột kể cả trẻ em trong thời kỳ mọc răng.
- Tại Nhật có một sản phẩm rất được ưa chuộng tên là "Immun' Age" từ đu đủ lên men chống lão hóa.
- Tại các quốc gia nhiệt đới, người ta dùng nhựa đu đủ xanh hoặc hạt làm thuốc chống ký sinh trùng đường ruột như tẩy giun kim, giun đũa, sán heo... dưới dạng thuốc sắc. Nước sắc này còn có tác dụng kích thích chức năng gan, mật hoạt động.
Vì thế xin đừng quên đu đủ trong thực phẩm dinh dưỡng trong gia đình, nhất là khi nó rất rẻ!
Nhấn vào chia sẻ trên Facebook (Opens in new window)
Chia sẻ trên Skype (Opens in new window)
Bấm để chia sẻ lên LinkedIn (Opens in new window)
5 lý do bạn không nên ép con học giỏi
Con học giỏi và luôn đạt thành tích cao là niềm tự hào của nhiều bậc làm ba mẹ. Tuy nhiên, nếu bạn thúc ép con quá thì sẽ khiến bé bị áp lực tâm lý dẫn đến nhiều tác hại không ngờ.
Mong muốn con học giỏi và thành công vượt trội là dễ hiểu vì không ba mẹ nào muốn con mình bị thua thiệt so với những đứa trẻ khác. Thế nhưng, mỗi đứa trẻ đều có khả năng và điểm mạnh riêng. Nếu chỉ chú trọng thành tích trong lớp của trẻ, bạn dễ khiến trẻ dần xa cách, nảy sinh tâm lý chống đối, mất niềm vui và không còn tự tin.
Không những gặp nhiều vấn đề tâm lý, trẻ còn bị suy giảm sức khỏe khi phải học hành quá căng thẳng. Sau đây là những tác hại mà trẻ có nguy cơ gặp phải nếu ba mẹ ép con học giỏi.
1. Trẻ sẽ dần khép kín hơn
con học giỏi
Các nhà tâm lý cho rằng những trẻ bị áp lực phải học giỏi thường trở nên khép kín với ba mẹ và thầy cô hơn. Khi bị ép phải đạt được một số yêu cầu từ người lớn, trẻ sẽ không còn hào hứng chia sẻ những tâm tư, cảm giác hay thắc mắc của mình. Sự xa cách này sẽ khiến ba mẹ khó hiểu con cái và tình cảm gia đình từ đó cũng bị ảnh hưởng.
Thay vì chỉ yêu cầu con phải học giỏi và luôn đạt điểm 10, bạn có thể học cùng bé mỗi tối để giúp con học hiệu quả hơn. Đây cũng là khoảng thời gian bạn có thể nghe con tâm sự về những chuyện trên trường như bạn bè, thầy cô, điểm số…
2. Trẻ sẽ có tâm lý chống đối
con học giỏi
Những trẻ liên tục bị trách mắng khi bị điểm xấu có thể hình thành tâm lý tức giận và chống đối với người lớn. Trẻ sẽ có những hành vi chống đối như nói dối, cãi lời người lớn, không làm bài tập, gây gổ với bạn bè…
3. Trẻ có thể bị căng thẳng
Kỳ vọng về điểm số của ba mẹ có thể tác động tiêu cực đến tâm lý của trẻ và khiến bé bị căng thẳng kéo dài cũng như gặp các dấu hiệu bệnh trầm cảm ở trẻ em. Những bé bị stress do điểm số có thể có một số dấu hiệu như tránh tương tác xã hội, thích ở một mình, giận dữ bất ngờ, trầm cảm, rối loạn ăn uống hay kiệt sức. Bên cạnh đó, tâm lý căng thẳng còn có thể dẫn đến các bệnh thể chất như đau dạ dày và đau đầu.
4. Trẻ cảm thấy chán học
con học giỏi
Khi ba mẹ ép con học giỏi và đạt điểm cao hơn bạn bè, bé sẽ phải chịu những lo lắng vượt quá độ tuổi của mình và ngày càng cảm thấy chán học. Thậm chí, tâm lý lo lắng này còn có thể khiến trẻ không muốn đi học và tìm mọi cách để được nghỉ.
Học tập vốn là quá trình các bé khám phá thế giới xung quanh, tìm hiểu mọi người và cả tìm hiểu bản thân. Đây là một hành trình đầy hứng khởi và thú vị nên bạn không nên tước đi niềm vui này và ép trẻ chú trọng quá vào điểm số.
5. Trẻ có thể mất tự tin
Nếu luôn phải nghe những lời thúc ép của ba mẹ về điểm số của mình, trẻ sẽ dần tin rằng mình chỉ đáng được yêu thương khi đạt thành tích cao. Bé sẽ cho rằng mình cần đáp ứng những tiêu chuẩn ba mẹ đề ra thì mới được công nhận.
Nếu bị điểm kém trong một bài kiểm tra nào đó, trẻ sẽ cho rằng mình không còn giá trị và bị thua kém các bạn. Tâm lý này lâu dần có thể khiến trẻ tự ghét bản thân, không dám nói lên chính kiến của mình và bỏ mất nhiều cơ hội phát triển trong tương lai.
Việc tạo áp lực ép con học giỏi và đạt thành tích cao không hề mang lại tác động tích cực mà còn khiến trẻ thêm căng thẳng, chống đối và xa cách với ba mẹ. Để có thể hỗ trợ trẻ, bạn cần hiểu khả năng, sở thích, tính cách và cả nguyện vọng của con. Khi được ba mẹ giúp đỡ và ủng hộ, trẻ sẽ càng có hứng thú tới trường và tiến bộ nhanh hơn.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. Vì một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hãy ghé thăm chúng tôi, hãy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
