Càng ngày, Trung Quốc càng nhìn nhận giới công nghệ qua lăng kính an ninh quốc gia. Nếu đến Mỹ, nước này lo ngại các CEO bị bắt giữ và trở thành quân bài “mặc cả” trong cuộc chiến Mỹ - Trung.
Năm 2017, khi ông Trump sắp nhậm chức Tổng thống Mỹ, Jack Ma đã có cuộc gặp gỡ với ông tại New York và được Trump ca ngợi là "một doanh nhân vĩ đại". Ảnh: Wall Street Journal.
Chính quyền Trung Quốc đang chỉ đạo các doanh nhân và nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực AI hạn chế đến Mỹ, theo nguồn tin thân cận. Động thái này phản ánh quan điểm của Trung Quốc về AI, xem đây là ưu tiên hàng đầu, cả về kinh tế lẫn an ninh quốc gia.
Giới chức Trung Quốc lo ngại rằng các chuyên gia AI khi ra nước ngoài có thể vô tình tiết lộ những thông tin nhạy cảm về tiến độ công nghệ của đất nước. Đồng thời, họ cũng cảnh giác trước nguy cơ các lãnh đạo doanh nghiệp bị bắt giữ và trở thành quân bài “mặc cả” trong các cuộc đàm phán Mỹ - Trung.
Kịch bản này từng xảy ra với Giám đốc Tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu. Bà bị bắt giữ tại Canada theo yêu cầu của Mỹ dưới thời chính quyền Trump, theo Wall Street Journal.
Nhận chỉ thị, nhiều CEO công nghệ từ chối hội nghị nước ngoài
AI đã trở thành mặt trận công nghệ mới trong cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung. Đặc biệt là sau màn xuất hiện của những mô hình AI Trung Quốc từ các công ty như DeepSeek và Alibaba. Những công ty này đang thách thức các gã khổng lồ AI Mỹ như OpenAI và Google. Trước tình hình đó, Trung Quốc đang gia tăng sức ép lên các doanh nhân trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến, yêu cầu họ tuân thủ sát sao các lợi ích quốc gia.
Hệ quả của chính sách này là khoảng cách giữa cộng đồng công nghệ của 2 nước ngày càng lớn. Nó vốn đã bị chia rẽ bởi các lệnh hạn chế xuất khẩu chip của Mỹ dưới thời chính quyền Biden và các biện pháp thuế quan từ thời chính quyền Trump.
Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, Trung Quốc đang tìm cách củng cố nền kinh tế của mình bằng cách giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài và thúc đẩy tự chủ trong ngành công nghiệp then chốt.
Theo những người trong ngành, không có lệnh cấm chính thức đối với việc đi lại. Nhưng giới chức tại các trung tâm công nghệ lớn như Thượng Hải, Bắc Kinh và tỉnh Chiết Giang (nơi đặt trụ sở của Alibaba và DeepSeek) đã đưa ra chỉ đạo cụ thể.
Các quan chức tại đây khuyên các lãnh đạo doanh nghiệp trong lĩnh vực AI, robot và các ngành công nghệ nhạy cảm khác nên tránh đến Mỹ hoặc các đồng minh của Mỹ trừ khi thực sự cần thiết. Nếu vẫn quyết định đi, họ phải báo cáo kế hoạch trước khi rời khỏi Trung Quốc và tường trình lại với chính quyền về những hoạt động, cuộc gặp đã diễn ra sau khi trở về.
Đơn cử như nhà sáng lập Lương Văn Phong của DeepSeek đã từ chối lời mời tham dự một hội nghị thượng đỉnh AI tại Paris vào tháng 2, theo những nguồn tin thân cận. Năm ngoái, nhà sáng lập của một start-up AI lớn khác của Trung Quốc cũng hủy kế hoạch đến Mỹ sau khi nhận được chỉ thị từ Bắc Kinh.
Bức tường công nghệ Mỹ - Trung đang lớn dần
Trước đó, ngày 17/2, Bắc Kinh đã triệu tập các doanh nhân hàng đầu của đất nước để gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong cuộc họp này, ông Tập nhấn mạnh rằng các lãnh đạo công nghệ cần giữ vững "ý thức trách nhiệm quốc gia" khi phát triển công nghệ.
Buổi gặp mặt có sự tham dự của những nhân vật quan trọng trong giới công nghệ Trung Quốc như Lương Văn Phong của DeepSeek và Vương Hưng Hưng - nhà sáng lập công ty chuyên về robot hình người Unitree Robotics.
Với các doanh nhân Trung Quốc, nếu công khai hợp tác với Mỹ hoặc có mối quan hệ thân thiết với những nhân vật có tầm ảnh hưởng tại Mỹ, họ có thể bị chính quyền giám sát chặt chẽ hoặc thậm chí bị coi là đi ngược lại chính sách quốc gia.
Bài học nhãn tiền là trường hợp của Jack Ma, nhà đồng sáng lập Alibaba. Ông từng gặp tổng thống Donald Trump tại New York vào năm 2017, ngay trước khi ông Trump nhậm chức. Trong cuộc gặp, Trump đã ca ngợi Ma là "một doanh nhân vĩ đại".
Tuy nhiên, cuộc gặp này diễn ra trước cả khi các quan chức cấp cao Trung Quốc có cơ hội gặp tổng thống đắc cử của Mỹ. Vài năm sau, chính phủ Trung Quốc siết chặt kiểm soát đối với đế chế công nghệ của Jack Ma. Ông phải rời khỏi vị trí lãnh đạo tại Alibaba và sống kín tiếng suốt một thời gian dài.
Theo Wall Street Journal, dù căng thẳng, tương tác giữa giới công nghệ hai nước vẫn tiếp tục diễn ra ở một số lĩnh vực nhất định. Một số công ty Trung Quốc như Unitree vẫn tham gia triển lãm công nghệ CES tại Las Vegas vào tháng 1.
Chuyên gia phân tích công nghệ Xiaomeng Lu tại Eurasia Group nhận định chính phủ Trung Quốc có thể lo ngại về việc công nghệ nội địa bị thâu tóm hoặc cấp phép cho các công ty Mỹ, dẫn đến tình trạng "chảy máu chất xám". Vấn đề này đang ngày càng nhức nhối bởi rất nhiều người Trung Quốc giàu có di cư ra nước ngoài.
"Đối với ngành công nghệ, mất đi nhân tài sẽ là một cú sốc khủng khiếp đối với một quốc gia. Thông điệp ban đầu mà chính phủ muốn gửi đi là: Hãy ở lại đây, đừng rời đi”, bà Lu nói.
Mùa hè năm nay sẽ là phép thử cho mức độ hợp tác AI giữa Trung Quốc và phần còn lại của thế giới. Đó là thời điểm Trung Quốc tổ chức hội nghị thượng đỉnh AI, theo Wall Street Journal. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho biết ông hoan nghênh các chuyên gia từ khắp nơi trên thế giới tham gia.
VietBF@sưu tập
