Từ phát ngôn viên trẻ nhất lịch sử đến ‘thánh cô nói láo’
Trong lịch sử chính trị hiện đại Mỹ, hiếm có thư ký báo chí Tòa Bạch Ốc nào bước lên bục phát biểu với vẻ bình thản lạnh lùng như Karoline Leavitt. Mới 28 tuổi, cô đã phá kỷ lục là người trẻ nhất giữ chức vụ này, nhưng điều gây tranh cãi không phải là tuổi trẻ mà là cách cô dựng nên một “chuẩn mực” mới: trung thành tuyệt đối với Donald Trump, và sẵn sàng bẻ cong mọi sự thật để bảo vệ ông ta. Nếu Sean Spicer hay Stephanie Grisham từng khiến dư luận lắc đầu trong nhiệm kỳ Trump đầu tiên, thì Karoline Leavitt giống như phiên bản nâng cấp của “Trump 2.0”: miệng lưỡi sắc sảo, thông minh, nhưng vô cùng tàn nhẫn.
Vụ ‘Quiet, Piggy’ và cú bẻ lái thành ‘tổng thống minh bạch nhất lịch sử’
Nét đặc trưng lâu nay của Trump là công kích cá nhân nhắm vào báo chí, nhưng dưới tay Leavitt, những câu chửi rẻ tiền lại được phù phép thành “tính thẳng thắn” và “minh bạch”. Ngày 14 Tháng Mười Một, trên chuyên cơ Air Force One, khi nữ ký giả Catherine Lucey (Bloomberg) hỏi về hồ sơ Jeffrey Epstein và lý do Trump cáu kỉnh nếu “không dính dáng”, ông lập tức chỉ tay vào mặt cô: “Im đi. Im đi, đồ heo” (“Quiet. Quiet, Piggy”). Nhiều nhà báo kỳ cựu gọi đó là hành vi “kinh tởm”, “không thể chấp nhận”. Nhưng trước bục họp báo, Karoline Leavitt không hề nao núng. Cô xoay trục: Trump chỉ đang “bộc trực” mà thôi. Cô ca ngợi: “Tổng thống rất thẳng thắn và trung thực với mọi người trong căn phòng này”, và đó là lý do người dân “một lần nữa bầu cho ông ấy”. Trump được mô tả là người dám “vạch mặt tin giả”, khó chịu với những phóng viên “nói dối về ông và chính quyền của ông”. Bằng vài câu nói, Leavitt chuyển trọng tâm từ hành vi xúc phạm phụ nữ và tấn công tự do báo chí sang việc ca tụng “tính minh bạch”, rồi kết luận Trump là “tổng thống minh bạch nhất lịch sử”. Một cú ngoặt tay lái cực gắt: hành vi chửi “đồ heo” trở thành bằng chứng của… đạo đức chính trị.
Khi thuế quan được gọi là ‘giảm thuế cho người dân Mỹ’
Nghệ thuật đánh tráo khái niệm của Karoline Leavitt lên đỉnh cao khi đụng tới kinh tế vĩ mô. Trong một cuộc khẩu chiến với phóng viên Josh Boak (AP), cô thản nhiên tuyên bố: “Thuế quan là một khoản cắt giảm thuế cho người dân Mỹ.” Khi phóng viên nhắc lại nguyên lý kinh tế căn bản – thuế quan đánh vào hàng nhập khẩu, rồi được chuyển vào giá bán cho người tiêu dùng – Leavitt lại cho rằng nhận định đó “xúc phạm”. Cô vẽ ra bức tranh màu hồng: doanh thu ở lại trong nước, lương tăng, “nước Mỹ sẽ giàu có trở lại”. Vấn đề là 95% các nhà kinh tế, qua nhiều khảo sát độc lập, đều đồng ý thuế quan làm giảm phúc lợi chung và đẩy gánh nặng sang người tiêu dùng. Nhưng trong thế giới của “thánh cô”, sự thật không nằm ở số liệu, mà nằm ở điều có lợi cho Trump. Tại họp báo 19 Tháng Năm, khi đảng Cộng Hòa thúc đẩy dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu, Karoline lại một lần nữa biến ảo: dự luật này “không làm tăng thâm hụt ngân sách”, trái lại còn “tiết kiệm 1,6 ngàn tỷ USD” và là “khoản tiết kiệm lớn nhất lịch sử”. Những tổ chức phân tích độc lập như Penn-Wharton hay Ủy ban Ngân sách Liên bang Có Trách nhiệm đều cho rằng thâm hụt sẽ tăng thêm 3–4 ngàn tỷ USD trong 10 năm; con số “tiết kiệm 1,6 ngàn tỷ” chỉ là phần cắt chi, còn phần thất thu thuế khổng lồ thì bị Leavitt lờ đi. Cô chỉ đưa ra nửa bức tranh – phần có lợi cho Trump – rồi dùng nó như “sự thật hoàn chỉnh”.
Jeffrey Epstein, phòng khiêu vũ và kỹ năng ‘lật bánh tráng’
Trong vụ Jeffrey Epstein, khi tài liệu liên quan mạng lưới tội phạm tình dục bị phanh phui, trong đó có chi tiết nhạy cảm liên quan Trump, Karoline Leavitt chọn chiến thuật phủ nhận triệt để. Các email rò rỉ cho thấy Epstein nói Trump “biết về các cô gái”, kể chuyện Trump từng đến nhà y nhiều lần. Leavitt vẫn một mực: “Những email này chẳng chứng minh được gì ngoài việc Tổng thống Trump không làm gì sai.” Với cô, bằng chứng chỉ có giá trị nếu phục vụ việc “vô tội hóa” ông chủ. Một ví dụ khác là vụ phòng khiêu vũ ở Tòa Bạch Ốc. Giữa bối cảnh chính phủ đóng cửa, nhiều người dân không có lương, Leavitt lỡ miệng nói: “Ngay lúc này, dĩ nhiên, phòng khiêu vũ là ưu tiên chính của tổng thống.” Câu nói lập tức bị xem là vô cảm. Thay vì xin lỗi, cô và bộ máy Trump quay sang công kích, gọi lãnh đạo Dân Chủ là “cặn bã”, tố truyền thông “xuyên tạc”, rồi bảo câu nói bị “tách khỏi ngữ cảnh”. Lỗi không nằm ở người nói, mà ở người nghe “cố tình hiểu sai”.
Hợp thức hóa ngôn ngữ bạo lực của Trump
Đáng sợ hơn cả là cách Karoline Leavitt xử lý vấn đề ngôn ngữ bạo lực. Khi Trump đăng trên Truth Social những cáo buộc các nhà lập pháp Dân Chủ là “kích động nổi loạn”, chia sẻ bài viết kêu gọi “TREO CỔ HỌ”, Leavitt không hề dè dặt. Cô đổ lỗi ngược cho Quốc Hội, cho rằng báo chí chỉ muốn nói về “phản ứng của tổng thống” chứ không muốn nhắc đến “nguyên nhân” khiến Trump phải phản ứng. Cô cáo buộc các nghị sĩ “khuyến khích quân đội bất tuân” và phá vỡ “chuỗi chỉ huy thiêng liêng”, rồi chơi lá bài “tiêu chuẩn kép”: nếu Cộng Hòa làm vậy, giới truyền thông đã “nổi giận”. Thế là, chỉ qua vài câu nói, lời kêu gọi bạo lực của Trump được biến thành hành động “bảo vệ Hiến pháp”, còn nỗ lực giám sát quyền lực hành pháp của phe đối lập lại bị tô vẽ như hành vi “phản quốc”.
Karoline Leavitt – ‘Bộ trưởng Sự Thật’ của kỷ nguyên Trump 2.0
Nhìn vào toàn bộ cách hành xử ấy, nhiều người gọi Karoline Leavitt là hiện thân hoàn hảo của bộ máy tuyên truyền Trump 2.0: nói dối trơn tru, không chớp mắt, luôn trong trạng thái bình tĩnh đến lạnh gáy. Cô có thể thao túng ngôn ngữ ở mọi tầng: đánh tráo khái niệm, cắt xén bối cảnh, bơm phồng nửa sự thật, biến công kích thành “thẳng thắn”, biến xúc phạm thành “minh bạch”, biến lời đe dọa thành “bảo vệ trật tự”. Với Leavitt, “sự thật” đơn giản là mọi thứ Donald Trump nói ra. Câu thần chú “Trump Was Right About Everything” trở thành kim chỉ nam. Chính vì thế, không ít người ví cô với các phát ngôn viên ở Bắc Hàn, Trung Quốc hay Việt Nam – những người đứng trên bục chỉ để đọc lại “chân lý” của lãnh tụ, không hề có ý niệm độc lập nào về đúng – sai. “Bộ trưởng Sự Thật” Karoline Leavitt đang trình diễn miễn phí cho cả thế giới một cẩm nang: sự thật không chỉ có thể bị bóp méo, mà còn có thể bị định nghĩa lại theo ý người nắm quyền.
Khi ‘sự thật’ trở thành con tin của phe phái
Bài viết phê phán Karoline Leavitt đã khiến mạng xã hội Việt ngập trong tranh cãi. Một phe lên án cô là “loa nói láo lãnh lương”, “Goebbels của Trump”, là “Nữ hoàng nói láo”. Phe khác lại phản công, cho rằng báo chí mới là kẻ thiên vị, rằng câu “Quiet, Piggy” là “xứng đáng” với những câu hỏi “ngu như heo”, rằng đảng Dân Chủ và truyền thông “còn dối trá hơn”. Giữa hai làn đạn là một thực tế đáng buồn: sự thật không còn là thứ để cùng nhau đi tìm, mà trở thành vũ khí phe phái. Mỗi bên chọn cho mình một “bộ trưởng sự thật”, bám vào đó mà phán xét cả thế giới. Trong bối cảnh ấy, hình ảnh Karoline Leavitt trên bục phát biểu Tòa Bạch Ốc vừa là sản phẩm, vừa là biểu tượng của thời hậu sự thật (post-truth): nơi cảm xúc, trung thành, và kỹ năng ngụy biện có giá trị cao hơn sự trung thực. Và nếu những “thánh cô nói láo” như thế trở thành hình mẫu cho các phát ngôn viên quyền lực trên toàn thế giới, thì có lẽ điều đáng lo nhất không phải là họ bẻ cong sự thật đến đâu, mà là sẽ còn bao nhiêu người trong chúng ta chấp nhận sống trong những thực tại được họ vẽ lại giùm.
