Tổng thống Mỹ Donald Trump coi thuế quan là công cụ kinh tế vạn năng. Tuy nhiên, những mục tiêu của ông không chỉ mâu thuẫn nhau mà còn có thể gây tác động ngược lên nền kinh tế.
Theo kênh CNN ngày 11/3, Tổng thống Trump tin tưởng thuế quan là phương thuốc vạn năng: một công cụ kinh tế toàn diện có thể phục hồi sức mạnh sản xuất của Mỹ, buộc các quốc gia nước ngoài phải nhượng bộ trong các vấn đề gây tranh cãi, khôi phục cân bằng thương mại và mang lại một lượng lớn tiền có thể giúp thanh toán thâm hụt ngân sách của Mỹ và giảm gánh nặng thuế cho người dân Mỹ.
Khi được sử dụng hiệu quả, thuế quan có thể giúp thúc đẩy sản xuất trong nước vì làm cho hàng hóa ngoại nhập trở nên đắt đỏ hơn. Vì Mỹ là một nền kinh tế khổng lồ và đa dạng, không phụ thuộc nhiều vào thương mại như các quốc gia láng giềng, Mỹ có thể sử dụng thuế quan để gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế các quốc gia khác mà không rơi vào suy thoái. Doanh thu thu được từ thuế quan có thể giúp bù đắp một phần thâm hụt ngân sách.
Tuy nhiên, vấn đề với kế hoạch của ông Trump là thuế quan không thể đạt được tất cả các mục tiêu đó cùng một lúc. Điều này là do mục tiêu của ông Trump thường mâu thuẫn với nhau.
Ví dụ, nếu thuế quan là một chiến dịch gây áp lực, thì phải dỡ bỏ thuế quan khi các quốc gia nhượng bộ. Điều này có nghĩa là sẽ không có thuế quan để khôi phục cân bằng thương mại. Nếu thuế quan nhằm thúc đẩy ngành sản xuất của Mỹ, thuế quan không thể đồng thời tạo ra doanh thu để bù đắp thâm hụt. Nếu người Mỹ chuyển sang sử dụng hàng hóa sản xuất tại Mỹ, vậy ai sẽ trả thuế quan cho các sản phẩm ngoại nhập?
Kế hoạch thuế quan của ông Trump có thể gây thiệt hại nhiều hơn cho nền kinh tế Mỹ thay vì hỗ trợ. Ông Trump gần đây đã thừa nhận rằng thuế quan sẽ gây ra xáo trộn. Ngày 10/3, thị trường chứng khoán đã giảm mạnh sau khi ông Trump từ chối dự đoán rằng Mỹ sẽ tránh được suy thoái kinh tế do chính sách thương mại của ông.
Tuy nhiên, Tổng thống Trump có vẻ là một người thực sự tin tưởng vào thuế quan. Ông thường xuyên khen ngợi cựu Tổng thống William McKinley, người cách đây hơn 100 năm đã áp đặt thuế quan nặng nề đối với các quốc gia nước ngoài trước khi Mỹ có thuế thu nhập. Ông Trump thường xuyên nói rằng thuế quan là “một từ tuyệt vời” sẽ khiến Mỹ trở nên giàu có trở lại.
Mặc dù đã nhiều lần trì hoãn và lùi bước, nhưng ông Trump dường như quyết tâm áp đặt thuế quan nặng nề đối với các sản phẩm sản xuất tại nước ngoài bắt đầu từ ngày 2/4 vì nhiều lý do khác nhau như dưới đây.
Ông Trump đã nói rằng mức thuế quan 20% đối với Trung Quốc và thuế quan 25% đối với Mexico và Canada là để gây áp lực lên các quốc gia này nhằm buộc họ hành động để ngăn dòng chảy fentanyl và nhập cư trái phép vào Mỹ.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã nhiều lần nói rằng các mức thuế quan dù bị trì hoãn vẫn dự kiến có hiệu lực vào ngày 2/4, sẽ duy trì cho đến khi ông Trump tin rằng các quốc gia này đã có những bước tiến đáng kể trong ngăn chặn fentanyl vào Mỹ.
Ngày 9/3, ông Lutnick nói trong chương trình “Meet the Press” của NBC: “Nếu fentanyl chấm dứt, tôi nghĩ thuế quan sẽ được dỡ bỏ. Nhưng nếu fentanyl không chấm dứt hoặc Tổng thống không chắc chắn về vấn đề này, thuế quan sẽ tiếp tục cho đến khi Tổng thống cảm thấy thoải mái. Đây là một vấn đề rõ ràng. Tổng thống phải cứu mạng sống người Mỹ”.
Ngày 9/3, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett đã nhắc lại trong chương trình “This Week” trên kênh ABC News rằng thuế quan của ông Trump đối với Mexico và Canada là một phần của cuộc chiến chống ma túy, không phải cuộc chiến thương mại.
Tăng doanh thu
Trong khi đó, ông Trump đã đưa ra những ước tính khổng lồ về số tiền mà thuế quan mà Mỹ có thể thu được. Ông Trump nói trong bài phát biểu tuần trước: “Chúng ta sẽ thu hàng nghìn tỷ USD và tạo ra công việc như chúng ta chưa bao giờ thấy trước đây. Thuế quan là để làm cho Mỹ trở nên giàu có trở lại và làm cho Mỹ vĩ đại trở lại”.
Tiếp đó, ông Trump nói trên Không lực Một: “Chúng ta sẽ trở nên giàu có đến mức các bạn không biết sẽ chi tiêu hết số tiền đó ở đâu”.
Theo ước tính của Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm, thuế quan của ông Trump đối với Trung Quốc, Mexico và Canada sẽ giúp Mỹ thu được khoảng 120 tỷ USD mỗi năm và 1,3 nghìn tỷ USD trong vòng 10 năm.
Nhưng vấn đề là không thể duy trì thuế quan lâu dài như vậy. Nếu chính quyền Tổng thống Trump nói rằng thuế quan sẽ được dỡ bỏ nếu vấn đề fentanyl được giải quyết, thì thuế quan sẽ không được duy trì tới cả chục năm.
Trên thực tế, ông Hassett cho biết tiến triển trong giải quyết vấn đề fentanyl là lý do ông Trump đã hai lần trì hoãn thuế quan đối với Canada và Mexico. Ông nói: “Khi chúng tôi thấy họ có tiến triển trong cuộc chiến chống ma túy, chúng tôi đã nới lỏng một số thuế quan mà chúng tôi đã áp đặt vì họ đang có tiến bộ”.
Việc làm trong lĩnh vực sản xuất
Về vấn đề này, Tổng thống Trump nói trên Không lực Một: “Tôi nói với các bạn, các bạn cứ xem đi. Chúng ta sẽ có công việc. Chúng ta sẽ có nhà máy được mở. Sẽ thật tuyệt vời”.
Để làm được điều đó, ông Trump thường xuyên kêu gọi giảm thuế trong nước và tăng thuế hàng hóa sản xuất ở nước ngoài.
Trong bài phát biểu trước Quốc hội, ông Trump đã nêu một trong những lý do chính để áp đặt thuế quan: “Chúng ta muốn giảm thuế cho sản xuất trong nước và tất cả các ngành công nghiệp chế tạo. Tuy nhiên, nếu không sản xuất sản phẩm của mình tại Mỹ, dưới chính quyền Trump, thì sẽ phải trả thuế quan và trong một số trường hợp là thuế quan khá cao”.
Đây là một chính sách thương mại theo kiểu “cà rốt và cây gậy” mà ông Trump nói sẽ phục hồi ngành sản xuất của Mỹ. Ông nhấn mạnh: “Thuế quan, cùng với các chính sách khác của chúng tôi, sẽ giúp ngành công nghiệp ô tô của chúng ta phát triển mạnh. Ngành này sẽ phát triển mạnh mẽ”.
Tổng thống Trump cũng thường xuyên nhắc nhở các công ty: Nếu sản xuất sản phẩm ở Mỹ, thì không phải trả thuế quan. Nhưng nếu các công ty làm theo yêu cầu của ông Trump, thì Mỹ sẽ không thể thu được doanh thu từ thuế quan.
Thanh toán nợ và giảm thuế
Một trong những hành động đầu tiên của ông Trump khi nhậm chức Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ thứ hai là yêu cầu Bộ Tài chính xác định xem liệu có thể thành lập một “Sở Thuế vụ Nước ngoài” để thu thuế quan nhằm thanh toán nợ quốc gia và giảm thuế hay không.
Bộ trưởng Lutnick nói trên Fox News vào cuối tháng 2: “Tổng thống Donald Trump đã thông báo về Sở Thuế vụ Nước ngoài và mục tiêu của ông rất đơn giản: Xóa bỏ Sở Thuế vụ và để tất cả các nước bên ngoài trả thuế”.
Nói cách khác, Mỹ sẽ thu được rất nhiều tiền từ kế hoạch thuế quan của Tổng thống Trump đến mức người dân Mỹ sẽ không còn cần phải nộp thuế thu nhập.
Vấn đề là Mỹ thu được khoảng 3.000 tỷ USD mỗi năm từ thuế thu nhập và cũng nhập khẩu hàng hóa trị giá khoảng 3.000 tỷ USD hàng năm. Điều đó có nghĩa là thuế quan phải có mức ít nhất là 100% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu để thay thế thuế thu nhập – một mức không hợp lý có thể gây ra cú sốc giá đối với người tiêu dùng Mỹ.
Điều đó gần như chắc chắn sẽ không xảy ra. Nhưng giá cả tăng cao có thể làm giảm chi tiêu tiêu dùng, làm tổn hại nền kinh tế và các ngành sản xuất mà thuế quan đang cố gắng cứu vớt.
Khôi phục công bằng
Tổng thống Trump tuyên bố trong bài phát biểu trước Quốc hội Mỹ: “Chúng ta đã bị gần như mọi quốc gia trên thế giới lừa dối suốt hàng thập kỷ và chúng ta sẽ không để điều đó xảy ra nữa. Các quốc gia khác đã sử dụng thuế quan để chống chúng ta suốt hàng thập kỷ và bây giờ là lúc chúng ta bắt đầu sử dụng thuế quan chống họ”.
Ông Trump đã cam kết sẽ áp dụng thuế quan đối xứng đối với một số sản phẩm bắt đầu từ ngày 2/4, bằng mức thuế quan của các quốc gia nước ngoài, nhằm khôi phục công bằng thương mại. Khi Mỹ bị áp thuế quan cao hơn và có tình trạng mất cân bằng thương mại với các quốc gia khác, ông Trump thường xuyên gọi là “trợ cấp” hoặc “thiệt hại”.
Các nhà kinh tế học lại nói rằng thâm hụt thương mại không phải là thiệt hại hay trợ cấp. Thực tế, thâm hụt thương mại có thể phản ánh một nền kinh tế mạnh mẽ.
Thuế quan khó có thể làm giảm đáng kể thâm hụt thương mại mà Mỹ đang gặp phải với các quốc gia khác. Nếu điều đó xảy ra, có thể là dấu hiệu cho thấy sức mua của Mỹ đang suy giảm.
VietBF@ Sưu tập
