Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ đạo tạm dừng viện trợ quân sự cho Ukraine, trong bối cảnh ông đang gây sức ép với Tổng thống Volodymir Zelensky phải đàm phán nhằm chấm dứt cuộc xung đột với Nga.
Lính Ukraine vận hành lựu pháo M777 ở chiến trường Kharkiv. (Ảnh: Reuters)
Quyết định tạm dừng viện trợ quân sự được đưa ra sau khi Tổng thống Trump có hàng loạt cuộc họp với các quan chức an ninh quốc gia Mỹ tại Nhà Trắng. Theo các quan chức và chuyên gia, quyết định này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng chiến đấu của Ukraine.
Công cụ gây sức ép
Lệnh tạm dừng sẽ được duy trì đến khi ông Trump nhận thấy ông Zelensky cam kết tham gia đàm phán hòa bình, về cơ bản là buộc Kiev phải ngồi vào bàn đàm phán.
Tổng thống Trump từng tuyên bố chấp thuận cung cấp tên lửa chống tăng Javelin cho Ukraine trong nhiệm kỳ đầu tiên. Javelin và Nlaws - một loại tên lửa vác vai khác, đóng vai trò quan trọng giúp Ukraine việc ngăn chặn bước tiến của Nga trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột.
Xe tăng M1 Abrams, hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot, máy bay chiến đấu F-16, hệ thống tên lửa Atacms, bệ phóng tên lửa đa nòng Himar và lựu pháo M777 mà Mỹ cung cấp đã giúp Ukraine đối phó với Nga trong suốt 3 năm xung đột.
Theo Viện Kiel, khoảng 110 tỷ USD đã được Washington chuyển cho người Ukraine. Dù con số này thấp hơn nhiều so với mức 350 tỷ USD mà ông Trump nêu ra, nhưng vẫn là khoản đóng góp lớn nhất cho nỗ lực của Kiev trên chiến trường.
Chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden trước đây để lại khoảng 3,85 tỷ USD tiền tài trợ đã được Quốc hội Mỹ thông qua để gửi thêm vũ khí cho Ukraine từ kho dự trữ hiện có của Mỹ.
"Tác động sẽ rất lớn. Tôi gọi đó là sự tàn phá", Mark Cancian, cố vấn cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), người đã theo dõi sát sao cuộc xung đột Nga - Ukraine, đánh giá về quyết định mới nhất của Tổng thống Trump.
Ông Cancian nhận định rằng, Ukraine sẽ cảm thấy tác động của việc Mỹ dừng viện trợ sau 2 - 4 tháng nữa, vì viện trợ từ các nước châu Âu giúp Kiev tiếp tục chiến đấu cho đến lúc đó.
“Đó là lý do tại sao họ không rơi xuống vực ngay, nhưng khi nguồn cung bị cắt giảm một nửa, cuối cùng tác động sẽ thể hiện ở tiền tuyến. Tuyến đầu của họ sẽ tiếp tục sụp đổ và cuối cùng sẽ tan vỡ, và Ukraine sẽ phải chấp nhận một giải pháp hòa bình bất lợi, thậm chí thảm khốc”, ông Cancian nhận định.
Ông Cancian cho biết, chính quyền Tổng thống Trump có thể dừng cả những hình thức viện trợ khác, như chia sẻ thông tin tình báo và đào tạo lực lượng cho Ukraine.
Nhà Trắng đưa ra quyết định tạm dừng viện trợ quân sự cho Ukraine sau khi yêu cầu ông Zelensky phải nhận lỗi vì cuộc gặp gỡ thất bại ở Phòng Bầu dục hôm 28/2.
Một số quan chức cho biết, Tổng thống Trump và các trợ lý cấp cao của ông muốn nhà lãnh đạo Ukraine thừa nhận, có thể bằng hình thức xin lỗi công khai, trước khi hai bên ký kết thỏa thuận về đất hiếm. Đáng lẽ hai bên đã ký thỏa thuận này sau cuộc hội đàm ngày 28/2, nhưng tất cả đều hoãn sau màn cãi vã.
CNN dẫn nguồn tin nắm được tình hình cho biết, Mỹ quyết định tạm dừng viện trợ quân sự là để gây sức ép lên Ukraine. Tổng thống Mỹ vẫn rất muốn ký thỏa thuận khoáng sản, nhưng ông không muốn mất mặt nên muốn ông Zelensky xin lỗi.
Giới quan sát cho rằng đóng băng viện trợ quân sự có thể là quyết định mạo hiểm. Nếu bế tắc kéo dài, Ukraine sẽ hứng hậu quả trên chiến trường, và điều này sẽ càng củng cố vị thế của Nga trong các cuộc đàm phán.
Châu Âu khó gánh vác
Ngày 3/3, cổ phiếu quốc phòng châu Âu tăng vọt sau khi các nhà lãnh đạo châu lục tuyên bố sẽ "gánh vác trọng trách" bảo vệ Ukraine.
Cổ phiếu của các tập đoàn quốc phòng châu Âu, trong đó có nhà thầu quốc phòng Anh BAE Systems, nhà sản xuất vũ khí Đức Rheinmetall và hãng công nghệ quốc phòng Ý Leonardo, đều tăng cao kỷ lục, giúp chỉ số Stoxx Europe 600 tăng vọt.
Tuy nhiên, đằng sau sự nhiệt tình của các nhà đầu tư là câu hỏi: Khi phải đối mặt với gánh nặng nợ nần cao, tăng trưởng thấp triền miên và Mỹ tăng thuế, liệu châu Âu có đủ khả năng chi nhiều hơn cho quân sự?
Thủ tướng Anh Keir Starmer đưa ra kế hoạch 4 điểm tại hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Zelensky cuối tuần qua. Đề xuất của ông Starmer bao gồm thành lập một "liên minh những người sẵn sàng" để bảo vệ bất kỳ thỏa thuận nào với Ukraine. Liên minh này được hiểu là lực lượng trên bộ và máy bay.
Anh cũng đã cho Ukraine vay 2,26 tỷ bảng Anh (2,86 tỷ USD) để giúp nước này củng cố lực lượng và vũ khí. Tuy nhiên, trước khi hội nghị diễn ra, các tổ chức tín dụng đã cảnh báo về tình hình tài chính của châu Âu.
Fitch Ratings cảnh báo, việc tăng chi tiêu quân sự của các thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) lên 3% GDP - vẫn thấp hơn mức 5% mà ông Trump mong muốn - có thể buộc các chính phủ châu Âu phải cắt giảm chi tiêu cho nhiều chương trình khác, gây suy yếu hệ thống an sinh xã hội.
Các lựa chọn khác bao gồm nới lỏng quy định tài khóa để cho phép chi tiêu quốc phòng nhiều hơn, chuyển các quỹ phục hồi sau đại dịch còn dư sang cho quân sự và tăng thuế, hoặc vay nợ.
Lợi suất trái phiếu châu Âu tăng nhẹ trong ngày 3/3, cho thấy giới đầu tư lo ngại về khả năng tăng chi tiêu công vào thời điểm nền kinh tế của châu lục đang chậm lại và sức cạnh tranh suy giảm.
Nếu châu Âu không hỗ trợ mạnh mẽ cho Ukraine, Kiev và châu Âu cuối cùng có thể buộc phải chấp nhận một thỏa thuận có lợi cho Nga.
Giới phân tích cho rằng bài toán này sẽ thử thách sự gắn kết của khối.
Holger Schmieding, nhà kinh tế học tại ngân hàng Berenberg của Đức, viết trong bản đánh giá ngày 3/3: "Ông Trump, ông Putin (và có thể là Elon Musk) dường như đều không thích Liên minh châu Âu. Họ muốn giải quyết vấn đề từng quốc gia nhỏ và trung bình hơn là với một liên minh đại diện cho thị trường lớn thứ hai trên thế giới".
VietBF@sưu tập
