Lạm phát tiêu dùng nhích lên – tưởng vui mà chưa vui
Tháng 11 vừa rồi, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc tăng 0,7% so với cùng kỳ năm trước – mức cao nhất trong gần 2 năm. Con số này cao hơn hẳn mức 0,2% của tháng 10 và đúng với dự báo của giới phân tích. Lạm phát lõi (không tính thực phẩm và năng lượng) giữ nguyên đà tăng 1,2%, cho thấy nhu cầu trong một số nhóm dịch vụ, hàng hóa vẫn còn đó.
Phía sau con số 0,7% là những mảng màu rất khác nhau: giá thực phẩm lần đầu tiên quay đầu tăng 0,2% (sau khi giảm 2,9% vào tháng 10), trong khi giá năng lượng lại giảm mạnh 3,4%, kéo bớt đà tăng chung. Các biện pháp kích cầu tiêu dùng của Bắc Kinh cũng để lại dấu vết rõ rệt: giá đồ gia dụng tăng tới 4,9%, quần áo tăng khoảng 2%.
Một chi tiết gây chú ý mạnh: giá trang sức vàng tăng tới 58,4% so với cùng kỳ. Khi người dân đổ xô mua vàng, đó không chỉ là chuyện sở thích trang sức, mà còn là tín hiệu họ đang tìm nơi trú ẩn an toàn cho tài sản trong bối cảnh tương lai kinh tế mù mờ. Vàng lên giá, niềm tin vào các kênh đầu tư khác xuống thấp.
Tính theo tháng, CPI lại giảm 0,1% so với tháng 10, trái với kỳ vọng tăng 0,2%. Sau kỳ nghỉ dài tháng 10, giá khách sạn, vé máy bay, dịch vụ du lịch và vận tải hạ nhiệt, cho thấy sức tiêu dùng không đủ mạnh để kéo giá lên đều tay.
PPI âm năm thứ tư: tín hiệu đỏ từ phía nhà máy
Trong khi giá tiêu dùng nhúc nhích đi lên, chỉ số giá sản xuất (PPI) lại tiếp tục lao dốc. Tháng 11, PPI giảm 2,2% so với cùng kỳ – sâu hơn dự báo và nối dài chuỗi giảm phát sang năm thứ tư liên tiếp. Một phần do nền so sánh năm ngoái cao, nhưng quan trọng hơn, nó phản ánh nhu cầu sản xuất và hoạt động công nghiệp vẫn ì ạch.
Những ngành chịu giảm giá mạnh nhất là khai thác – chế biến than đá (giảm 11,8%) và khai thác dầu khí (giảm trên 10%). Khi giá xuất xưởng giảm kéo dài, doanh nghiệp bị kẹt trong vòng xoáy “bán rẻ để xoay vòng”, lợi nhuận mỏng đi, động lực đầu tư mới cũng teo dần. Đó chính là “bóng ma giảm phát” mà giới kinh tế cảnh báo có thể còn đeo bám Trung Quốc sang cả năm 2026.
CPI dương mà PPI âm, bức tranh ấy nói lên một điều: giá ở khâu bán lẻ được giữ tương đối ổn bằng chính sách hỗ trợ và khuyến mãi, nhưng ở phía nhà máy, áp lực giảm giá đang đè nặng. Nếu xu hướng này kéo dài, nó có thể bóp nghẹt biên lợi nhuận, làm yếu dần trụ cột công nghiệp – thứ từng là động cơ chính cho tăng trưởng Trung Quốc suốt nhiều thập niên.
Nhà đất lao dốc, việc làm yếu – ví tiền hộ gia đình ngày càng mỏng
Lạm phát thấp nghe qua tưởng là điều tốt cho người tiêu dùng, nhưng trong bối cảnh Trung Quốc hiện nay, nó phản ánh một câu chuyện khác: người dân không dám và không muốn chi tiêu.
Thị trường bất động sản – từng là “máy in tiền” của các địa phương – đã rơi vào suy thoái kéo dài nhiều năm. Giá nhà giảm, dự án dở dang, niềm tin vào tài sản lớn nhất đời người bị lung lay, khiến hộ gia đình thắt chặt chi tiêu. Thị trường lao động, nhất là với giới trẻ, vẫn yếu, thất nghiệp và việc làm bấp bênh làm tâm lý phòng thủ càng dày thêm.
Khi người dân dè dặt tiêu, doanh nghiệp không dám mở rộng đầu tư, giá xuất xưởng buộc phải hạ xuống, vòng xoay giảm phát càng dễ hình thành. Đó là lý do nhiều chuyên gia kêu gọi Bắc Kinh phải tung thêm các gói kích cầu đủ lớn, đánh thẳng vào nhu cầu nội địa, thay vì chỉ “nhỏ giọt” hỗ trợ từng mảng.
Xuất khẩu và thặng dư 1.000 tỷ USD: phao cứu sinh tạm thời
Dù nội địa gặp khó, kinh tế Trung Quốc vẫn được dự báo đạt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm nay. Cỗ máy giúp đạt con số đó không phải tiêu dùng trong nước, mà chính là xuất khẩu.
Trong 11 tháng đầu năm, Trung Quốc ghi nhận thặng dư thương mại hơn 1.000 tỷ USD, vượt cả kỷ lục của năm trước. Các nhà máy đẩy mạnh giao hàng sang những thị trường ngoài Mỹ – từ châu Âu, Đông Nam Á tới châu Phi – để bù lại môi trường thương mại toàn cầu ngày càng nhiều rào cản và thuế quan.
Nói cách khác, tăng trưởng đang dựa rất nhiều vào việc “bán rẻ cho thế giới”, trong khi sức mua trong nước gần như dẫm chân tại chỗ. Xuất khẩu trở thành phao cứu sinh, nhưng đó cũng là một rủi ro: khi kinh tế toàn cầu chậm lại hoặc hàng Trung Quốc bị các nước dựng thêm rào cản, phao này hoàn toàn có thể xì hơi nhanh chóng.
Bắc Kinh giữa ngã ba đường: kích cầu mạnh tay hay tiếp tục “nhỏ giọt”?
Từ đầu năm, giới chức Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh hai ưu tiên: thúc đẩy nhu cầu nội địa và tái cân bằng nguồn cung. Năm 2026 được xác định là giai đoạn phải chuyển trọng tâm nhiều hơn vào thị trường trong nước, giảm bớt lệ thuộc vào xuất khẩu thuần túy.
Tuy vậy, các tín hiệu từ giới hoạch định chính sách cho thấy Bắc Kinh vẫn rất thận trọng. Nhiều nhà phân tích nhận định chính phủ ủng hộ nới lỏng, nhưng không muốn tung ra những gói kích thích quy mô cực lớn như giai đoạn khủng hoảng trước đây. Thay vào đó là các biện pháp có chọn lọc: hỗ trợ bất động sản “vừa phải”, kích việc làm “đủ dùng”, mở van tín dụng “có kiểm soát”.
Câu hỏi là: kiểu nới lỏng “nhỏ giọt” đó có đủ sức kéo tâm lý người tiêu dùng ra khỏi trạng thái phòng thủ, đủ mạnh để đảo chiều giảm phát ở khối sản xuất hay không – hay chỉ khiến Trung Quốc tiếp tục trôi đi trong trạng thái “nửa nóng, nửa lạnh”: CPI thì nhích lên, PPI cứ mãi đỏ lửa âm?
Kinh tế số 2 thế giới, những vết nứt và sức ép lan tỏa
Với vị thế là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và là “công xưởng toàn cầu”, mọi thay đổi trong nội bộ Trung Quốc đều có sức lan tỏa ra khắp nơi. Lạm phát thấp và PPI âm có thể khiến hàng Trung Quốc tiếp tục rẻ, hút người mua, nhưng cũng đồng nghĩa với việc làn sóng “bán phá giá” và dư thừa công suất sẽ còn đè nặng lên các nước khác – trong đó có Việt Nam.
Thặng dư thương mại 1.000 tỷ USD nghe rất hào nhoáng, nhưng phía sau là những chiếc ví hộ gia đình vẫn mỏng, những tòa chung cư dở dang, những nhà máy phải giảm giá để giành đơn hàng. Giữa lạm phát tiêu dùng nhích lên một chút và giảm phát sản xuất kéo dài, kinh tế Trung Quốc đang đi trên một sợi dây rất mỏng: chỉ cần gió đổi chiều, cú trượt chân có thể gây chấn động không chỉ trong nước, mà cả với phần còn lại của thế giới.
