(Ảnh minh họa: Pixabay)
Paris, thủ đô tráng lệ của nước Pháp, biểu tượng của nền văn hóa, lịch sử và nghệ thuật châu Âu, đã suýt nữa bị hủy diệt trong những ngày cuối cùng của sự chiếm đóng của Đức Quốc xã trong Thế chiến thứ II.
Theo mệnh lệnh của Adolf Hitler, thành phố này phải bị cho san phẳng nếu bị rơi vào tay quân Đồng Minh. Tuy nhiên, lịch sử đã rẽ sang một hướng khác khi vị chỉ huy cuối cùng của Đức tại Paris, Tướng
Dietrich von Choltitz, đã chọn không tuân theo mệnh lệnh của quốc trưởng Đức Quốc Xã, qua đó đã cứu lấy Paris khỏi một thảm họa không thể tưởng tượng được nổi.
Từ tháng Sáu năm 1940, sau sự thất trận chóng vánh của quân đội Pháp, Đức Quốc xã đã chiếm đóng phần lớn lãnh thổ nước Pháp, bao gồm cả Paris. Trong hơn 4 năm trời, Paris sống dưới sự kìm kẹp của Đức Quốc xã, với cảnh sát mật Gestapo, luật lệ khắt khe và hàng ngàn người bị bắt giữ hoặc đưa vô đi các trại tập trung.
Đến giữa năm 1944, sau khi quân Đồng Minh đã đổ bộ thành công vào bở biển Normandy vào ngày 6 tháng Sáu (
D-Day), chiến tuyến dần được đẩy về phía Đông. Cuộc giải phóng nước Pháp đã trở thành một vấn đề thời gian. Paris, trung tâm đầu não của nước Pháp, là mục tiêu chiến lược cả về quân sự lẫn chính trị. Tuy nhiên, Hitler lo sợ rằng việc mất đi Paris sẽ giáng một đòn nặng nề vào tinh thần của Đức Quốc Xã và thể diện của Đệ Tam Đế Chế.
Mệnh lệnh từ Hitler:
"Paris không được rơi vào tay kẻ thù, mà phải bị hủy diệt"
Adolf Hitler, trong cơn cuồng loạn và hoang tưởng vào những tháng cuối cùng của cuộc chiến, đã ra lệnh cho tướng Dietrich von Choltitz, người vừa được bổ nhiệm làm Thống đốc quân sự Paris vào ngày 7/8/1944 phải cho phá hủy toàn bộ thành phố nếu quân Đồng Minh tiến đến. Mệnh lệnh bao gồm việc cho đánh sập các cây cầu bắc qua sông Seine, phá hủy Tháp Eiffel, Nhà Thờ Đức Bà, Cung Điện Invalides, và các công trình lịch sử khác.
Lúc đó, các đơn vị của Tướng Patton và Tướng Leclerc từ phe Đồng Minh đang tiến nhanh về phía thủ đô, trong khi lực lượng kháng chiến Pháp (
FFI) ở trong lòng thành phố đã bắt đầu nổi dậy, đánh phá khắp nơi, gây áp lực mạnh lên quân Đức.
Dietrich von Choltitz là một vị tướng kỳ cựu của Đức, đã từng tham chiến ở Ba Lan, Pháp và Liên Xô. Ông là người trung thành với quân đội Đức, từng tham gia nhiều chiến dịch đẫm máu, bao gồm cả việc cho san bằng thành phố Sevastopol.
Tuy nhiên, khi nhận nhiệm vụ ở Paris, Choltitz nhận ra rằng nước Đức đang trên bờ vực bị sụp đổ, và những mệnh lệnh từ Hitler đã không còn hợp lý nữa. Tình hình quân sự lúc đó cho thấy việc trấn giữ Paris là điều bất khả thi vì lực lượng Đức tại Paris đã suy yếu, thiếu nguồn tiếp tế, trong khi quân đội Đồng Minh lại tiến đến rất nhanh.
Thay vì chấp hành mệnh lệnh "cho tiêu hủy Paris", Choltitz đã chọn ra một con đường khác. Ông cố tình gây trì hoãn, không cho kích nổ các cây cầu, không cho đặt bom các công trình quan trọng, và thậm chí còn tìm cách thương lượng ngầm với lực lượng kháng chiến để hạn chế đổ máu.
Đến ngày 25/8/1944, sau nhiều ngày giao tranh và biểu tình trong thành phố, quân Đồng Minh đã tiến thẳng vào Paris. Các đơn vị của Tướng Leclerc (thuộc quân đội Pháp Tự do) cùng các lực lượng kháng chiến đã đánh chiếm xong các vị trí chiến lược. Choltitz chính thức ra đầu hàng vô điều kiện tại trụ sở quân sự ở Hôtel Meurice.
Lý do nào đã khiến cho tướng Choltitz từ chối không cho phá hủy Paris?
Choltitz sau này có giải thích rằng, có ba lý do khiến cho ông quyết định không cho hủy diệt Paris:
-
Tình hình quân sự vô vọng: Ông tin rằng không thể cản được bước tiến của quân đội Đồng Minh và việc phá hủy Paris sẽ chỉ là một hành động trả thù thật vô nghĩa.
-
Tình yêu với văn hóa và lịch sử: Choltitz từng thừa nhận rằng ông không thể để
"một trong những thành phố vĩ đại nhất thế giới bị phá hủy dưới tay mình".
-
Không còn tin tưởng vào Hitler: Sau vụ mưu sát Hitler bất thành ngày 20/7/1944, nhiều sĩ quan Đức bắt đầu nghi ngờ về sự tỉnh táo của quốc trưởng. Choltitz cũng không còn tin tưởng vào những quyết định của ông ta nữa.
Sau khi ra đầu hàng, Choltitz bị bắt làm tù binh và bị giam tại Anh cho đến năm 1947. Ông bị Pháp xem xét truy tố vì tội ác chiến tranh, nhưng không bị kết án, vì nhiều vị lãnh đạo Pháp, bao gồm cả tướng Charles de Gaulle, cũng ngầm thừa nhận rằng ông ta đã cứu Paris khỏi bị hủy diệt.
Sau chiến tranh, Choltitz đã viết hồi ký với nhan đề
"Is Paris Burning?"(Paris có đang bốc cháy không?). Đây vốn là câu nói nổi tiếng mà Hitler được cho là đã gào thét lên trong điện thoại khi không thấy Paris bị phá hủy như đã ra lệnh.
Tướng Choltitz sống những năm cuối đời ở Baden-Baden, Tây Đức, và qua đời năm 1966 ở tuổi 71. Cho đến tận lúc nhắm mắt, ông vẫn luôn cho rằng cá nhân mình đã làm đúng khi từ chối tuân theo mệnh lệnh phá hoại của Hitler.
Choltitz được nhiều người ca ngợi như
"người đã cứu Paris", nhưng không phải ai cũng đồng tình với nhận định này. Một số sử gia cho rằng, ông ta chỉ hành động như vậy vì tình hình thực tế buộc ông phải làm như vậy, tức là ông không thể cho phá hủy Paris ngay cả khi ông muốn. Ngoài ra, trong quá khứ, ông này đã từng tham gia vào nhiều chiến dịch tàn bạo, khiến cho hình ảnh "người hùng" của ông cũng phần nào bị lu mờ.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, nếu ông nhắm mắt làm theo mệnh lệnh của Hitler, Paris có thể đã biến thành một đống tro tàn. Sự sống còn của Paris là chứng minh cho một khoảnh khắc nhân văn hiếm hoi giữa cảnh tượng chiến tranh thật đẫm máu.
Ngày 25/8/1944, Paris được giải phóng không chỉ nhờ vào sự dũng cảm của lực lượng kháng chiến và quân đội Đồng Minh, mà còn nhờ vào quyết định không cho phá hủy thành phố của một viên tướng Đức, người đã dám nói
"KHÔNG" với Hitler trong thời điểm sống còn.
Tướng Dietrich von Choltitz, dù chỉ là một phần của bộ máy chiến tranh phát xít Đức, đã để lại một dấu ấn đặc biệt trong lịch sử nhân loại: không phải qua chiến thắng, mà qua việc chọn không cho hủy diệt một thành phố vĩ đại của nhân loại.
