Anh và EU tìm cách tăng chi tiêu quốc phòng mà không gây bất ổn tài chính

[Romano]

Theo tờ The Guardian ngày 23/2, Anh và Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt với áp lực gia tăng chi tiêu quốc phòng trong bối cảnh tình hình an ninh khu vực ngày càng phức tạp.Tuy nhiên, với các quy tắc tài chính nghiêm ngặt và điều kiện kinh tế không thuận lợi, việc tìm nguồn ngân sách cho quốc phòng mà không gây xáo trộn thị trường tài chính là một thách thức lớn.

Tại Anh, Bộ trưởng Tài chính Rachel Reeves đang gặp khó khăn trong các quy định về mức nợ và thâm hụt ngân sách, trong khi thu nhập từ thuế giảm và chi phí vay tăng. Trong báo cáo tài chính vào ngày 26/3, bà sẽ phải đưa ra các quyết định quan trọng, trong đó có việc cân nhắc tăng chi tiêu quốc phòng. Bà Reeves từng khẳng định việc này sẽ đòi hỏi những điều chỉnh khó khăn trên mọi phương diện, tránh lặp lại kịch bản khủng hoảng tài chính dưới thời cựu Thủ tướng Liz Truss khi một kế hoạch chi tiêu không có nguồn tài trợ rõ ràng khiến thị trường tài chính chao đảo.Một số chuyên gia kinh tế đề xuất rằng chính phủ Anh có thể biện minh cho việc vay thêm để tăng ngân sách quân sự mà không vi phạm các quy tắc tài chính. Cựu Bộ trưởng Tài chính Ed Balls cho rằng Bộ Tài chính có thể tạm thời loại chi tiêu quốc phòng khỏi các quy định tài khóa, nhất là khi Anh đang đối mặt với một tình huống khẩn cấp liên quan đến an ninh khu vực. Ngoài ra, một phương án khác có thể là áp dụng một loại thuế quốc phòng và an ninh nhằm đảm bảo nguồn thu bổ sung, tương tự như cách chính phủ Anh từng làm vào năm 2002 khi tăng 1% bảo hiểm quốc gia để hỗ trợ hệ thống y tế công.

Tại EU, các quốc gia thành viên cũng đang tìm kiếm cách mở rộng ngân sách quân sự mà không vi phạm các quy định tài chính nghiêm ngặt. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã đề xuất kích hoạt một điều khoản đặc biệt nhằm loại trừ chi tiêu quốc phòng khỏi các giới hạn thâm hụt ngân sách, tương tự như biện pháp đã được áp dụng trong đại dịch COVID-19.

Hiện tại, các quy tắc tài chính của EU giới hạn mức thâm hụt ngân sách của các quốc gia thành viên ở mức 3% GDP và nợ công không vượt quá 60% GDP. Tuy nhiên, theo đề xuất của Ba Lan - nước giữ chức Chủ tịch luân phiên EU, việc chi tiêu cho quốc phòng cần được hiểu rộng hơn, không chỉ bao gồm mua sắm vũ khí mà còn bao gồm cả đầu tư vào các nhà máy sản xuất khí tài quân sự và đạn dược nhằm nâng cao năng lực quốc phòng của châu Âu.

Bên cạnh đó, một sáng kiến đang được xem xét là phát hành trái phiếu quốc phòng để huy động vốn cho chi tiêu quân sự. Đề xuất này do Pháp và Estonia đưa ra, nhận được sự ủng hộ từ các nước như Italy, Tây Ban Nha và Ba Lan. Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng EU nên cân nhắc sử dụng khoản tài sản trị giá 330 tỷ USD của Nga đang bị phong tỏa tại các tổ chức tài chính châu Âu để tài trợ cho nỗ lực quân sự.

Hiện tại, EU mới chỉ đồng ý sử dụng lãi suất từ các khoản tiền này để hỗ trợ Ukraine nhưng vẫn chưa đưa ra quyết định về việc tịch thu toàn bộ số tài sản. Một số nhà phân tích đề xuất EU triển khai một chương trình mua sắm vũ khí trị giá từ 500 tỷ đến 1.000 tỷ USD, trong đó phần lớn kinh phí đến từ các tài sản bị đóng băng của Nga. Theo các chuyên gia, nếu EU cam kết chi tiêu từ 50 đến 100 tỷ USD mỗi năm trong một thập kỷ tới cho quân sự, kế hoạch này có thể giúp tạo ra hàng trăm nghìn việc làm tại Mỹ, đồng thời thu hút sự ủng hộ của chính quyền Trump đối với các nỗ lực quốc phòng của châu Âu.

Tại Đức, các quy định tài khóa đang là rào cản lớn đối với việc mở rộng ngân sách quốc phòng. Cơ chế hạn chế nợ công của nước này đặt giới hạn thâm hụt ngân sách hàng năm ở mức 0,35% GDP, gây khó khăn cho việc gia tăng chi tiêu quân sự. Ông Friedrich Merz - lãnh đạo liên minh bảo thủ CDU/CSU - ủng hộ điều chỉnh quy định này để tạo điều kiện cho đầu tư quốc phòng. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng cải cách chính sách nợ không phải là ưu tiên trước mắt, mà trước tiên, chính phủ mới cần tập trung vào cắt giảm chi tiêu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tái cơ cấu ngân sách.