Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình đã chính thức gặp mặt. Hai nhà lãnh đạo đã chứng kiến việc ký kết 14 văn kiện từ đường sắt xuyên biên giới đến xuất khẩu cá sấu vào ngày 19/8.
Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông Tô Lâm trên cương vị tổng bí thư. Điều này cho thấy Việt Nam mong muốn tăng cường quan hệ giữa hai nước láng giềng cộng sản.
Trong buổi hội kiến với ông Tô Lâm, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhấn mạnh rằng Trung Quốc luôn xem Việt Nam “là ưu tiên hàng đầu trong quan hệ ngoại giao với các nước láng giềng và ủng hộ Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, đi theo con đường xã hội chủ nghĩa phù hợp với điều kiện đất nước, tiến sâu hơn trên sự nghiệp cải cách và hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa.”
Cứ mỗi lần người đứng đầu Đảng Cộng Sản sang thăm Bắc Kinh thì đấy là mỗi lần những người yêu nước chân chính quan ngại Việt Nam lại bị tròng thêm thòng lọng. Tuy nhiên, dù quan ngại nhưng cũng đành bất lực vì Đảng Cộng Sản không nghe dân, nó chỉ hành động vì quyền lợi của nó chứ không vì quyền lợi quốc gia. Điều này đã được minh chứng từ Công hàm Phạm Văn Đồng 1958 chứ không phải mới đây. Vì giang sơn nằm trong tay Đảng Cộng Sản nên giờ đây Trung Quốc mới có “bằng chứng pháp lý” của họ với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Quan hệ giữa 2 quốc gia thì người ta dựa trên quyền lợi quốc gia. Quan hệ giữa 2 Đảng thì người ta chỉ quan tâm tới quyền lợi của Đảng, cho nên họ có thể hy sinh quyền lợi quốc gia cho những toan tính riêng của Đảng. Quan hệ giữa 2 cá nhân như thiên triều và thái thú thì lại càng nguy hiểm. Sẽ không có sự công bằng nào cả. Cấp trên chỉ có đòi hỏi và cấp dưới chỉ có vâng lệnh.
Quan hệ Việt Nam và Trung Quốc là mối quan hệ có nhiều lớp. Lớp ngoài là tấm mặt nạ. Tấm mặt nạ ấy là quan hệ giữa 2 nhà nước. Tuy nhiên, bên trong đấy là quan hệ giữa 2 Đảng Cộng Sản. Mà nguy hiểm nhất là 2 Đảng Cộng Sản này xưng tụng với nhau là “anh em”. Chắc chắn Đảng Cộng Sản Việt Nam là em, và em thì chỉ có vâng lệnh anh chứ chẳng có đủ thẩm quyền để đòi hỏi.
Cho đến lúc này, quan hệ giữa 2 Đảng cũng chỉ là bình phong, thực tế là quan hệ giữa 2 cá nhân và trá hình bằng mối quan hệ 2 Đảng. Tô Lâm là người kế thừa nhiệm kỳ dang dở của Nguyễn Phú Trọng, nếu là quan hệ giữa 2 Đảng thì Tô Lâm không cần lặp lại công việc của Nguyễn Phú Trọng đã làm mà chỉ cần nối tiếp là đủ. Tuy nhiên, Tô Lâm lại nhanh nhảu sang Bắc Kinh “diện kiến” Tập Cận Bình, Tô Lâm có ý đồ gì?
Những người bị chết bí hiểm trong khoảng 10 năm trở lại đây như Nguyễn Bá Thanh, Trần Đại Quang, Lê Văn Thành vv… đều là những người từng đi Trung Quốc trước khi ngã bệnh. Rồi những người đi Trung Quốc thường nhưng không ngã bệnh thì sao? Nguyễn Phú Trọng đi Trung Quốc nhiều lần lại được Trung Quốc tận tình cứu chữa để kéo dài tuổi thọ cho ông. Lẽ ra Nguyễn Phú Trọng đã chết tại Kiên Giang vào năm 2019 nhưng nhờ y bác sĩ hàng đầu từ Trung Quốc cử sang, ông sống thêm 5 năm nữa và có nhiều chuyến thăm Trung Quốc để ký những hiệp nước quan trọng.
Ông Nguyễn Phú Trọng là người rất được lòng Tập Cận Bình và ông đã ngồi lại chiếc ghế Tổng bí thư cho đến chết mà không ai dám mở lời đề nghị ông nghỉ ngơi dưỡng bệnh. Ắt hẳn cái giá mà ông Nguyễn Phú Trọng có được cũng khiến cho Tô Lâm thèm thuồng. Những cái được cho là “hay ho” của ông Trọng đều được Tô Lâm kế thừa. Đấy là chiến dịch đốt lò không có vùng cấm, đấy là kết nối chặt chẽ với thiên triều.
Nếu vì quyền lợi quốc gia, chắc chắn Tô Lâm sẽ làm phật ý Bắc Kinh. Và nếu Bắc Kinh muốn thay Tô Lâm thì ông có yên mà ngồi đó được không? Lúc đó Tô Lâm sẽ đối diện với viễn cảnh thù trong giặc ngoài. Vậy thì, để có đủ sức mạnh đánh bại những thế lực thù trong thì tốt nhất là “thần phục” giặc ngoài. Điều đó sẽ đảm bảo hơn.
Với việc mới lên chức đã vội sang “chầu” sớm thì chắc chắn người dân Việt Nam khó có hy vọng nào ở ông Tổng bí thư mới về chính sách đối ngoại. Việt Nam đang là cái bóng của Trung Quốc cả về kinh tế lẫn chính trị, vì phụ thuộc chính trị mà sinh ra phụ thuộc kinh tế rất nặng nề.
Để phát triển, Việt Nam cần phải độc lập về chính trị với Trung Quốc. Độc lập về chính trị thì mới ký được những hiệp định có lợi cho đất nước và từ đó nền sản xuất trong nước mới được bảo hộ. Còn cứ quan hệ bất bình đẳng với Trung Quốc mãi, Việt Nam không thể nào thoát ra được để phát triển như Đài Loan, hay chí ít cũng như Thái Lan cũng khó.
Hoàng Phúc
*****
Với bất kỳ tổng bí thư nào mới nhậm chức, người dân cũng trông đợi, chuyến công du đầu tiên là đến một nước khác, chứ không phải là Trung Quốc. Tuy nhiên, lần nào cũng vậy, người đứng đầu Đảng, dù là ai, thì cũng nhớ tới “thiên triều” trước tiên.
Có người cho rằng, trên thế giới chỉ còn 5 nước có Đảng Cộng sản cai trị, thì ngoài những nước này, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam không thể thăm các quốc gia khác. Tuy nhiên, thực tế, Tổng Trọng từng được phía Mỹ mời sang thăm, mặc dù, về quan hệ ngoại giao, thì Tổng thống Mỹ phải mời Chủ tịch nước mới đúng. Với vị trí chiến lược nằm cạnh Trung Quốc, Mỹ rất muốn tăng cường quan hệ với Việt Nam, không chỉ giới hạn trong quan hệ về kinh tế. Tuy nhiên, Hà Nội vẫn cứ ôm chân “Tàu” và làm lơ tất cả.
Cứ như là nhiệm vụ, khi Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc đắc cử nhiệm kỳ mới, thì người đầu tiên tới thăm là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Khi ông Tập mới vừa đắc cử nhiệm kỳ 3, ông Trọng dù khập khiễng, nhưng vẫn “mang râu đội mũ” sang chầu đầu tiên.
Phía Mỹ hiểu rằng, người có ảnh hưởng lớn nhất lên chính sách ngoại giao của Việt Nam với 2 siêu cường trên thế giới, là Tổng Bí thư chứ không phải Thủ tướng hay Chủ tịch nước. Nếu ông Tô Lâm ngỏ lời muốn sang Mỹ, thì ắt, Tổng thống Joe Biden sẽ hoan nghênh. Tuy nhiên, nếu đi Mỹ trước khi sang Tàu, thì Tô Lâm lại không an tâm, sợ thiên triều nổi giận thì ghế khó giữ.
Nội bộ Việt Nam càng loạn thì Trung Quốc càng hưởng lợi. Bởi khi loạn, bất kỳ nhóm lợi ích nào đang ở thế mạnh, cũng đều muốn giữ vai trò của họ vĩnh viễn. Mà muốn vững ở vị trí cao, thì phải chiều lòng Bắc Kinh, để tìm kiếm sự hậu thuẫn, và có thời gian hơn đối phó với các thế lực trong nước. Vì sợ mất “ngôi báu” nên phải bán rẻ quyền lợi quốc gia. Bắc Kinh nhìn thấy rõ điều này, nên thường chìa ra những hiệp định bất lợi, bắt người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam phải ký.
Lần này, ông Tô Lâm đi Bắc Kinh cũng như những chuyến đi trước của ông Trọng, sẽ chấp nhận những yêu cầu của họ. Tô Lâm là người muốn loại bỏ những di sản của Tổng Trọng, nhưng di sản “chầu thiên triều” thì ông không bỏ được. Đấy là bất hạnh cho đất nước này.
Cả Việt Nam và Trung Quốc, mỗi lần Đại hội diễn ra, là Đảng Cộng sản lại lập kế hoạch 5 năm. Trong 5 năm ấy, chính sách lớn không thay đổi, chỉ thay đổi những tiểu tiết cho phù hợp với thực tế. Đặc biệt, chính sách đối ngoại với Trung Quốc, Đảng Cộng sản Việt Nam đã hoạch định từ các kỳ Đại hội, và người có trách nhiệm cao nhất thực hiện là Tổng Bí thư.
Nếu chỉ thực hiện chính sách ngoại giao với Trung Quốc theo nhiệm kỳ, thì trong nhiệm kỳ 13 này, ông Nguyễn Phú Trọng đã thực hiện, và ký với Tập Cận Bình hàng loạt văn kiện. Ông Tô Lâm là người người kế thừa ông Trọng, chứ không phải bắt đầu một nhiệm kỳ mới. Cho nên, ông Tô Lâm không cần phải đi Trung Quốc, mà chỉ cần thực hiện những văn kiện mà ông Trọng đã ký.
Vậy tại sao, ông Tô Lâm quyết định sang thăm Trung Quốc, ngay sau khi lên nắm quyền tối cao trong Đảng?
Câu trả lời rất đơn giản trong một từ duy nhất: “chầu”. Chỉ có bề tôi sang chầu thì mới bắt buộc, nên ai lên cũng phải thực hiện đúng lễ nghi. Còn nếu chỉ căn cứ vào mối quan hệ giữa 2 đảng, Tô Lâm không cần sang Bắc Kinh gặp ông Tập, mà chỉ cần thông báo với Đại sứ Hùng Ba là ông sẽ tiếp nối những việc mà ông Trọng đã ký là đủ.
Mối quan hệ giữa Việt Nam với Trung Quốc là mối quan hệ trá hình, là bề tôi với thiên triều, nhưng lại khoác lên vỏ bọc là quan hệ giữa 2 đảng, 2 nhà nước. Bởi Đảng Cộng sản Việt Nam không dại mà thừa nhận việc họ làm sau lưng 100 triệu dân.
Trần Chương
*****
Ngày 17/8, BBC Tiếng Việt cho hay “Ông Tô Lâm thăm Trung Quốc: tăng cường kết nối đường sắt”.
Theo đó, các quan chức cho biết, kết nối đường sắt sẽ là chủ đề hàng đầu trong chương trình nghị sự, khi Tô Tổng tới Bắc Kinh để gặp Chủ tịch Tập Cận Bình, từ ngày 18 đến 20/8.
BBC cho biết, các tuyến đường sắt liền mạch được coi là rất quan trọng cho chuỗi cung ứng, khi ngày càng nhiều nhà sản xuất Trung Quốc chuyển hướng hoạt động xuất khẩu sang Việt Nam, trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ.
Trung Quốc và Việt Nam hiện được kết nối bằng 2 tuyến đường sắt, từ miền nam Trung Quốc đến thủ đô Hà Nội – cũng là trung tâm công nghiệp phía bắc của Việt Nam.
Nhưng cơ sở hạ tầng của Việt Nam đã có từ thời Pháp thuộc, và có khổ đường ray khác với đường sắt cao tốc của Trung Quốc, nên buộc hành khách cũng như hàng hóa phải đổi tàu.
BBC trích dẫn nguồn tin quốc tế, nhận định, sự thiếu tin cậy giữa 2 nhà nước Cộng sản, từ lâu đã cản trở tiến trình xây dựng các tuyến đường sắt. Nhưng trong thời gian gần đây, cân nhắc về kinh tế dường như đã vượt lên lo ngại về an ninh.
Vào tháng 12/2023, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đề xuất các khoản trợ cấp và cho vay, để giúp nâng cấp các tuyến đường sắt của Việt Nam, và 2 nước đã ký 2 bản ghi nhớ nhằm tăng cường hợp tác đường sắt.
BBC dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, trong một lần trả lời phỏng vấn, cho biết, trọng tâm chuyến thăm Trung Quốc của ông Tô Lâm, là thực hiện các thỏa thuận đã ký kết, và “đưa hợp tác thực chất đạt tiến triển mới, nhất là trong các lĩnh vực 2 bên cùng quan tâm, như kết nối đường sắt”.
BBC dẫn truyền thông trong nước, theo đó, ông Hùng Ba – Đại sứ Trung Quốc tại Hà Nội, cho biết, 2 bên đang đẩy nhanh kế hoạch cho 3 dự án: nâng cấp các tuyến đường sắt hiện có, từ Lào Cai đến Hải Phòng qua Hà Nội; từ Lạng Sơn đến Hà Nội; và xây dựng một tuyến thứ 3, dọc theo bờ biển từ Móng Cái đến Hải Phòng.
Một quan chức Việt Nam cũng cho biết, các thỏa thuận mới dự kiến sẽ được ký kết trong chuyến thăm Trung Quốc của ông Tô Lâm, bao gồm cả các vấn đề liên quan đến đường sắt, các khoản đầu tư khác và thương mại nông sản.
Vẫn theo truyền thông Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kêu gọi hỗ trợ tài chính, và công nghệ từ Bắc Kinh cho đường sắt Việt Nam, trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 6/2024 – đây dường như là một sự thay đổi chiến thuật đáng kể.
BBC cũng cho biết, các lãnh đạo cao cấp Việt Nam, trong nhiều năm, vẫn lập lờ về việc sử dụng quỹ của Sáng kiến “Vành đai – Con đường”, sau khi các cuộc biểu tình nổ ra ở Việt Nam vào năm 2018.
Tuy nhiên, điều đó không ngăn được đầu tư tư nhân của Trung Quốc vào Việt Nam, vốn đang bùng nổ.
Theo BBC, hiện Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, cũng như thị trường nhập khẩu lớn nhất, và thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam.
Trung Quốc – với tham vọng trở thành siêu cường đứng đầu thế giới, quyết tâm thách thức trật tự đơn cực do Mỹ dẫn đầu, và muốn gia tăng sức ảnh hưởng trong khu vực, thông qua đầu tư, triển khai Sáng kiến “Vành đai – Con đường”.
Trong khi đó, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia quyền lực tầm trung, khai thác tối đa lợi ích và an ninh, trong lúc cân bằng quan hệ Mỹ – Trung, nhưng vẫn coi trọng giao hảo truyền thống với Nga.
Vẫn theo BBC, về đường sắt, một trong những công trình nổi bật của Trung Quốc tại Đông Nam Á là tuyến đường sắt cao tốc từ biên giới Lào – Trung, tới thủ đô Viêng Chăn của Lào.
Mới đây, Thái Lan cũng đã triển khai một tuyến tàu nối thủ đô Bangkok với Viêng Chăn, tạo thành một tuyến đường sắt khá thông suốt, từ Singapore, bán đảo Mã Lai, lên Thái Lan, Lào và đến Trung Quốc.
Minh Vũ
*****
