Theo như có một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã sử dụng dữ liệu từ vệ tinh của NASA và Đức để phân tích và cho rằng hiện tượng này đã bắt đầu kể từ tháng 5 năm 2014. Tình trạng này vẫn tiếp diễn, khiến các nhà nghiên cứu tin rằng các lục địa trên Trái Đất có thể đã bước vào giai đoạn hạn hán kéo dài, vì đây không phải trùng hợp ngẫu nhiên.
NASA, các vệ tinh thuộc thế hệ GRACE đo lực hấp dẫn khi chúng quay quanh hành tinh đã phát hiện sự thay đổi mực nước trên Trái Đất. Vệ tinh phát hiện lượng nước ngọt toàn cầu giảm tương đương với 2,5 lần thể tích hồ Erie
Cụ thể, nguồn nước ngọt toàn cầu đang đột ngột giảm mạnh, đặt ra mối lo ngại về an ninh lương thực, sức khỏe và ổn định khu vực. Một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã sử dụng dữ liệu từ vệ tinh của NASA và Đức để phân tích và cho rằng hiện tượng này đã bắt đầu kể từ tháng 5 năm 2014. Tình trạng này vẫn tiếp diễn, khiến các nhà nghiên cứu tin rằng các lục địa trên Trái Đất có thể đã bước vào giai đoạn hạn hán kéo dài. Kết quả nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Surveys in Geophysics. Ngoài ra, họ cũng cho rằng sự thay đổi này có thể chỉ ra rằng các lục địa của Trái Đất đã bước vào giai đoạn khô hạn dai dẳng.
Nhóm nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu quan sát từ vệ tinh GRACE (Thí nghiệm Khí hậu và Phục hồi Trọng lực), do Trung tâm Hàng không Vũ trụ Đức, Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Trái Đất Đức và NASA vận hành, để xác định sự sụt giảm đột ngột của nguồn nước ngọt toàn cầu. Vệ tinh GRACE đo lường sự biến động trọng lực của Trái Đất hàng tháng, từ đó tiết lộ những thay đổi về khối lượng nước trên mặt đất và dưới lòng đất. Vệ tinh GRACE đo lường sự biến động của lực hấp dẫn Trái đất hàng tháng, từ đó tiết lộ những thay đổi về khối lượng nước trên bề mặt và dưới lòng đất.
Vệ tinh thuộc thế hệ GRACE đo lực hấp dẫn khi chúng quay quanh hành tinh đã phát hiện sự thay đổi mực nước trên Trái Đất. (Ảnh: GMW)
Các phép đo vệ tinh cho thấy từ năm 2015 đến 2023, lượng nước ngọt trung bình được lưu trữ trên đất liền (bao gồm nước mặt ở hồ và sông, cũng như nước ngầm trong các tầng chứa nước) ít hơn 290 dặm khối (1200 km khối) so với lượng trung bình được ghi nhận từ năm 2002 đến 2014.
Nhà thủy văn học Matthew Rodell (Trung tâm Bay Không gian Goddard của NASA) giải thích: "Lượng nước ngọt dự trữ trên đất liền đã giảm 1.200 km khối so với mức trung bình từ năm 2002 đến 2014. Lượng nước này tương đương với 2,5 lần thể tích hồ Erie ở Bắc Mỹ. Nước ngọt bao gồm nước mặt ở dạng lỏng như hồ và sông, cũng như nước trong các tầng chứa nước ngầm."
Các phép đo vệ tinh cho thấy từ năm 2015 đến 2023, lượng nước ngọt trung bình được lưu trữ trên đất liền đang giảm. (Ảnh: GMW)
Trong thời kỳ hạn hán, khi nông nghiệp tưới tiêu hiện đại phát triển, các trang trại và thành phố phải phụ thuộc nhiều hơn vào nước ngầm. Khi nguồn nước ngọt cạn kiệt, mưa và tuyết không thể bổ sung kịp thời, con người buộc phải khai thác nước ngầm nhiều hơn. Điều này có thể dẫn đến một vòng luẩn quẩn: nguồn nước ngọt cạn kiệt, mưa và tuyết không thể bổ sung kịp thời, và việc khai thác nước ngầm ngày càng tăng.
Những nguyên nhân khiến nguồn nước ngọt cạn kiệt
Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc về áp lực nguồn nước được công bố năm 2024, việc giảm lượng nước sẵn có gây áp lực lên nông dân và cộng đồng. Điều này có thể dẫn đến nạn đói, xung đột, nghèo đói và tăng nguy cơ mắc bệnh khi người dân buộc phải sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
Sự sụt giảm nguồn nước ngọt toàn cầu được đề cập trong báo cáo nghiên cứu bắt đầu với một đợt hạn hán lớn ở miền bắc và miền trung Brazil, sau đó không lâu là các đợt hạn hán ở Úc, Nam Mỹ, Bắc Mỹ, Châu Âu và Châu Phi. Từ cuối năm 2014 đến năm 2016, nhiệt độ đại dương ở vùng nhiệt đới Thái Bình Dương tăng cao, cuối cùng dẫn đến một trong những hiện tượng El Nino đáng kể nhất kể từ năm 1950. Hiện tượng này đã gây ra sự thay đổi trong dòng tia, làm biến đổi thời tiết và lượng mưa trên toàn thế giới.
Nguồn nước ngọt toàn cầu đang đột ngột giảm mạnh, đặt ra mối lo ngại về an ninh lương thực, sức khỏe và ổn định khu vực. (Ảnh: GMW)
Tuy nhiên, ngay cả sau khi El Niño suy yếu, nguồn nước ngọt toàn cầu vẫn không phục hồi. Trên thực tế, Rodell và nhóm nghiên cứu báo cáo rằng 13 trong số 30 đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trên toàn cầu được GRACE quan sát đã xảy ra sau tháng 1 năm 2015. Rodell và các đồng nghiệp nghi ngờ sự nóng lên toàn cầu có thể là một trong những nguyên nhân khiến nguồn nước ngọt cạn kiệt kéo dài.
Nhà khí tượng học Michael Bosilovich (NASA Goddard) cho biết sự nóng lên toàn cầu dẫn đến lượng hơi nước trong khí quyển tăng lên, gây ra lượng mưa cực đoan nhiều hơn. Mặc dù tổng lượng mưa và tuyết hàng năm có thể không thay đổi đáng kể, nhưng khoảng thời gian dài giữa các trận mưa lớn khiến đất trở nên khô và cứng hơn. Điều này làm giảm lượng nước có thể hấp thụ vào lòng đất khi trời mưa.
Tuy nhiên, ngay cả sau khi El Niño suy yếu, nguồn nước ngọt toàn cầu vẫn không phục hồi. (Ảnh: GMW)
Nhà khoa học Susanna Werth (Virginia Tech), chuyên gia về thủy văn và viễn thám, cho rằng mặc dù có lý do để nghi ngờ sự sụt giảm đột ngột của nguồn nước ngọt phần lớn là do sự nóng lên toàn cầu, nhưng việc xác định rõ ràng mối liên hệ giữa hai yếu tố này là rất khó. Dự báo khí hậu luôn tồn tại sự không chắc chắn, và các phép đo và mô hình luôn có sai số.
"Khi lượng mưa đạt đến mức cực đoan, vấn đề là nước cuối cùng sẽ chảy đi thay vì thấm xuống đất và bổ sung cho nguồn nước ngầm. Trên toàn cầu, kể từ hiện tượng El Niño năm 2014-2016, mực nước ngọt liên tục giảm, trong khi có nhiều nước hơn tồn tại dưới dạng hơi nước trong khí quyển. Sự gia tăng nhiệt độ vừa làm tăng sự bốc hơi nước mặt vào khí quyển, vừa làm tăng khả năng giữ nước của khí quyển, do đó làm tăng tần suất và cường độ của hạn hán", Bosilovich chia sẻ.
Liệu lượng nước ngọt toàn cầu có phục hồi về mức trước năm 2015, duy trì ổn định hay tiếp tục giảm vẫn còn phải chờ xem. Rodell nhận định: "Chúng tôi cho rằng đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên, mà có thể là một điềm báo cho tương lai."
