Mỹ là quốc gia dẫn đầu thế giới về nghiên cứu khoa học. Hiện tại, những chính sách về visa, nhập cư của ông Trump khiến công tác nghiên cứu trong nước bị ảnh hưởng.
Trong nhiều thập niên, Bangalore (Ấn Độ) đã là cái nôi nuôi dưỡng tài năng khoa học, gửi những tiến sĩ trẻ đi khắp thế giới để thực hiện các công trình nghiên cứu đột phá. Và như thường lệ, nhiều người trong số họ hướng tới các phòng thí nghiệm ở Mỹ.
“Đó là học trò của chúng tôi, chúng tôi muốn họ ra ngoài và làm điều gì đó tuyệt vời”, giáo sư Raj Ladher tại Trung tâm Khoa học Sinh học Quốc gia ở Bangalore (nay gọi là Bengaluru) chia sẻ.
Nhưng năm nay, cái "thường lệ" đó đã không còn.
Gần đây, khi giáo sư Ladher hỏi khoảng 30 sinh viên tốt nghiệp ở Bengaluru về kế hoạch tương lai, chỉ một người chắc chắn có việc làm ở Mỹ. Với nhiều người khác, tình hình chính trị bất ổn đã khiến cơ hội việc làm tại nơi mà giáo sư Ladher gọi là “hệ sinh thái nghiên cứu tốt nhất thế giới” khô cạn.
Một số người quyết định mang kỹ năng của mình đến những nơi khác như Áo, Nhật Bản và Australia, một số người khác chọn ở lại Ấn Độ.
Hệ lụy rất lớn
Trong khi chính quyền Tổng thống Trump tiến hành hàng loạt biện pháp nhằm từ chối cấp thị thực, trục xuất sinh viên quốc tế và cắt giảm ngân sách nghiên cứu, giới khoa học ở Mỹ ngày càng lo lắng.
Họ cảnh báo rằng vị thế thống trị toàn cầu mà Mỹ nắm giữ từ lâu trong các lĩnh vực như y tế, sinh học, khoa học vật lý và nhiều lĩnh vực khác có thể đang đến hồi kết.
“Nếu tình hình tiếp diễn như hiện tại, nền khoa học Mỹ sẽ bị hủy hoại", ông David W. Hogg, giáo sư vật lý và khoa học dữ liệu tại Đại học New York, nhận định. Ông cũng cho rằng nếu không thể hợp tác với các nhà khoa học nước ngoài, những loại hình nghiên cứu mà ông đang làm sẽ không thể thực hiện.
Dưới thời ông Trump, việc cắt giảm ngân sách nghiên cứu và siết chặt cơ hội học tập của sinh viên quốc tế cũng diễn ra với tốc độ chóng mặt.
Chính quyền thậm chí có động thái chặn toàn bộ sinh viên quốc tế theo học tại Đại học Harvard, và hơn 3 tỷ USD tài trợ nghiên cứu cho trường này đã bị hủy bỏ hoặc tạm ngưng.
Tại Đại học Johns Hopkins - trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu, các lãnh đạo đã phải thông báo sa thải hơn 2.000 người sau khi mất 800 triệu USD từ các khoản tài trợ của chính phủ.
Một phân tích của New York Times cho thấy Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF) - cơ quan tài trợ hàng đầu thế giới trong lĩnh vực khoa học vật lý - đã cấp tài trợ cho các dự án mới với tốc độ chậm nhất kể từ năm 1990.
Đáng chú ý, vấn đề không chỉ đơn thuần là sức mạnh hay uy tín của cộng đồng khoa học Mỹ bị suy giảm. Ông Dirk Brockmann, giáo sư sinh học và vật lý ở Đức, cảnh báo rằng hệ lụy lớn hơn nhiều.
Theo ông, sự chấp nhận rủi ro và khả năng đưa ra những ý tưởng điên rồ - điều vốn ăn sâu trong tinh thần người Mỹ - chính là yếu tố tạo nên môi trường nghiên cứu mà không nơi nào sánh bằng. Kết quả là nước này đã có hàng thập kỷ đổi mới, tăng trưởng kinh tế và tiến bộ quân sự.
Các nhà khoa học tin rằng một phần tài năng quốc tế - vốn là động lực thúc đẩy nghiên cứu ở Mỹ rất nhiều năm qua - giờ đây có thể sẽ chuyển sang các quốc gia khác. Nhiều chính phủ nước ngoài, từ Pháp đến Australia, cũng bắt đầu công khai thu hút các nhà khoa học Mỹ.
Tuy nhiên, vì Mỹ đã dẫn đầu lĩnh vực này quá lâu, nhiều người lo ngại rằng nghiên cứu toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng.
“Trong nhiều lĩnh vực, Mỹ là đối tác hoàn toàn không thể thiếu”, giáo sư Wim Leemans tại Đại học Hamburg nhận định.
Giáo sư Leemans là người mang hai quốc tịch Mỹ và Bỉ, từng sống 34 năm ở Mỹ. Ông cho biết trong các lĩnh vực như nghiên cứu y học và theo dõi biến đổi khí hậu, phần còn lại của thế giới sẽ rất khó để bù đắp nếu thiếu sự dẫn dắt của Mỹ.
Nhân tài rời bỏ Mỹ
Một thời, chính phủ Mỹ "ôm trọn" vai trò dẫn dắt trong cộng đồng khoa học toàn cầu.
Cụ thể, vào năm 1945, cố vấn khoa học của tổng thống khi đó là kỹ sư Vannevar Bush đã công bố một bản kế hoạch mang tính bước ngoặt cho khoa học Mỹ sau Thế chiến II.
Trong tài liệu có tên “Khoa học - Biên giới vô tận”, ông Bush lập luận rằng đất nước sẽ thu được nhiều lợi ích hơn khi chia sẻ thông tin, bao gồm việc mời các nhà khoa học nước ngoài dù có thể họ sẽ rời đi sau này, thay vì cố giữ những khám phá mà nơi khác cũng sẽ đạt được.
Chung quan điểm, cố vấn công nghệ quốc tế Cole Donovan trong nhiệm kỳ ông Joe Biden cũng nhận định kế hoạch ấy đã giúp thúc đẩy vị thế thống trị khoa học của Mỹ trong thời kỳ hậu chiến. Phần lớn quyền lực và ảnh hưởng của Mỹ đến từ ưu thế về khoa học và công nghệ.
Đáng tiếc là giờ đây, Mỹ đang dẹp bỏ tấm thảm chào đón đó.
Giáo sư Brockmann, người nghiên cứu hệ thống phức tạp tại Đại học Công nghệ Dresden, từng lên kế hoạch trở lại Northwestern để phát biểu vào tháng 6. Tuy nhiên, ông đã hủy lịch sau khi Bộ Ngoại giao Đức đưa ra hướng dẫn mới về việc đến Mỹ, do có trường hợp du khách Đức bị tạm giữ tại biên giới Mỹ. Giáo sư nói rằng ông cảm thấy không an toàn.
Trong tình hình hiện tại, cố vấn Donovan cho rằng còn quá sớm để kết luận liệu châu Âu hoặc Trung Quốc có thể đảm nhận vai trò lãnh đạo khoa học toàn cầu hay không. Còn giáo sư Ladher ở Bengaluru thì cho biết cho đến nay, châu Âu đang phần nào tiếp nhận lượng nhân lực do Mỹ để lại.
“Áo đã trở thành điểm đến lớn đối với nhiều sinh viên của chúng tôi", ông nói.
Tại Bengaluru, một nghiên cứu sinh sắp bảo vệ luận án tiến sĩ về truyền tín hiệu tế bào và ung thư cho biết ở Ấn Độ, nhiều người tin rằng trong năm nay, các phòng thí nghiệm Mỹ sẽ khó tuyển dụng sinh viên quốc tế. Điều đó khiến nhiều đồng nghiệp của cô phải tìm hướng khác
“Cộng đồng khoa học Mỹ từ lâu đã được nước ngoài coi trọng. Thật buồn khi thấy vị thế và danh tiếng của họ bị ảnh hưởng", nghiên cứu sinh này nói với New York Times.
