Các học giả quan hệ quốc tế theo chủ nghĩa thực tế từ lâu đă tin rằng, khi đối mặt với một mối đe dọa an ninh, các quốc gia sẽ t́m cách đối phó với mối đe dọa đó bằng hai cách. Cách đầu tiên là thông qua việc cân bằng trong nước. Điều đó có nghĩa là họ sẽ t́m cách củng cố năng lực, sức mạnh nội tại của bản thân. Con đường này được ưa chuộng bởi theo những người của chủ nghĩa thực tế, việc đó sẽ giúp các nước không phải bắt buộc dựa vào thiện chí của đồng minh trong việc thực hiện cam kết và nó cũng không gây ra nguy cơ là các nước đó bị lôi vào cuộc chiến của các nước khác.
 |
Mỹ, Nhật tập trận đổ bộ chiếm đảo gần đây. Cuộc tập trận này được xem là một lời cảnh báo đối với Trung Quốc. |
Tuy nhiên, thường th́ sự chênh lệch về sức mạnh giữa một quốc gia mới nổi với đối thủ đồng nghĩa với việc hoạt động cân bằng sức mạnh trong nước là chưa đủ để chống lại mối đe dọa an ninh mà họ phải đối mặt. Trong những hoàn cảnh như vậy, những người theo chủ nghĩa thực tế cho rằng, các nước sẽ t́m cách bắt tay liên kết với các bên thứ ba. Bên thứ ba này cũng xem quốc gia mạnh mà đối tác của họ đang lo đối phó là một mối đe dọa.
Mặc dù khoa học xă hội không hoàn toàn chính xác như khoa học tự nhiên nhưng Đông Á trong vài tháng qua phần lớn đă diễn biến theo con đường nói trên, đặc biệt là đối với Philippines và Nhật Bản – hai nước đang có cuộc tranh chấp lănh thổ, lănh hải kéo dài và căng thẳng với Trung Quốc trong những năm gần đây.
Sau khi tranh chấp quyết liệt với Trung Quốc ở băi cạn Scarborough hồi năm ngoái, Philippines đă thông qua một kế hoạch hiện đại hóa quân sự trị giá 1,8 tỉ USD với phần lớn số tiền này được đầu tư cho trang bị, mua sắm vũ khí. Tương tự, sau khi lên cầm quyền hồi tháng 12 năm ngoái, chính quyền của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe riêng trong tháng 1 đă hai lần đề nghị tăng chi tiêu quốc pḥng. Điều đáng chú ư là Tokyo đă không đề nghị tăng chi tiêu quốc pḥng từ năm 2002.
Ông Abe cũng t́m cách củng cố lại sức mạnh của Lực lượng Pḥng vệ Nhật Bản, cho phép họ thực hiện một loạt chiến dịch mở rộng hơn rất nhiều so với trong quá khứ. Đặc biệt, ông Abe đă cổ súy mạnh mẽ cho một sự thay đổi theo đó cho phép Lực lượng Pḥng vệ Nhật Bản đến trợ giúp cho các nước đồng minh dưới ngọn cờ pḥng vệ.
Trục liên minh Mỹ-Nhật-Philippines: Hàng made in China
Nhưng rốt cuộc chẳng có nước nào có thể đơn phương cạnh tranh với sức mạnh quân sự với Trung Quốc trong tương lai xa. Điều này hoàn toàn đúng với Philippines trong bối cảnh GDP năm 2011 của Bắc Kinh lớn gấp 30 lần của Philippines. Không ngạc nhiên khi Manila quyết định ngoài việc củng cố sức mạnh quân sự c̣n tích cực thực hiện một chiến dịch t́m kiếm đồng minh để lôi kéo bất kỳ ai đứng về phía họ, từ ASEAN, Mỹ đến ṭa án quốc tế, Nga và giờ là Nhật Bản.
Mặc dù hiện tại Nhật Bản có thể bảo vệ quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư trước quân đội Trung Quốc nhưng xu hướng lâu dài không có lợi cho họ. Chấp nhận thực tế này, Nhật Bản cũng thận trọng t́m cách củng cố quan hệ với gần như tất cả các nước, từ Đông Nam Á và Mỹ đến Nga, Vùng lănh thổ Đài Loan, Ấn Độ và thậm chí là cả khu vực Trung Đông..
Cho đến gần đây, dù Nhật Bản đề cập đến việc cung cấp tàu tuần tra cho Philippines, Manila và Tokyo vẫn theo đuổi hai con đường riêng rẽ, song song với nhau trong cuộc tranh chấp lănh hải, lănh thổ với Trung Quốc. Đây là việc đă kết thúc trong tuần này sau chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc pḥng Nhật Bản đến thăm Philippines.
"Chúng tôi đă nhất trí với nhau về việc tăng cường hợp tác hơn nữa trong lĩnh vực bảo vệ những quần đảo ở xa cũng như bảo vệ chủ quyền lănh thổ, lănh hải và các lợi ích hàng hải. Chúng tôi sẽ hợp tác với phía Philippines trong vấn đề này”, Bộ trưởng Quốc pḥng o*nodera đă nói như vậy sau khi có cuộc gặp với người đồng cấp Philippines Voltair Gazmin.
Theo lời vị quan chức quân sự cấp cao hàng đầu Nhật Bản, nước ông cùng với Philippines đều phải đối mặt với “những mối quan ngại chung” khi Trung Quốc đụng độ với một loạt nước khác nhau v́ tranh chấp chủ quyền ở những vùng lănh hải chồng lấn. "Tôi cũng nói rằng, phía Nhật Bản cực kỳ quan ngại về t́nh h́nh hiện nay ở Biển Đông bởi điều đó có thể ảnh hưởng cả đến t́nh h́nh ở biển Hoa Đông”, ông o*nodera nói thêm.
Chuyến thăm của ông o*nodera trùng với thời điểm diễn ra cuộc tập trận chung Mỹ-Philippines ở gần băi cạn Scarborough thuộc Biển Đông. Cuộc tập trận này diễn ra ngay sau một cuộc tập trận khác giữa Mỹ và Nhật Bản. Điều thú vị là sau chuyến thăm của Bộ trưởng o*nodera, Bộ trưởng Quốc pḥng Philippines Gazmin đă thông báo về kế hoạch xây một căn cứ hải quân và không quân mới ở nơi từng là căn cứ của Mỹ ở Vịnh Subic và rằng Mỹ sẽ được tiếp cận với những căn cứ mới này. Ông Gazmin c̣n nói, Philippines mong các cường quốc khác đến căn cứ của họ, chỉ đích danh Nhật Bản là một cường quốc như vậy.
Rơ ràng, trục liên minh Mỹ-Nhật-Philippines là “hàng Trung Quốc”. Điều đó có nghĩa, chính những hành động của Trung Quốc trong các cuộc tranh chấp ở khu vực đă đẩy các nước t́m cách liên minh với nhau.
Dù Trung Quốc có mạnh th́ nước này cũng không đủ sức để đánh bại được một liên minh đủ lớn giữa nhiều nước láng giềng khác nhau. Đây chính là gót chân Achilles của cường quốc số 1 khu vực Châu Á.
Trong 2, 3 năm qua, Bắc Kinh dường như đă bỏ quên chính sách chia để trị mà thay vào đó là làm leo thang căng thẳng với gần như tất cả các nước trong khu vực, thường là một cách không cần thiết. Một ví dụ dễ thấy nhất là việc Bắc Kinh hồi năm ngoái ban hành hộ chiếu có in h́nh bản đồ trong đó Trung Quốc đ̣i chủ quyền lănh thổ từ vùng đất của Ấn Độ đến toàn bộ Biển Đông.
Kết quả là các nước láng giềng của Trung Quốc tăng cường hợp tác với nhau. Không may là giới lănh đạo Trung Quốc dường như không nhận ra rằng các hành động của họ đă gây ra những thay đổi như thế nào bởi họ vẫn tin rằng đó là một phần của âm mưu lớn hơn của Mỹ.
Từ thời Bill Clinton, chính quyền Mỹ luôn phủ nhận chiến lược kiềm chế Trung Quốc bởi họ hiểu sẽ “khó có thể thuyết phục các nước khác tham gia vào liên minh kiềm chế Trung Quốc trừ khi Trung Quốc có những hành động dọa nạt các nước khác. Bằng một loạt hành vi của ḿnh, Trung Quốc có thể khiến các nước khác t́m cách kiềm chế ḿnh”. Nói cách khác, chính sách đối ngoại của Trung Quốc đang khiến “công việc” của Washington trở nên dễ dàng hơn.
Kiệt Linh - (theo the Diplomat)
Gót chân Achilles của Trung Quốc ở Biển Đông
