Liên minh Đức - Pháp và nhiệm vụ 'chuyển lạnh thành ấm'

[Romano]

Sự thân thiết giữa Tổng thống Emmanuel Macron và Thủ tướng Friedrich Merz có đủ sức củng cố liên minh Đức - Pháp, khi sự vận hành trơn tru của cỗ máy 2 đầu tàu châu Âu này được xem là điều kiện sống còn dẫn dắt châu lục trong bối cảnh nhiều thách thức và bất ổn?Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vừa chào đón Thủ tướng Đức Friedrich Merz tại dinh thự mùa hè Château de Brégançon (Pháp).

“Được hiện diện ở đây là một vinh dự đặc biệt và trên hết là minh chứng cho tình hữu nghị gắn kết chúng ta giữa Pháp và Đức, nhưng cũng là giữa hai chúng ta” - Thủ tướng Merz nói bằng tiếng Pháp trước màn tiếp đón nồng hậu của Tổng thống Macron tuần trước.

Đây là cuộc gặp thượng đỉnh Pháp - Đức lần đầu tiên kể từ khi Thủ tướng Merz nhậm chức. Giới quan sát kỳ vọng cuộc gặp sẽ giúp khép lại những năm tháng lạnh nhạt giữa lãnh đạo hai nước dưới thời người tiền nhiệm của ông Merz là Thủ tướng Đức Olaf Scholz.

Nhiều vấn đề cần bàn thảo
Theo đài DW, nhu cầu chuyển lạnh thành ấm trong quan hệ Pháp - Đức chưa bao giờ cấp thiết đến vậy. Châu Âu đang đứng trước những thách thức to lớn và một cỗ máy Pháp - Đức vận hành trơn tru được xem là điều kiện sống còn: từ cuộc chiến ở Ukraine, các cuộc đàm phán thương mại đầy khó khăn với Mỹ, đến những bất đồng gai góc về quốc phòng, năng lượng và cả tương lai của châu lục này.

Ông Stefan Seidendorf, Giám đốc Điều hành Viện Pháp - Đức (DFI), nhận định rằng ý chí chính trị để làm ấm quan hệ giờ đây đã rõ ràng ở cả hai bên bờ sông Rhine.

“Ông Merz hiểu rằng cần phải đưa ra những quyết định mang tính bước ngoặt về định hướng tương lai của chính sách Đức và châu Âu” - ông Seidendorf nói với DW.

“Mọi thứ không còn diễn ra một cách tự động nhờ chiếc ô an ninh xuyên Đại Tây Dương và hệ thống thương mại toàn cầu ổn định như trước nữa. Những nền tảng từng được coi là hiển nhiên đó giờ đều đang bị đặt lên bàn tranh luận” - ông Seidendorf nói thêm.

Chiến lược tự chủ mới của châu Âu
An ninh và quốc phòng là trọng tâm của chương trình nghị sự. Về lý thuyết, ông Macron và ông Merz đều đồng ý rằng châu Âu phải đầu tư nhiều hơn cho việc tự bảo vệ mình, giảm phụ thuộc Mỹ.

Trong tuyên bố chung, hai nhà lãnh đạo cam kết sẽ “tăng cường năng lực quốc phòng nhằm củng cố trụ cột châu Âu của NATO”.

“Chiến lược tự chủ” là từ khóa được lặp đi lặp lại nhiều lần. Song thời điểm này giới chuyên gia vẫn chưa rõ chiến lược tự chủ đó rốt cuộc sẽ mang hình hài thế nào khi Đức - Pháp vẫn tồn tại bất đồng, chẳng hạn về khả năng răn đe hạt nhân.

Trước đây, ông Macron luôn thúc đẩy việc coi kho vũ khí hạt nhân của Pháp là công cụ răn đe chung của châu Âu. Trong khi đó, Đức - quốc gia không có vũ khí hạt nhân - từ lâu dựa vào Mỹ về hỗ trợ quân sự và khẳng định NATO phải giữ vai trò trung tâm. Hiện nay, hai nước muốn khởi động một “đối thoại chiến lược” về vấn đề này để tìm kiếm những thỏa hiệp tiềm năng.

Cả hai quốc gia đều nhất trí rằng “lực lượng hạt nhân chiến lược độc lập của Pháp đóng góp đáng kể vào an ninh tổng thể của liên minh”.

Các dự án quân sự chung
Trong bữa trưa, các nhà lãnh đạo đã bàn thảo cách làm cho những dự án quốc phòng chung trở nên hiệu quả hơn.

Pháp và Đức khẳng định tiếp tục cam kết với hai dự án trọng điểm: “Hệ thống Tác chiến Lục quân Chủ lực” (MGCS) và “Hệ thống Tác chiến Không quân Tương lai” (FCAS). Hai dự án then chốt này nhằm chế tạo một loại xe tăng chiến đấu mới thay thế cho các mẫu xe tăng cũ của Pháp và Đức, cùng một loại máy bay chiến đấu hiện đại, dự kiến ra mắt vào năm 2040.

Tuy nhiên, khả năng xảy ra va chạm lợi ích vẫn còn.

Pháp muốn giữ vai trò dẫn dắt về trí tuệ và công nghiệp trong dự án FCAS, với lập luận rằng các công ty nước này có nhiều kinh nghiệm hơn trong lĩnh vực này. Trong khi đó, Đức lại mong muốn một sự phân chia công việc và công nghệ cân bằng hơn.

Thu hẹp khác biệt về năng lượng
Đáng kể nhất là những tiến triển trong chính sách năng lượng, khi Đức và Pháp đã giải quyết được tranh cãi kéo dài về điện hạt nhân. Giới quan sát cho rằng đây không phải thành tựu nhỏ, xét đến việc chiến lược của hai bên khác nhau rất xa.

Pháp, quốc gia tạo ra khoảng 2/3 lượng điện từ hạt nhân, đang mở rộng công suất và thúc đẩy việc công nhận năng lượng hạt nhân là “xanh” ở cấp độ Liên minh châu Âu (EU), qua đó được hưởng trợ cấp.

Trái lại, Đức đã đóng cửa các nhà máy hạt nhân cuối cùng vào năm 2023, sau nhiều năm phụ thuộc vào khí đốt Nga. Berlin đặt cược vào nhập khẩu và năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, theo khuôn khổ thỏa thuận mới, cả hai quốc gia cam kết sẽ không còn cản trở lựa chọn năng lượng của nhau mà thay vào đó sẽ ủng hộ lẫn nhau: Berlin sẽ từ bỏ việc phản đối việc đưa hạt nhân vào luật của EU, còn Paris sẽ ủng hộ các ưu tiên của Đức, như phát triển hạ tầng hydro với Nam Âu và tăng cường kết nối lưới điện Pháp - Đức.

Một vấn đề lớn khác khác chính là hiệp định thương mại Mercosur giữa châu Âu và Nam Mỹ. Pháp muốn có thêm các biện pháp bảo vệ nông dân trong nước, trong khi Đức lại muốn tránh việc đàm phán lại. Berlin mong hiệp định sớm được phê chuẩn, coi đây là cơ hội thúc đẩy ngành xuất khẩu vốn rất mạnh của mình.

Sự gắn kết sẽ tiếp tục?
Kết thúc ngày làm việc, ông Merz và ông Macron lại xuất hiện với tinh thần ủng hộ lẫn nhau trong cuộc họp báo chung, nhấn mạnh sự cần thiết phải thúc đẩy một cú hích kinh tế mới cho châu Âu, cắt giảm thủ tục rườm rà và tự do hóa thị trường lao động.

Chiến tranh ở Ukraine là chủ đề không thể bỏ qua, khiến bầu không khí ấm áp trong phòng họp vơi đi thấy rõ.

“Bất chấp những nỗ lực ngoại giao quốc tế dồn dập, Nga không hề có ý định chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine” - hai nhà lãnh đạo nhất trí.

Ông Merz và ông Macron cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ hệ thống phòng không cho Ukraine và đồng ý về sự cần thiết phải đưa ra các đảm bảo an ninh đáng tin cậy cho Kiev, nhưng tránh đề cập đến khả năng cử binh sĩ trực tiếp.

Theo DW, rõ ràng, cặp đôi “Merzcron” (ông Merz và ông Macron) đã khác xa sự lạnh nhạt, ngờ vực lẫn nhau giữa ông Scholz và nhà lãnh đạo Pháp trước đây.

Tuy vậy, giới quan sát cho rằng những cái ôm thân mật hay cái vỗ vai nồng hậu cũng không thể xóa đi thực tế rằng Paris và Berlin vẫn tồn tại khác biệt căn bản về lợi ích quốc gia.