Bộ Luật Hình sự (điều 279 và điều 289) quy định khung hình phạt tội hối lộ cao nhất đến tử hình (kể cả kẻ nhận cũng như người đưa hối lộ).
Tuy nhiên người bị ép buộc đưa hối lộ, mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì được coi là không có tội và được trả lại toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ. Người đưa hối lộ tuy không bị ép buộc nhưng đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và được trả lại 1 phần hoặc toàn bộ của đã dùng để đưa hối lộ (theo khoản 6, điều 289 Bộ Luật Hình sự).
Cho nên đề xuất mới đây nhất của Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Quốc hội (Lê Thị Nga), sẽ miễn trách nhiệm hình sự đối với tất cả những người đưa hối lộ (học Hàn Quốc và Singapore… khi dự thảo sửa đổi, bổ sung 1 số điều Bộ Luật Hình sự) là không cần thiết và vô hình chung tiếp tay cho tội hối lộ tham nhũng.
Bởi như vậy đồng nghĩa với vụ JTC (liên quan đến ngành Giao thông vận tải) nếu xử tại Việt Nam, người của JTC Nhật bản đưa hối lộ sẽ trắng án. Hoặc vụ Bio Rad cơ quan chức năng đang điều tra (liên quan đến ngành Y tế), mấy người Mỹ khai đưa hối lộ 2,2 triệu USD, cũng sẽ trắng án (nếu xử tại Việt Nam)…
Đặc biệt ở nước ta, hành vi hối lộ (tội tầy đình) hiện nay đang được một số người nói né 1 cách gian ngoan, thành 1 động từ nghe có vẻ rất vất vả là-“chạy, chứ đâu phải tội tầy đình”. Thí dụ “chạy” chức, “chạy” án, “chạy” dự án… Trong đó “chạy” chức, thực chất là mua quan.
Dư luận nhân dân cứ đồn đại: ai muốn “chạy” để được đề bạt, bổ nhiệm, cất nhắc lên chức vụ lãnh đạo 1 cơ quan, đơn vị; có khi phải đưa hối lộ tới hàng tỷ đồng (tuỳ theo chức vụ “bự” đến cỡ nào). Nói 1 cách đầy đủ theo các cụ ngày xưa là mua quan, bán chức. Tất nhiên mua quan bán chức hồi đó, đều phải làm “chui” như kẻ trộm. Và bây giờ cũng thế.
Do vậy tham nhũng mua quan, bán chức là đút lót, đưa hối lộ và nhận hối lộ, dẫn đến hậu họa quá nguy hại đến kinh tế quốc dân. Do những kẻ mua quan xong, nhất định chúng sẽ tìm đủ mọi cách, mọi quan hệ, mọi hình thức tham ô, vơ vét, thu hồi kinh phí, đất đai, tài nguyên… của nhà nước và nhân dân (để hoàn vốn mua quan). Rồi sau đó sẽ hưởng lãi xuất không phải 1 vốn 4 lời, mà thậm chí 1 vốn 1000 lời.
Thế mới có chuyện đầu tư “chạy” chức-mua quan vừa hiếm khi rủi ro, vừa siêu lợi nhuận, sẽ dễ trở thành người giàu kếch xù, được đổi đời, “lên đẳng cấp, ngôi cao”…
Dư luận về “chạy” chức và hậu họa nêu trên là vậy, nhưng thực tế người dân thường, muốn “khui” ra ánh sáng cụ thể kẻ nào “chạy” chức? Thì chẳng khác gì đi “máy bay bà già” đòi lên mặt trăng; nếu không muốn nói là ngốc nghếc, không tưởng. Và có khi còn bị khép vào tội vu khống.
Bởi vì những kẻ “chạy” chức xong-“thành công”, thường chỉ bộc lộ “hạch toán kinh tế bằng lời nói gió bay” với người thân tín, tri kỷ (thế mới thành dư luận đồn đại trong nhân dân). Tuyệt đối chúng không tiết lộ với cơ quan chức năng (vì như thế chúng sẽ bị mất chức là cái chắc). Và cũng chẳng có kẻ (ăn hối lộ) nào lại ngu xuẩn-ký nhận tiền của hối lộ “chạy” chức bao giờ. Cho nên giả dụ “Bao Thanh Thiên, Công Tôn Sách và Chiển Chiêu” có sống lại để sang nước ta, cũng không thể điều tra ra kẻ “chạy” chức “thành công”.
Sang 1 khía cạnh khác về “chạy” chức, trong tư duy 1 số người còn nhìn nhận rất hữu khuynh, hời hợt. Thí dụ họ cho rằng những vụ việc “chạy” chức chỉ là 1 loại “bệnh” và vì vậy sẽ chữa bằng “thuốc”…
Hoặc các cơ quan chuyên môn chỉ dùng thuần tuý biện pháp tổ chức hình thức, bằng cách bỏ phiếu tín nhiệm-trước khi “thăng quan”, quyết định bổ nhiệm đề bạt cán bộ lãnh đạo. Có nơi tiến bộ hơn là yêu cầu các ứng viên làm đề án chức danh. Nhưng rồi “đánh trống bỏ dùi”. Công bố quyết định bổ nhiệm đề bạt, thăng chức xong-là xong. Chẳng mấy khi xử lý-cách chức được ai (khi họ không thực hiện được đề án ban đầu). Cộng với cơ chế lãnh đạo vẫn còn tồn tại “quyền đá, vạ rơm” từ thời bao cấp, nên đã có mấy ai dại gì-chịu từ chức. Và như vậy, làm lãnh đạo quá “ngon ăn”.
Nhân đây, tôi nhớ lại 1 giai thoại vui về cố nhà thơ Xuân Quỳnh trước kia khi mới về làm việc ở 1 tạp chí Văn nghệ, có người nói với chị tài năng thế về Toà soạn, sẽ làm lãnh đạo tạp chí. Và Xuân Quỳnh đã trả lời: Về tạp chí để làm thơ mới khó, chứ làm lãnh đạo đi họp cấp trên bảo tăng gia sản xuất, thì về phổ biến cho nhân viên vác cuốc ra đồng. Cấp trên bảo tiết kiệm, thì về phổ biến cho nhân viên nhịn bữa ăn sáng…
Trở lại việc làm lãnh đạo quá “ngon ăn” và không khó (theo nhận xét kể trên của cố nhà thơ Xuân Quỳnh) đã và đang tồn tại suốt từ bấy lâu nay, nên việc “chạy” chức hoành hành như 1 loại giặc, đồng minh với giặc ngoại xâm, giặc đói, giặc dốt trước đây.
Để góp phần hạn chế “chạy” chức (giảm hối lộ mua quan), kiến nghị cơ quan thẩm quyền xem xét, tiến hành thực hiện 4 cách cấp bách liên hoàn:
Thứ nhất, cấp trên cần có và công khai các tiêu chí cụ thể cho mỗi chức danh lãnh đạo, trong mỗi nhiệm kỳ phải “lao tâm khổ tứ”. Đồng thời xoá bỏ cơ chế lãnh đạo “quyền đá, vạ rơm”.
Chẳng hạn sẽ cách chức: Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải-nếu để sập cầu (thuộc Bộ quản lý) khi đang thi công; Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố-nếu để tai nạn giao thông địa phương tăng vọt và phá vỡ sinh đẻ có kế hoạch; Giám đốc Sở Công an-nếu để “thối án”-không điều tra ra kẻ giết người, trong thời hạn 3 năm (kể từ khi xảy ra vụ trọng án), hoặc để cướp đường thường xuyên liên tục, đến nỗi phụ nữ không dám đeo dây chuyền vàng ra phố; Giám đốc Sở Giáo dục và đào tạo-nếu để xảy ra tình trạng giáo viên vẫn giao bài tập về nhà cho học sinh tiểu học (đã học bán trú cả ngày ở trường)…
Thứ hai, trên cơ sở các tiêu chí cụ thể do cấp trên yêu cầu (nhất là những trường hợp sẽ bị cách chức nêu trên), các ứng viên trong diện quy hoạch đề bạt chức vụ lãnh đạo phải viết cam kết chấp hành. Và có thể phát huy sáng tạo, bổ sung thêm các tiêu chí, lập đề án, kế hoạch công vụ, cùng những giải pháp, thời hạn thực hiện…
Thứ ba, về phía cơ quan cấp trên có thẩm quyền quyết định đề bạt chức vụ lãnh đạo, luôn kiểm tra, theo dõi, giúp đỡ, hướng dẫn “quan chức” cấp dưới thực hiện các tiêu chí, đề án, kế hoạch công vụ đã đề ra, để động viên, khen thưởng kịp thời.
Song, cũng sẵn sàng ký ngay quyết định cách chức-khi họ không thực hiện được tiêu chí, đề án đã cam kết. Và như vậy, văn hóa từ chức mới hình thành phổ biến từ đấy. Chúng ta không sợ hết người “lao tâm khổ tứ” làm lãnh đạo và không sợ thiếu người có đức, có tài để thay thế người bị cách chức.
Thứ tư, về nhiệm kỳ các chức vụ lãnh đạo, cần công khai giới hạn không quá 4 năm/1 nhiệm kỳ và không quá 8 năm đối với mỗi chức danh lãnh đạo. Nếu quá 8 năm mà người giữ chức vụ hiện tại không có điều kiện đề bạt lên chức vụ cao hơn, thì sẽ xuống làm cán bộ, chuyên viên thường. Tránh tình trạng có người 20 năm phải giữ chức vụ Trưởng phòng, dễ trở nên “độc tài”. Và như vậy là già hóa lãnh đạo.
Trường hợp người lãnh đạo bị cách chức, thì đương nhiên không phụ thuộc thời gian nhiệm kỳ chức vụ còn hay hết.
Ngoài ra, vấn đề trẻ hoá lãnh đạo, cũng không thể hiểu máy móc là chỉ dành chức vụ cho những người trẻ tuổi. Mà kể cả những người tuổi “U 50”, nhưng mới được đề bạt-cũng có thể gọi họ là lãnh đạo trẻ. Thậm chí có người 52 tuổi-theo tiếng Anh đã thuộc “U 60” mới được lên chức Phó trưởng phòng lần đầu tiên, cũng vẫn có thể gọi là lãnh đạo trẻ.
Theo Giáo Dục
