Theo đánh giá của các chuyên gia cùng các tổ chức nước ngoài, vấn đề nợ xấu trong các lĩnh vực của nền kinh tế Việt Nam sẽ là thách thức dai dẳng ít nhất trong vài năm tới.
Đến nay chưa có một báo cáo đầy đủ nào về t́nh h́nh nợ xấu của từng ngành, lĩnh vực cũng như lối thoát nào cho các khoản nợ xấu lên tới hàng trăm ngh́n tỷ đồng này.
Đua nhau nợ, mất vốn ngh́n tỷ
Theo báo cáo của Ban chỉ đạo Đổi mới – Phát triển doanh nghiệp, Văn pḥng Chính phủ, tổng số lỗ phát sinh của tập đoàn, tổng công ty năm 2012 khoảng 2.253 tỷ đồng.
Có 10 tập đoàn, tổng công ty lỗ lũy kế với tổng số khoảng 17.730 tỷ đồng. Đặc biệt đáng lo ngại, tổng nợ phải trả của các tập đoàn, tổng công ty lên tới 1,33 triệu tỷ đồng trong đó riêng số nợ xấu khó đ̣i và có nguy cơ mất vốn nằm trong số nợ phải trả của các doanh nghiệp nhà nước cũng lên tới hàng trăm ngh́n tỷ đồng nếu như ṿng xoáy lỗ - nợ - mất vốn của các “quả đấm thép” của nền kinh tế vẫn tiếp diễn như trong thời gian qua.
Bài học lớn đến nay vẫn được coi khó giải quyết nhất đến nay vẫn là câu chuyện đổ vỡ của Vinashin kéo theo khoản nợ, theo ước tính của các chuyên gia, phải cần tới 100.000 tỷ đồng để trả lương, đóng bảo hiểm, trả các khoản nợ đă vay trước đó.
Các khoản nợ xấu của Vinashin đă tác động xấu trực tiếp đến sức khỏe của một số ngân hàng. Với mức nợ xấu bị đẩy lên đến 16,06%, trong đó 3.000 tỷ đồng cho Vinashin vay coi như mất vốn, Ngân hàng Nhà Hà Nội (Habubank) là một trong những đơn vị đầu tiên phải trả giá bằng việc phải sáp nhập vào Ngân hàng Sài G̣n Hà Nội (SHB).
Ngay cả khi sáp nhập, SHB cũng phải trích lập dự pḥng cả ngh́n tỷ đồng, chỉ lăi chút đỉnh do phải xử lư những khoản nợ xấu mà ngân hàng này đang mang.
Có mặt trong danh sách các doanh nghiệp bị giám sát đặc biệt của Bộ Tài chính từ nhiều năm qua, việc xử lư nợ, lỗ của Tổng Công ty Xây dựng đường thủy (Vinawaco) đang là bài toán nan giải đối với Bộ GTVT khi các chỉ số sức khỏe của đơn vị này đều thuộc dạng “khủng”: Lỗ lũy kế tính đến năm 2012 âm hơn 1.000 tỷ đồng; hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu là 14,55 lần, vượt trần 5 lần so với quy định của Bộ Tài chính.
Tái cơ cấu toàn diện được coi là lối thoát duy nhất để Vinawaco bứt hẳn ra khỏi cảnh nợ nần nhưng điều này cũng đồng nghĩa hàng ngh́n tỷ đồng tiền nợ của đơn vị này sẽ dồn sang nhà nước, “ăn” cả vào lợi nhuận của các ngân hàng.
Theo Tổng giám đốc Vinalines Nguyễn Cảnh Việt, trong năm 2012, dù đă thu gọn số doanh nghiệp đầu mối từ 87 xuống c̣n 37, bán đi mười tàu lớn nhưng số lỗ năm qua của tổng công ty vẫn lên đến 2.439 tỷ đồng.
Hệ quả của việc vung tay đầu tư tràn lan theo phong trào dẫn đến nợ xấu c̣n thể hiện trong lĩnh vực xi măng.
Đứng đầu trong danh sách này phải kể đến hai dự án là Xi măng Thái Nguyên và Xi măng Đồng Bành của Tổng Cty Cơ khí Xây dựng (Coma, Bộ Xây dựng).
Không có khả năng thanh toán nợ và phải dừng hoạt động từ tháng 3-2012, dự án Xi măng Đồng Bành lỗ gần 197 tỷ đồng, và Bộ Tài chính đă phải dùng Quỹ tích lũy cho vay 3,49 triệu USD để trả nợ.
Với dự án xi măng Thái Nguyên của Tổng công ty Cổ phần xây dựng công nghiệp Việt Nam (Vinaicon), do chưa có nguồn thu để trả nợ, Cty mẹ không có khả năng thanh toán các khoản nợ và lăi vay trong năm 2011 nên Quỹ tích lũy cũng đă phải ứng trả thay 4,25 triệu Euro.
Sau hơn một năm hoạt động nhà máy lỗ 77 tỷ đồng. Số tiền trả nợ gốc vay đối tác nước ngoài (được Chính phủ bảo lănh) lên tới hơn 120 triệu USD (tương đương gần 2.500 tỷ đồng).
Hậu quả khôn lường
Trao đổi với PV
Tiền Phong, thành viên HĐQT của một ngân hàng cổ phần thừa nhận, nếu chỉ trông vào trích lập dự pḥng rủi do th́ chẳng mấy các ngân hàng sẽ kiệt quệ v́ phải trích lập dự pḥng nhiều hơn nữa do nợ của các doanh nghiệp nhà nước đang ngày càng chất chồng trong khi nền kinh tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường.Tính toán của tiến sĩ Đinh Tuấn Minh (ĐH Quốc gia Hà Nội) ghi rơ nợ xấu của khu vực tập đoàn, tổng công ty chiếm tới 30-35% tổng dư nợ của khối này trong vay nợ từ hệ thống ngân hàng thương mại.
Trong đó, riêng tổng dư nợ của 12 tập đoàn kinh tế Nhà nước lên tới gần 218.740 tỷ đồng. C̣n theo Đề án tái cấu trúc khu vực doanh nghiệp nhà nước của Bộ Tài chính năm 2012, dư nợ lớn nhất thuộc về Tập đoàn Dầu khí (PVN - 72.300 tỷ đồng), Điện lực (EVN - 62.800 tỷ đồng), Than và Khoáng sản (Vinacomin - 19.600 tỷ đồng).
Điều đáng nói hơn, nợ xấu của khu vực doanh nghiệp nhà nước đang tập trung nhiều ở Ngân hàng Phát triển (VDB) mà đây là đơn vị sử dụng nhiều nguồn vốn từ phát hành giấy tờ có giá và nhận vốn ODA cho vay lại.
Ngay tại VDB, Vinashin cũng có khoản vay ưu đăi gần 300 tỷ đồng với lăi suất bằng 0% để hỗ trợ trả lương và phụ cấp; EVN được vay hơn 5.000 tỷ đồng. Tính riêng nợ của các tập đoàn, tổng công ty… chiếm độ 75-80% tổng dư nợ của Ngân hàng Phát triển.
Nợ xấu - chuyện dài kỳ
Theo TS Đinh Tuấn Minh, nợ xấu tại khu vực doanh nghiệp nhà nước rất khó giải quyết v́ khu vực này khó bán tài sản hoặc cổ phần nhà nước theo giá thị trường trong giai đoạn kinh tế suy thoái.
Trong khi đó, trong bối cảnh tỷ lệ nợ công của Việt Nam ở mức rất cao, khoảng 54,8% GDP năm 2011, và nguy cơ thâm hụt ngân sách trong năm 2012 tăng trở lại th́ khả năng hỗ trợ của ngân sách nhà nước để giảm nợ của khu vực doanh nghiệp nhà nước sẽ vô cùng khó khăn.
C̣n theo TS Cao Sĩ Kiêm, thành viên Hội đồng chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, dù có quy định doanh nghiệp phải có nghĩa vụ bồi hoàn cho Chính phủ các khoản tiền đă trả cùng với lăi và tất cả các chi phí phát sinh thực tế liên quan đến khoản vay, thế nhưng, trong bối cảnh các doanh nghiệp đang ngập trong nợ nần hiện nay th́ hy vọng “đ̣i nợ” và quyền được bán tài sản thế chấp là dây chuyền công nghệ, nhà máy của Chính phủ là hết sức mong manh. Điều này đồng nghĩa, nợ xấu không sớm giải quyết ngày một ngày hai được.
Theo
Phạm Tuyên
Tiền phong
Khả năng mất trắng hàng trăm ngh́n tỷ
