Nga muốn Việt Nam nhanh chóng thông qua dự án đầu tư xây dựng khu nghỉ dưỡng 5 sao dành cho quân nhân Nga tại khu vực Cam Ranh.
Thông điệp được bộ trưởng Quốc pḥng Nga, ông Sergei Shoigu, đưa ra với người đồng cấp phía Việt Nam, ông Phùng Quang Thanh trong buổi hội đàm, thảo luận về các vấn đề hợp tác quân sự giữa hai nước hôm 5/3.
Liên Xô từng đặt căn cứ hải quân tại Cam Ranh
Theo báo Tuổi Trẻ, Bộ quốc pḥng hai nước đă thảo luận chi tiết về các vấn đề, nội dung hợp tác trọng tâm trong thời gian tới như: mở rộng hợp tác hải quân, xây dựng khu vực đóng mới, sửa chữa tàu thuyền, cung cấp các dịch vụ hậu cần cho tàu thuyền qua lại trên Vịnh Cam Ranh. Tờ báo này cũng dẫn lời đại tướng Phùng Quang Thanh nói công tŕnh này sẽ được đầu tư và sử dụng "100% vốn nước ngoài."
Cũng theo ông Thanh, phía Nga sẽ dự kiến cho Việt Nam sử dụng khoảng 20%. Nhân lực sử dụng cho dự án sẽ chủ yếu là người Việt Nam, phía Nga chỉ cử một số nhân sự tham gia giám sát, điều hành.
Bộ trưởng Quốc pḥng Nga và Việt Nam sau cuộc hội đàm - Ảnh: P.Hậu
Nga là nước bán vũ khí chủ lực cho Việt Nam, với một loạt tàu ngầm, chiến đấu cơ và các trang thiết bị khác được kư hợp đồng trong những năm gần đây. Nga đang tiếp tục đàm phán với Việt Nam để cung cấp bổ sung các chiến đấu cơ đa năng Su-30MK2, hệ thống tên lửa pḥng không tiên tiến S-300 và các tàu hộ vệ tên lửa Gepard 3.9. Việt Nam và Nga cũng thống nhất việc xây dựng khu nghỉ dưỡng của quân nhân Nga tại Cam Ranh.
Hải cảng Cam Ranh là nơi Liên Xô từng đặt căn cứ hải quân của Hạm đội Thái B́nh Dương từ năm 1979. Đây từng là căn cứ hải quân lớn nhất của Liên Xô bên ngoài lănh thổ nước này. Hồi đầu thế kỷ trước, năm 1905, Hạm đội Đế quốc Nga dưới thời Đô đốc Zinovy Rozhestvensky (1848-1909) cũng đă sử dụng cảng Cam Ranh trong cuộc chiến Nga-Nhật. Tuy nhiên hoạt động của hải quân Nga dần dần bị thu nhỏ cùng với sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh và năm 2002, trước khi thỏa thuận thuê Cam Ranh hết hiệu lực, Nga đă rút hoàn toàn khỏi nơi đây. Việt Nam sau đó tuyên bố sẽ không sử dụng Cam Ranh cho mục đích quân sự nữa.
Giáo sư Carl Thayer nói ǵ?
Trước t́nh h́nh này, RFA đă có có cuộc phỏng vấn chuyên gia Đông Nam Á, Giáo sư Carl Thayer thuộc học viện Quốc pḥng Úc.
Trước hết, nói về hợp tác quân sự Nga Việt thời gian qua, Giáo sư Carl Thayer nhận xét:
"Vào tháng 11 năm 1978, hai nước đă kư hiệp ước quốc pḥng và hợp tác quân sự trong ṿng 25 năm. Sau đó th́ Việt Nam xâm lược Campuchia, rồi Nga được vào Cam Ranh. Năm 1991, Liên Xô sụp đổ và v́ những khó khăn về kinh tế Nga cố gắng ép Việt Nam phải trả những món nợ với Liên Xô cũ, thế là Việt Nam đ̣i tiền cho thuê Cam Ranh và Liên bang Nga đă quyết định rút khỏi đây. Từ đó đến nay Việt Nam đă kư đến 9 thỏa thuận đối tác chiến lược với các nước khác, các nước lớn, đầu tiên là Nga vào năm 2001, 11 năm sau đó, được nâng cấp thành hợp tác đối tác toàn diện.
Theo tôi được biết là do nguyên nhân Nga bán rất nhiều vũ khí cho Việt Nam. Hiện Việt Nam là 1 trong 10 thị trường nhập khẩu vũ khí lớn nhất của Nga. Tóm lại, hợp tác kinh tế hai nước có lúc lên xuống và chủ yếu trong dầu khí, c̣n hợp tác quốc pḥng Việt Nam luôn phụ thuộc vào công nghệ vũ khí của Liên Xô trước kia và giờ là Nga. Cho nên tôi có thể nói việc Việt Nam mua nhiều vũ khí từ Nga là nguyên nhân chính đưa quan hệ hợp tác quốc pḥng hai nước lên tầm chiến lược.
Việt Hà RFA: Việt Nam cũng có hợp tác quân sự với Trung Quốc và Mỹ, sự khác biệt giữa quan hệ với Nga so với các nước Trung Quốc và Mỹ là ǵ?
GS. Carl Thayer: Các mối quan hệ này có mục tiêu khác nhau. Quan hệ hợp tác quân sự với Mỹ dựa vào bản ghi nhớ của hai bên trên 5 lĩnh vực, tức là mối hợp tác này không lên cao, chỉ là các đối thoại cấp cao, các hợp tác về y tế, t́m kiếm cứu hộ … Với Trung Quốc mối quan hệ hợp tác chủ yếu là tuần tra chung trên vịnh Bắc Bộ, và có thể là thiết lập đường dây nóng giữa hai Bộ Quốc Pḥng, và trao đổi đào tạo nhân sự. Tuy nhiên với Nga, bởi v́ Việt Nam mua một số lượng lớn vũ khí của Nga, Việt Nam gửi nhiều người sang Nga để được đào tạo sử dụng bảo dưỡng, và sửa chữa các thiết bị này. Nga là nước cung cấp vũ khí hàng đầu cho Việt Nam hơn hẳn so với Mỹ và Trung Quốc. Mỹ chỉ có thể bán cho Việt nam một số loại vũ khí không sát thương do những cấm vận về vũ khí, và việc bán vũ khí này cũng chưa được cải thiện v́ t́nh h́nh nhân quyền Việt Nam.
Trung Quốc đă bán cho Việt Nam các vũ khí hạng nhẹ như đạn dược, nhưng Việt Nam giờ cũng đă có những xí nghiệp tự sản xuất các vũ khí này. Cho nên 3 hợp tác này là rất khác biệt. Đối với Nga là việc đào tạo những kỹ thuật viên cho việc sử dụng, bảo tŕ vũ khí và bán vũ khí cho Việt nam với số lượng lớn. Mỹ chủ yếu là vấn đề về ảnh hưởng an ninh chính trị, với Trung Quốc cũng vậy. Mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc ở mức song song, cả hai đều đă nâng lên mức đối thoại ở cấp thứ trưởng Quốc pḥng.
Việt Hà RFA: Bộ trưởng Quốc pḥng Nga cũng đến thăm vịnh Cam Ranh, nơi vốn là căn cứ hải quân của Nga trước kia. Có nhiều đồn đoán cho rằng Nga sẽ trở lại Cam Ranh nhưng cũng có ư kiến cho rằng không thể. Ông nhận định thế nào về khả năng Việt Nam cho phép hải quân nước ngoài đóng căn cứ tại Cam Ranh?
GS. Carl Thayer: Có hai khả năng mà ta phải nói tới. Hải quân Nga liên tục đưa ra các báo cáo về khả năng quay lại Cam Ranh nếu họ muốn trong khi giới lănh đạo ở Maxcova liên tục nói không v́ không có tiền. Đó là một khía cạnh. Thứ hai là vào năm 2004 và 2009 Việt Nam đưa ra sách trắng Quốc pḥng và cả hai sách trắng này đều nói rơ là không có hải quân nước nào được vào đóng ở Việt Nam. Vào khoảng cuối năm 2009 đầu 2010, giới chức Việt Nam nói là các cơ sở thương mại ở cảng Cam Ranh sẽ được mở cửa cho hải quân các nước nhưng không v́ mục đích quân sự. Mỹ là nước đầu tiên có tàu đến đây để sửa, nhưng chỉ ở mức độ nhỏ khoảng 500 ngàn đô la một lần sửa.
Sau đó khi Việt Nam đặt mua 6 tàu ngầm kilo, Việt Nam phải có nơi đỗ tàu, và Cam Ranh là căn cứ hải quân của Nga trước kia, là nơi đỗ tàu ngầm của Việt Nam. V́ vậy Việt Nam đă đề nghị Nga nâng cấp các thiết bị ở đây cung cấp các trợ giúp kỹ thuật cho mục đích này. Từ năm 2014 đến năm 2016 Việt nam sẽ nhận những tàu ngầm này. Cả Nga và Trung Quốc đều đă gửi tàu chống hải tặc đến vịnh Aden, các tàu này đă đi những chặng dài qua eo biển Malacca, biển Đông để rồi trở về Trung Quốc và cảng Vladivostok vùng viễn Đông Nga.
Trung Quốc đă muốn gửi tàu đến thăm Cam Ranh và Nga cũng đă làm như vậy trong quá khứ, nhưng Việt Nam vẫn chưa cho tàu hải quân nước ngoài đến thăm Cam Ranh. Các quan chức Việt nam đă nói khi đàm phán với Nga về việc giúp Việt Nam nâng cấp các cơ sở hải quân, Việt Nam sẽ cho Nga những đối xử đặc biệt v́ lúc đó th́ hai nước chưa thành đối tác chiến lược, bởi Nga phải gửi tàu vào đây để đưa các thiết bị, và kỹ thuật viên và kỹ sư cho mục đích này. Tôi nghi ngờ khả năng Nga sẽ đóng quân ở đây. Mặc dù vậy, vịnh Cam Ranh rất có giá trị không thể bỏ qua. Bất cứ tàu nào đi qua biển Đông cũng cần sửa chữa nhỏ, Mỹ đă sửa máy lạnh, ống dẫn và hệ thống cung cấp nước tại đây, và Nga cũng thế. Những cho đến lúc này chưa có nước nào có thể đưa tàu quân sự vào thăm chính thức ở đây.
Việt Hà RFA: Nga là nước bán vũ khí quân sự lớn nhất cho Việt Nam và Trung Quốc, nhưng ông có nói rằng Nga đă giới hạn việc bán vũ khí cho Trung Quốc v́ Trung Quốc đánh cắp công nghệ của Nga, liệu đây có phải là lợi thế cho Việt Nam?
GS. Carl Thayer: Nga ở vị trí tuyệt vời khi họ bán SU 27 Sukhoi và SU 30 cho cả việt Nam và Trung Quốc nhưng Trung Quốc có một nền công nghiệp quốc pḥng rất lớn, và sau đó sẽ kư giấy phép để sản xuất chúng trong nước và Nga đă làm. C̣n Việt Nam th́ quá nhỏ và một đề nghị như vậy chưa tiến đến đâu. Sau đó Trung Quốc đă sử dụng kỹ sư điều nghiên các công nghệ của Nga và áp dụng chúng trong một loạt các thiết bị của ḿnh như máy bay, tàu chiến.
Các nhà phân tích Nga sau đó xem các h́nh ảnh và phân tích để thấy Trung Quốc lấy các ư tưởng này từ đâu. Sau đó có tin là Nga đă giới hạn bán vũ khí cho Trung Quốc, giới hạn một số các công nghệ có tính nhạy cảm, v́ Nga muốn kiếm tiền trên các công nghệ của ḿnh. Về phía Việt Nam th́ làm sao Trung Quốc có thể phản đối một cách công khai khi mà họ cũng mùa cùng một loại công nghệ.
Cả hai đều mua máy bay chiến đấu SU 30, cùng mua tàu ngầm hạng kilo. Trung Quốc dù không chính thức cũng phải lo lắng v́ họ biết công nghệ của Nga hiệu quả thế nào. Mặc dù Việt Nam không thể tấn công hải quân Trung Quốc và thắng nhưng nếu có xảy ra xung đột th́ Việt Nam có thể gây thiệt hại không nhỏ cho đối phương.
Việt Hà RFA: Việt Nam có vai tṛ quan trọng thế nào đối với Nga trong chiến lược của nước này tại khu vực châu Á Thái B́nh Dương?
GS. Carl Thayer: Hai nước nh́n nhau như là đối tác hợp tác chiến lược một phần bởi v́ ở vùng viễn đông của Liên Xô cũ và Nga bây giờ việc vận chuyển dầu khí có thể được thực hiện dễ dàng bằng đường biển đến Vladivostok hơn là trên cạn. Nga cần tiền có thể làm các trao đổi buôn bán với Việt Nam, một số trao đổi bằng hàng như dầu cọ, và hàng nông sản và v́ vậy rất linh hoạt.
Nga muốn một thế giới đa cực và không muốn Mỹ chiếm vị trí thống soái ; rồi Nga cũng có những quan ngại nhất định với Trung Quốc, đặc biệt là t́nh h́nh người nhập cư bất hợp pháp ở vùng viễn Đông Nga. Nhưng cả hai nước đều có thể điều chỉnh mối quan hệ của ḿnh. Mặc dù vậy Nga sẽ không hợp tác với Trung Quốc để chống lại Mỹ. Mặt khác Nga cũng luôn nói là họ muốn trở lại phía Đông, tức là đông Á, nhưng họ cần tiền.
Dầu khí của Nga cung cấp cho họ một khoản tiền đáng kể nhưng sẽ là quá đáng khi nói rằng hải quân Nga sẽ có mặt hùng hậu trong khu vực. Ngay cả khi thời chiến tranh lạnh ở đỉnh điểm, sự hiện diện của hải quân Nga cũng rất hạn chế, một phần là bởi Ấn độ là một đối tác chính với Nga, và tàu của Nga thường đến Ấn Độ, Việt Nam là nơi dừng chân thuận tiện trên đường.
Việt Nam là nơi cung cấp tiền lớn cho Nga, đặc biệt là trong lĩnh vực dầu khí, và Nga cũng có quyền lợi sâu ở đây phải bảo vệ các đầu tư của ḿnh ở các vùng mà Trung quôc chưa tạo sức ép. Mặc khác Nga cũng muốn có tự do hàng hải trong khu vực như hải quân các nước khác. V́ vậy Trung Quốc phải cẩn thận không cản trở các tàu của Nga v́ nếu không họ sẽ gặp phải t́nh huống như với hải quân Mỹ, Nhật hay Úc. Điều này gây khó khăn hơn với việc đ̣i chủ quyền của Trung Quốc trên vùng biển nhưng không liên quan đến các đảo và băi đá vốn không có ǵ liên quan đến Nga.
Nguồn: BBC, RFA
Nga muốn xây khu nghỉ dưỡng ở Cam Ranh
