Trong lịch sử triều Minh, Hồ Duy Dung (胡惟庸, ?–1380) là một nhân vật đặc biệt: từ một thư lại nhỏ, ông leo lên vị trí Tể tướng quyền khuynh thiên hạ, rồi lại kết thúc bằng thảm kịch bị tru di tam tộc, kéo theo 15.000 người bị xử tử.
Hồ Duy Dung sinh tại Bạc Châu, thuộc An Huy ngày nay. Năm 15 tuổi, khi Chu Nguyên Chương còn là thủ lĩnh nghĩa quân chống nhà Nguyên, Hồ Duy Dung đã đi theo ông trong trận Hòa Châu. Nhờ có học thức, giỏi văn tự, Hồ Duy Dung nhanh chóng được trọng dụng làm “cán bút” trong quân doanh, phụ trách giấy tờ, mệnh lệnh và sổ sách. Tuy xuất thân thấp kém, nhưng sự nhanh nhạy, khéo léo và khả năng luồn lách của ông khiến người cùng thời phải dè chừng.
Sau khi triều Minh thành lập, Hồ Duy Dung được bổ làm tri huyện Ninh Quốc, một chức nhỏ nhưng là bước đệm quan trọng. Tại đây, ông bắt đầu xây dựng thế lực và “đầu tư” cho con đường quan lộ của mình bằng tiền bạc và hối lộ. Sử chép rằng Hồ Duy Dung đã dâng 200 lượng vàng cho đại thần Lý Thiện Trường – người thân tín của Chu Nguyên Chương – để được điều lên trung ương làm Thái Trường Khanh, tương đương chức thứ trưởng. Không chỉ dừng ở đó, ông còn gả cháu gái cho cháu trai của Lý Thiện Trường, tạo mối quan hệ thông gia để củng cố phe cánh trong triều.
Nhân vật Hồ Duy Dung. Ảnh minh hoạ - ChatGPT.
Khi Lý Thiện Trường về hưu vì bệnh, Chu Nguyên Chương bắt đầu tìm người thay thế vào chức Tể tướng, vị trí quyền lực nhất chỉ dưới Hoàng đế. Trong buổi bàn bạc, Lưu Bá Ôn (Lưu Cơ) – công thần khai quốc, nổi tiếng về trí tuệ – phản đối dữ dội việc bổ nhiệm Hồ Duy Dung, cho rằng “người này nhỏ bé, tâm thuật bất chính, không thể đảm việc lớn”. Nhưng Lý Thiện Trường lại hết lời tiến cử. Cuối cùng, năm Hồng Vũ thứ 6 (1373), Hồ Duy Dung được phong làm Thừa tướng, trở thành người đứng đầu bá quan văn võ.
Chỉ vài năm sau khi nắm quyền, Hồ Duy Dung bắt đầu lộng quyền và thao túng triều chính. Sử sách mô tả rằng: “Từ việc giết người, thăng chức hay bãi quan đều không cần tấu lên Hoàng đế. Mọi việc trong ngoài đều qua tay Tể tướng, phàm tấu chương nào bất lợi cho y đều bị hủy bỏ.” Các quan lại khắp nơi phải đem vàng bạc, châu báu, ngựa quý đến biếu xén để cầu danh vị. Hồ Duy Dung trở thành trung tâm của một mạng lưới quyền lực và tham nhũng khổng lồ trong triều.
Không chỉ tham lam, Hồ Duy Dung còn thanh trừng các đối thủ chính trị. Ông nhiều lần tìm cách hãm hại Lưu Bá Ôn, người từng phản đối mình. Có truyền thuyết kể rằng Hồ Duy Dung đã cho người hạ độc khiến Lưu Bá Ôn qua đời năm 1375. Tiếp đó, ông vu cáo đại tướng Từ Đạt tội phản nghịch, khiến triều đình rúng động. Khi đã loại bỏ được những người cản trở, Hồ Duy Dung càng trở nên ngạo mạn, cho rằng mình là “người gánh vác cả giang sơn nhà Minh”.
Khoảng năm 1379, ở quê nhà Hồ Duy Dung bỗng xuất hiện măng đá trong giếng và ánh lửa phát sáng từ mộ tổ, được cho là điềm lành báo hiệu phú quý. Hồ tin rằng đây là “thiên ý” báo cho ông được làm vua, bắt đầu nuôi mộng soán ngôi. Cùng lúc, hai đại thần là Lục Trọng Hanh và Phí Tụ, vốn bị Chu Nguyên Chương dọa giết, đã tìm đến Hồ cầu cứu. Ông liền mở rộng phe cánh, liên kết với các tướng quân bất mãn, ngầm thu thập binh mã. Trong triều, Hồ còn có đồng đảng là Trần Ninh, người nắm bản đồ điều binh của triều đình – một chi tiết cực kỳ nguy hiểm đối với an ninh quốc gia.
Để củng cố thế lực, Hồ Duy Dung dụ dỗ em trai của Lý Thiện Trường là Lý Tồn Nghĩa cùng tham gia, nhưng bị từ chối. Ông còn liên hệ với ngoại bang, gửi thư sang sa mạc tự xưng là “thần tử” của Thái tử nhà Nguyên, cầu viện quân đội để phối hợp nổi dậy. Chưa dừng lại ở đó, Hồ sai Lâm Hiền Thung vượt biển sang Nhật Bản mượn quân. Khi trở về, Lâm Hiền Thung mang theo 400 sát thủ giả dạng sứ giả tiến cống. Âm mưu là giấu đao kiếm và thuốc nổ trong hòm cống phẩm, chờ dịp thích hợp ám sát Chu Nguyên Chương ngay trên điện Kim Loan.
Tuy nhiên, kế hoạch tưởng chừng hoàn hảo ấy nhanh chóng bị đổ bể. Trước hết, Hồ Duy Dung không báo cáo việc Chiêm Thành tiến cống, khiến Chu Nguyên Chương nổi giận và bắt đầu nghi ngờ. Tiếp đó, Hoàng đế phát hiện ra nhiều điểm mờ ám trong cái chết của Lưu Bá Ôn, càng khiến ông cảnh giác. Cuối cùng, cái chết của con trai Hồ Duy Dung trong một vụ tai nạn xe ngựa đã trở thành giọt nước tràn ly: vị Tể tướng vì tức giận mà giết luôn người đánh xe, khiến Chu Nguyên Chương lấy cớ này để điều tra.
Đúng vào thời điểm ấy, Đồ Tiết, một Ngự sử trung thừa, đã tố giác toàn bộ âm mưu phản loạn. Một quan khác từng bị Hồ Duy Dung giáng chức cũng bí mật báo Hoàng đế. Khi mọi chứng cứ được phơi bày, Chu Nguyên Chương nổi cơn thịnh nộ. Năm 1380, Hồ Duy Dung bị bắt, tra khảo và xử tử bằng cách buộc ở bìa rừng để muỗi đốt đến chết – một hình phạt dã man nhưng xứng đáng với tội phản nghịch. Cả gia tộc họ Hồ bị tru di tam tộc, cùng hơn 15.000 người trong “Hồ đảng” bị chém đầu, trong đó có nhiều công thần khai quốc.
Những cái tên lớn cũng không thoát khỏi liên lụy. Tống Liêm, dù đã 71 tuổi, bị ép đi đày và chết trên đường. Lý Thiện Trường, người từng tiến cử Hồ, bị xử chém cả nhà dù đã 77 tuổi. Lam Ngọc, 13 năm sau vụ án, bị cáo buộc là tàn dư của Hồ đảng và cũng bị giết cùng hơn 10.000 người khác. Sau hai vụ án này, triều đình Đại Minh gần như không còn công thần khai quốc nào sống sót.
Hậu quả vụ án Hồ Duy Dung không chỉ là một cuộc thanh trừng đẫm máu, mà còn thay đổi cơ cấu quyền lực của triều Minh. Sau vụ này, Chu Nguyên Chương bãi bỏ hẳn chức Tể tướng, trực tiếp nắm quyền điều hành Tam tỉnh Lục bộ. Vua tập trung toàn bộ quyền lực vào bản thân, khiến chế độ phong kiến Trung Hoa bước vào thời kỳ chuyên chế tuyệt đối. Dù về sau các Hoàng đế lập ra Nội các đại học sĩ, nhưng người đứng đầu Nội các cũng không còn thực quyền như Tể tướng xưa.
Cái chết của Hồ Duy Dung là cái kết tất yếu cho một con người quá tham vọng, quá mưu mô và quá tin vào vận mệnh. Ông từ một nho sinh nhỏ bé đã leo lên đỉnh cao quyền lực bằng thủ đoạn và hối lộ, nhưng lại tự đẩy mình xuống vực thẳm bằng chính những mưu mô ấy. Sử gia đời sau nhận xét: “Hồ Duy Dung mưu sâu như biển, nhưng quên rằng biển cũng có ngày dậy sóng.”
Vietbf @ Sưu tầm
