Vụ UAV xâm nhập Ba Lan: Nghịch lý phòng thủ phương Tây trong kỷ nguyên UAV giá rẻ

[Romano]

Vụ máy bay không người lái được cho là của Nga bị bắn rơi trong không phận Ba Lan ngày 10/9 là lời nhắc nhở nghiêm túc rằng trong kỷ nguyên chiến tranh UAV, lợi thế không nằm ở khí tài đắt đỏ, mà ở khả năng sáng tạo giải pháp rẻ, nhưng hiệu quả.
Việc NATO bắn hạ các máy bay không người lái được cho là của Nga trên không phận Ba Lan trong tuần này được xem như một thắng lợi đáng kể, khi liên minh huy động lực lượng đa quốc gia cùng những công nghệ tiên tiến nhất để bảo vệ biên giới. Tuy nhiên, sự kiện này cũng phơi bày một nghịch lý: hệ thống phòng thủ đắt đỏ của phương Tây lại tỏ ra lúng túng trước những chiếc UAV giá rẻ, sản xuất hàng loạt.

Ba Lan xác nhận đã bắn hạ một số máy bay không người lái (UAV) mà nước này cho là của Nga xâm nhập không phận vào đêm 10/9. Sự kiện được xem là lần đầu tiên NATO trực tiếp giao chiến với phương tiện quân sự của Nga trong cuộc xung đột ở Ukraine. Theo Warsaw, ít nhất 19 UAV đã vượt qua biên giới, trong đó 3 - 4 chiếc bị lực lượng Ba Lan và NATO bắn hạ. Chính phủ Ba Lan lên án đây là hành động khiêu khích có chủ ý từ phía Nga.Tổng thư ký NATO Mark Rutte ngay sau đó ca ngợi hoạt động “bảo vệ thành công lãnh thổ NATO”, đồng thời công bố chi tiết lực lượng tham gia: F-16 của Ba Lan, F-35 của Hà Lan, máy bay AWACS của Italy, máy bay tiếp dầu đa năng của NATO và hệ thống Patriot của Đức. Danh mục khí tài trị giá hàng tỷ USD nghe rất ấn tượng, nhưng đối thủ chỉ là những chiếc UAV có giá thành chưa đến 10.000 USD.

Trong số UAV bị bắn hạ, nhiều chiếc được xác định là Geran-2, biến thể Nga sản xuất từ mẫu Shahed của Iran, cấu tạo đơn giản bằng gỗ dán và xốp, trang bị đầu đạn nhỏ và có thể sản xuất hàng loạt. Tuy nhiên, để bắn hạ chúng, NATO phải tiêu tốn những tên lửa AIM-9 Sidewinder trị giá khoảng 400.000 USD mỗi quả.

Ukraine đã sớm rút ra bài học đắt giá này từ nhiều năm trước. Trước làn sóng tấn công ngày càng dữ dội của Nga bằng tên lửa và UAV, Kiev nhận thấy các hệ thống phòng không hiện đại của phương Tây hoàn toàn không phù hợp để đối phó.

Một quả tên lửa NASAMS có giá từ 600.000 đến 1 triệu USD, trong khi giá Patriot lên tới gần 4 triệu USD/quả và mỗi năm Mỹ chỉ sản xuất khoảng 600 quả. Ngay cả IRIS-T, vốn được coi là rẻ hơn, cũng có giá tới 450.000 USD/quả. So với hàng trăm UAV giá vài nghìn USD được phóng ồ ạt, đó là một cuộc chơi không cân sức.

"Các tên lửa phòng không và chống đạn đạo tinh vi nhất đều rất đắt tiền và không nên sử dụng để đối phó với các mục tiêu đơn giản, giá rẻ như những mục tiêu đã thấy trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine", ông Rafal Lipka, nhà phân tích quốc phòng và an ninh tại Quỹ Pulaski của Ba Lan cho biết.

Trong đợt tấn công mới nhất, Nga đã phóng hơn 800 UAV, khiến việc sử dụng tên lửa đánh chặn trở nên bất khả thi. Ukraine buộc phải dựa vào hệ thống Gepard của Đức, hay những giải pháp giản đơn nhưng ít tốn kém hơn như gắn súng máy hạng nặng trên xe tải để bắn hạ.

Ở thời điểm hiện tại, các biện pháp tác chiến điện tử được triển khai rộng rãi, tạo nên một cuộc chạy đua vũ trang công nghệ, khi cả hai bên đều tìm cách vượt lên đối phương trong cuộc chiến UAV chưa có hồi kết.

Tuy nhiên, những điều này vẫn chưa đủ để giúp Ukraine đối phó với các đợt tấn công máy bay không người lái ngày càng dồn dập. Kiev đã liên tục đổi mới công nghệ, đặc biệt tăng cường sản xuất và cải tiến dòng máy bay không người lái đánh chặn. Các UAV tự chế, chi phí chỉ vài nghìn USD, đã chứng minh có thể hạ UAV Nga với độ chính xác cao. Quỹ Prytula từng công bố video một UAV giá dưới 2.000 USD bắn hạ thành công chiếc Geran-2. Chính phủ Ukraine hiện đã ký hợp đồng mua “hàng chục nghìn” UAV đánh chặn để triển khai quy mô lớn.

Trong khi đó, châu Âu vẫn chậm chân. Ngoài việc hỗ trợ Ukraine, các quốc gia NATO chưa đầu tư nghiêm túc vào những công nghệ này. Ông Lipka cảnh báo: “Để ứng phó hiệu quả với mối đe dọa, cần triển khai hệ thống chống UAV chuyên dụng trên quy mô lớn. Ba Lan phải đẩy nhanh việc mua sắm, đồng thời phát triển năng lực sản xuất trong nước để đáp ứng yêu cầu phòng thủ”.