Vetbf.com - Trong sử Việt có các "bóng hồng" của hoàng đế Gia Long Nguyễn Phúc Ánh (1761-1819), vị vua khai sáng vương triều Nguyễn th́ cuộc t́nh của ông với công chúa Ngọc B́nh đă đi vào ca dao như một trong những câu chuyện được coi là hi hữu và độc đáo nhất, với c̣n truyền tụng câu ca dao về công chúa Lê Ngọc B́nh: "Số đâu có số lạ lùng/ Con vua lại lấy hai chồng làm vua"
Bối cảnh lịch sử Việt Nam thế kỷ 18 khá rối ren, nước Đại Việt nằm dưới quyền cai trị tượng trưng của vua Lê - có danh mà không có quyền hành chính trị. Quyền lực thực sự nằm trong tay hai gia đ́nh phong kiến, các chúa Trịnh ở phía bắc (Đàng Ngoài) kiểm soát nhà vua và điều khiển triều đ́nh ở Thăng Long và các chúa Nguyễn ở phía nam (Đàng Trong).
Từ giữa thế kỷ 18, người nông dân bần cùng đă đứng lên khởi nghĩa cả ở Đàng Ngoài lẫn Đàng Trong. Trong đó có phong trào khởi nghĩa của anh em nhà Tây Sơn gồm Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ ở B́nh Định.
Công chúa Lê Ngọc B́nh sinh năm 1783 là con út của vua Lê Hiển Tông (1717-1786) và Chiêu nghi Nguyễn Thị Điều và cũng là em gái công chúa Ngọc Hân. Dân gian c̣n lưu truyền Ngọc B́nh nổi tiếng đẹp sắc nước hương trời, cơ thể có mùi hương rất lạ, vô cùng cuốn hút.
Tranh minh họa công chúa Lê Ngọc B́nh.
Sau khi đánh bại nhà Nguyễn ở Đàng Trong, năm 1786, với danh nghĩa "phù Lê diệt Trịnh", Nguyễn Huệ (1753-1792) đă tiêu diệt chúa Trịnh rồi vào Thăng Long yết kiến vua Lê để dâng sổ sách quân dân tỏ ư tôn pḥ. Nguyễn Huệ được vua phong làm Nguyên súy dực chính phù vận, Uy quốc công rồi cho sánh duyên cùng công chúa Ngọc Hân, lúc này vừa tṛn 16 tuổi.
Hai năm sau, tại Huế, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, đặt niên hiệu Quang Trung, phong Ngọc Hân làm Hữu cung hoàng hậu. Họ có với nhau 2 con là công chúa Nguyễn Ngọc Bảo và hoàng tử Nguyễn Quang Đức. Năm 1792, Nguyễn Huệ đột ngột qua đời, con trai là Quang Toản (con trai Quang Trung và hoàng hậu Bùi Thị Nhạn, người B́nh Định) nối ngôi lúc mới 10 tuổi lấy niên hiệu là Cảnh Thịnh.
Do hoàng đế Cảnh Thịnh tuổi c̣n nhỏ, quyền lực triều Tây Sơn bị rơi vào tay nhóm quyền thần do Thái sư Bùi Đắc Tuyên (cậu ruột Quang Toản) đứng đầu. Vị Thái sư chuyên quyền, độc đoán nên trong hàng ngũ tướng sĩ Tây Sơn có nhiều người bất b́nh. Những quan nào theo Đắc Tuyên th́ được ưu đăi, những quan nào ra mặt chống th́ bị hại, đẩy ra làm quan xa.
Đến năm 1795, sau khi Thái sư Tuyên bị dẹp, thái hậu Lê Ngọc Hân làm mối Ngọc B́nh cho Quang Toản, công chúa trở thành chính cung hoàng hậu nhà Tây Sơn khi vừa tṛn 12 tuổi.
Cuộc hôn nhân giữa công chúa Ngọc B́nh và hoàng đế Cảnh Thịnh đă đặt Ngọc Hân - Nguyễn Huệ; Ngọc B́nh - Cảnh Thịnh vào mối quan hệ phức tạp. Ngọc Hân và Ngọc B́nh vừa là chị em lại vừa là mẹ chồng nàng dâu. Vua Quang Trung với vua Cảnh Thịnh vừa là cha con vừa là anh em cọc chèo mà nhạc phụ của họ là hoàng đế Lê Hiển Tông.
Tháng 5/1801, Nguyễn Ánh đánh chiếm Phú Xuân, vua Quang Toản bỏ chạy ra Bắc Hà, Ngọc B́nh và một số cung nữ bị kẹt lại Phú Xuân. Thấy hoàng hậu trẻ đẹp, ăn nói dịu dàng, dáng điệu thướt tha, Nguyễn Ánh muốn lấy làm vợ.
Mặc các cận thần kịch liệt phản đối v́ cho rằng "thiên hạ thiếu ǵ đàn bà mà lại lấy thừa vợ của giặc", vua Gia Long vẫn bỏ ngoài tai tất cả, ông trả lời bề tôi của ḿnh rằng: "Tất cả giang sơn này, cái ǵ mà ta không lấy từ trong tay giặc, cứ ǵ một người đàn bà?".
Vua Gia Long Nguyễn Ánh. Ảnh tư liệu
Trong khi đó, bộ sách Quốc sử di biên do Phan Thúc Trực soạn vào năm 1851-1852 có đoạn: Năm Nhâm Tuất, Gia Long năm đầu (1802)... Ngày 21 Canh Thân, Thế tổ (Gia Long) đến kinh thành Thăng Long, hào mục bắt anh em Nguyễn Quang Toản dâng lên vua... Dâng nộp bà phi Lê Ngọc B́nh vào trong cung vua...
Ngọc B́nh, sau đó được vua Gia Long phong làm phi và sinh được hai hoàng tử cho nhà Nguyễn là Quảng Uy công Nguyễn Phúc Quân (sinh năm 1809), Thường Tín công Nguyễn Phúc Cự (sinh năm 1810) và 2 công chúa là Mỹ Khê Ngọc Khuê và An Nghĩa Ngọc Ngôn. Bà mất năm 1810, khi tuổi đời c̣n khá trẻ (27 tuổi), được ban thụy là Cung Thận Đức phi, an táng tại làng Trúc Lâm. Năm 2008 tẩm mộ được cải táng về đồi Mâm Xôi, thuộc khu Đồng Chầm, phường Hương Hồ, thị xă Hương Trà.
Chị em Ngọc Hân và Ngọc B́nh có nhiều điểm tương đồng: đều là con vua Hiển Tông nhà Hậu Lê; sinh trưởng ở ngoài Bắc, lớn lên đều lấy chồng là hoàng đế nhà Tây Sơn; đều là Hoàng hậu tại Phú Xuân. Ngọc B́nh rất ít được sử sách nhắc tới nên những câu chuyện truyền tụng về cuộc đời hai bà đă gây ra sự lầm lẫn. Trước đây, có nhiều tài liệu cho rằng, người lấy Nguyễn Ánh là Ngọc Hân nhưng trên thực tế Ngọc Hân đă mất từ năm 1799.
Do lịch sử đưa đẩy, công chúa Ngọc B́nh trở thành người có số phận lạ lùng nhất trong lịch sử các vương triều phong kiến Việt Nam. Dù bà không để lại nhiều dấu ấn nhưng là một phần lịch sử đặc biệt của 3 triều đại Lê, Tây Sơn và Nguyễn. Bà là con vua Lê, lại lấy hai đời chồng là vua của 2 vương triều đối nghịch nhau là Cảnh Thịnh nhà Tây Sơn và Gia Long triều Nguyễn. V́ vậy, hàng trăm năm qua, dân gian vẫn c̣n truyền tụng câu ca dao về công chúa Lê Ngọc B́nh: "Số đâu có số lạ lùng/ Con vua lại lấy hai chồng làm vua"
