Ông trùm bất động sản dọn vào Nhà Trắng
Mỗi tuần, tại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump lại chủ tŕ một cuộc họp rất đặc biệt: không bàn về Ukraine, Trung Đông hay lạm phát, mà nói về… kích thước cửa sổ, chỗ đặt nhà vệ sinh và loại đá lát cho ballroom mới ở cánh Đông mà ông hứa sẽ hoàn tất trước khi rời nhiệm kỳ. Những mẫu đá, gỗ, vải, đèn chùm được xếp thành đống ngay trong Pḥng Bầu Dục hoặc pḥng ăn cạnh đó, để “ông chủ” tiện lựa. Thậm chí, khách ngoại giao hay nghị sĩ ghé thăm đôi khi cũng bị kéo vào, được hỏi ư kiến xem nên chọn loại đá nào, kiểu đèn nào sang hơn.
Trong 10 tháng qua, Trump đích thân chọn loại đá vôi trắng lát lại Vườn Hồng, sau khi cho bày hàng loạt tấm đá ra nền để so sánh. Ông quyết định luôn kiểu cột cờ trên băi cỏ Bắc – Nam (thép mạ kẽm thuôn, dây kéo đặt bên trong) và chọn từng chiếc đèn chùm treo tại Palm Room – hành lang nối dinh chính với West Wing. Nhà Trắng thời Trump đang được “pave, tile, gild & demolish” – lát, ốp, mạ vàng và đập phá – theo đúng phong cách một đại gia bất động sản đang mở rộng chuỗi sân golf, chứ không chỉ là nơi làm việc của nguyên thủ.
“Builder at heart”: tổng thống mê bản vẽ hơn bản luật
Những người từng làm với Trump ở Mar-a-Lago hay các dự án của ông đều kể cùng một câu chuyện: ông ta soi đến từng con ốc. Một quản lư dự án nhớ lại, tưởng sẽ có ba bốn lớp trung gian, nào ngờ Trump gọi thẳng cho ḿnh bất cứ lúc nào, kể cả khi anh đang đạp xe ngoài đường. Nữ kiến trúc sư từng giúp biến Mar-a-Lago thành câu lạc bộ tư nhân cũng kể chuyện mỗi cuối tuần được ưu tiên gặp riêng hàng giờ, ngồi cùng Trump xem từng mẫu đèn, từng màu sơn. Khi ông lên xe limo, nhiều khi phóng thẳng đi mua thêm đèn, rồi quay về xếp hết ra: “Cô thấy cái nào đẹp?”.
Trump luôn cầm cây bút lông đen đặc trưng, hí hoáy vẽ, gạch, sửa trên bản vẽ. Nhà thầu kể lại: nếu một bức tường, một mảng ốp không vừa mắt, ông sẵn sàng ra lệnh “đập bỏ làm lại”. Ông mê đá cẩm thạch, mặt sàn bóng đến độ phải “book-match” – ghép các tấm đá sao cho hoa văn liền mạch như một khối. Ông mê vàng – từ phào chỉ, tay vịn cho đến chi tiết trang trí nhỏ nhất.
Ngay cả sau khi lát lại Vườn Hồng, Trump phát hiện một vết xước sâu trên bề mặt đá. Ông lập tức yêu cầu lôi băng giám sát ra xem, quyết t́m cho được ai đă “làm hỏng” tác phẩm của ḿnh. Với Trump, đó không chỉ là nơi làm việc, mà là một công tŕnh mang dấu ấn cá nhân, giống như một Trump Tower mới nằm giữa Washington.
Từ Mar-a-Lago đến East Wing: bài toán bảo tồn bị đảo ngược
Trớ trêu, ở Mar-a-Lago ngày xưa, chính Trump từng phải nhẫn nại bơi trong “biển” luật lệ và bảo tồn. Căn biệt thự được xếp hạng Di sản Lịch sử Quốc gia, mọi thay đổi lớn – đặc biệt là xây ballroom – đều phải xin ư kiến Tổ chức Bảo tồn Quốc gia. Ông phải mất nhiều năm đấu trí với chính quyền Palm Beach và hàng xóm để được chuyển đổi chức năng, rồi thêm ballroom mà vẫn giữ được “hồn” kiến trúc cũ, giấu ṭa nhà mới sau rặng cây cho khuất tầm mắt.
So với chặng đường gian nan đó, việc “xóa sổ” cánh Đông Nhà Trắng rồi dựng lên một ballroom mới trị giá khoảng 300 triệu USD lại diễn ra chóng mặt. Ngay cả Trump cũng tỏ ra ngạc nhiên v́ mọi thứ diễn ra… dễ đến vậy. Trong khi các tổ chức bảo tồn lên tiếng cảnh báo một khối kiến trúc 55.000 feet vuông sẽ nuốt chửng tỷ lệ cổ điển tinh tế của Nhà Trắng, cánh Đông cũ vẫn bị xẻ nát bởi máy xúc, xe ben.
Trên giấy tờ, Nhà Trắng nói sẽ tŕnh kế hoạch cho Ủy ban Quy hoạch Thủ đô Quốc gia. Trên thực tế, người giữ ghế chủ tịch ủy ban lại chính là Will Scharf – Chánh văn pḥng phụ trách hồ sơ cho Trump, do tổng thống bổ nhiệm. Sáu thành viên Ủy ban Mỹ thuật – cơ quan từng có tiếng nói trong chuyện thêm bớt công tŕnh quanh Nhà Trắng – cũng đă bị Trump thẳng tay sa thải. Những “rào chắn” thủ tục, bảo tồn… dường như được dọn sạch, nhường chỗ cho lối làm việc quen thuộc của một ông chủ xây dựng: muốn là làm.
Ballroom 300 triệu đô giữa mùa shutdown và cơn giận dữ của chính trị
Nếu đây chỉ là câu chuyện một đại gia mê xây nhà th́ chẳng mấy ai bận tâm. Nhưng ông không c̣n là “Mr. Trump” của các dự án tư nhân nữa, mà là Tổng thống Mỹ, đang giám sát một công tŕnh xa hoa bằng tiền quyên góp tư, ngay giữa lúc chính phủ đóng cửa, tranh căi cắt tem phiếu thực phẩm c̣n chưa dứt.
Đảng Dân chủ thẳng thừng chỉ trích Trump mải mê ballroom trong khi hàng triệu người lo tiền chợ. Nhiều nghị sĩ Cộng ḥa cũng lo lắng về h́nh ảnh một tổng thống “mạ vàng Nhà Trắng” trong bối cảnh cử tri vừa trừng phạt đảng của họ trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ. Một ballroom lấp lánh đèn chùm có thể trở thành biểu tượng hoàn hảo cho cái mà đối thủ gọi là “đảng của giới siêu giàu, xa rời đời sống thực”.
Không chỉ thế, nguồn tiền đổ vào dự án cũng bị soi kỹ. Ballroom được tài trợ hoàn toàn bằng đóng góp tư, thông qua một quỹ phi lợi nhuận quản lư các dự án quanh National Mall. Danh sách nhà tài trợ đọc lên như bảng vàng của Big Tech và tập đoàn Mỹ: Apple, Amazon, Microsoft, Google, Coinbase, Comcast, Meta… Các doanh nghiệp này đều khẳng định tuân thủ luật vận động hành lang và tài trợ. Nhưng phe Dân chủ vẫn mở điều tra, đặt câu hỏi: họ bỏ tiền trang hoàng Nhà Trắng để đổi lại điều ǵ trong chính sách?
Trong một cuộc tiếp đón Thái tử Mohammed bin Salman ngay tại Pḥng Bầu Dục, Trump hào hứng khoe về ballroom mới và quỹ tư nhân đang chi trả. Rồi ông nửa đùa nửa thật than phiền rằng đáng tiếc không thể kêu gọi tiền từ Ả Rập Saudi, v́ luật cấm nhận tài trợ nước ngoài. “Đêm nay mà ballroom mở cửa th́ đúng là hoàn hảo,” ông nói. Lời than văn ấy, với nhiều người, như đóng thêm một lớp vàng lên h́nh ảnh một tổng thống bị ám ảnh bởi không gian tiệc tùng hơn là những căn bếp eo hẹp của dân thường.
Di sản bằng đá hay bằng ḷng dân?
Nhà Trắng qua các đời tổng thống vẫn thay nội thất, sửa chỗ này, cơi chỗ kia. Franklin Roosevelt xây thêm hồ bơi, Truman gia cố móng và làm lại kết cấu, Kennedy chỉnh sửa nội thất, Obama trồng vườn rau… Nhưng hiếm ai xem Nhà Trắng như một dự án show đẳng cấp cá nhân, với các cuộc họp hàng tuần, với từng tấm đá, cây cột, chiếc đèn được lựa như lựa nội thất cho một khách sạn 5 sao mang tên ḿnh.
Trump luôn tự nhận ḿnh là “builder at heart” – một người xây dựng trong tâm hồn. Với ông, có lẽ một nhiệm kỳ không thể trọn vẹn nếu không để lại dấu ấn bằng bê tông, đá cẩm thạch, cột cờ và những bóng đèn chùm. Nhưng lịch sử không chỉ đo lường di sản qua số mét vuông ballroom, hay độ trắng của đá vôi lát Vườn Hồng. Nó c̣n đo bằng cảm nhận của người dân: họ nhớ đến một tổng thống v́ những ǵ ông xây lên cho cuộc sống của họ, hay v́ những ǵ ông xây cho chính ḿnh.
Ballroom cánh Đông rồi cũng sẽ hoàn thành, đèn chùm sẽ sáng, sàn đá sẽ bóng loáng, những bữa tiệc quốc yến sẽ diễn ra dưới mái ṿm lộng lẫy. Câu hỏi c̣n lại, sau khi tiếng nhạc đă tắt, là: trong mắt lịch sử, công tŕnh đó sẽ được xem như niềm tự hào kiến trúc, hay như biểu tượng cuối cùng của một thời kỳ mà gạch đá, vàng son được ưu tiên hơn niềm tin và nỗi lo của những người sống ngoài hàng rào Nhà Trắng.
