Cà đắng dân dã mà ngon!

[Hanna]

Đến bất kỳ một buôn người Ê Đê hay Mơ Nông ở các tỉnh Đăk Lăk, Đăk Nông, bạn cứ gợi ý muốn được ăn các món làm từ cà đắng, thì chủ nhà sẵn sàng chế biến và mời bạn thưởng thức ngay.


Người Ê Đê hay Mơ Nông chúng tôi rất muốn quảng bá cà đắng, một đặc sản mà hầu như chỉ ở vùng đất đỏ Ba-zan và khí hậu nắng gió Tây nguyên mới có. Loại cà đắng này vừa giòn, vừa đắng đến nỗi nếu mới chỉ nhai vài miếng đầu bạn đã cảm thấy rất khó nuốt, nhưng ngay sau đó nó để lại vị ngọt đến mát cuống họng. Ăn một lần rồi, lại muốn ăn nữa.

Cà đắng

Cà đắng mọc hoang dại trong rừng, nhưng từ lâu rồi, người Ê Đê, Mơ Nông đã trồng khá nhiều trong các vườn nhà. Không ít người trồng đại trà hàng mấy sào để bán, nên dù sống ở giữa phố thị, người ta vẫn mua được cà đắng ở bất kỳ chợ lớn, chợ nhỏ nào.


Quả cà đắng tròn xoe gần giống quả cà pháo loại trái vừa, khi còn non da có màu trắng nhờ, vân cà màu xanh lam; già rồi thì chuyển màu vàng, đầu cuống có nhiều gai ngắn khá sắc nhọn. Cà đắng sống rất khoẻ, bất kỳ ở vùng đất nào cà vẫn cho trái sai bó cành, có điều nếu được chăm sóc thì trái cà to và vị của nó thâm trầm hơn.


Theo các nhà vườn thì cà đắng rất ít bị sâu rầy phá hoại, trừ khi mưa nhiều thì một số nấm mốc đeo lá. Người ta dùng các loại rễ rừng có độc tính rất nhỏ, đâm nát hoà nước phun trừ nấm mốc vậy thôi. Nếu có sâu thì bắt chứ gần như không phải dùng bất kỳ lọai hoá chất nào. Vì lẽ đó mà cà đắng luôn được xem là một trong những lọai rau quả ‘sạch’ nhất.


Cà được gọi là cà ‘bánh tẻ’, khi da quả cà căng tròn mỡ màng, hột mới chuyển màu vàng sậm, là thời điểm ăn ngon nhất. Dùng bao tay dày tróc cuống cà ra ngâm trái cà vào nước muối có độ mặn 5% dăm phút thì vớt ra, chứ ngâm lâu cà kém giòn, lúc đó mới chế biến các món ăn.


Món ‘gỏi’ cà đắng được các dân tộc thiểu số bản địa Tây nguyên thích ăn nhất nên gần như đều có mặt trong mỗi bữa ăn gia đình. Người ta bỏ từng trái cà lên thớt, dùng cái dao to bản, sống dày đập mạnh một cái, toàn trái cà sẽ dập nát. Sau đó, ngâm cà vào dấm chua 10 phút thì vớt ra để ráo. Lúc này nướng hoặc chiêng cá khô cho chín xé vụn cho vào cà, nêm thêm ít gia vị như muối, bột ngọt, rau thơm thái nhỏ trộn đều. Khi ăn nếu có ít đậu phộng rang dã nát rắc vào nữa thì càng ngon, càng bùi hơn. Món cà sống này dùng để uống rượu thì nêm gia vị vừa miệng, nếu để ăn cơm thì nêm mặn hơn tuỳ khẩu vị từng người.

Món gỏi cà đắng

Món cà đắng nướng dằm ớt xanh thật sự hấp dẫn khi ăn với cơm nguội. Đặt vỉ sắt lên than hồng, xếp kín cà với nhau, vừa nướng vừa lấy đũa gảy cho cà chín đều. Cà chín để nguội bóc vỏ rồi đâm ớt xanh, lẫn muối, bột ngọt, tiêu nướng xay nhỏ… dằm nát cà trộn vào. Món này được làm buổi sáng đem theo để dùng bữa trưa khi cơm đã nguội hoặc nấu với canh hẹ cho thêm ít tôm khô nữa thì rất ngon.


Cà đắng om ếch đồng, cá suối với lá giang là món ăn được xếp vào hàng hảo hạng kể cả trước kia cũng như bây giờ. Luộc lá giang lấy nước vừa chua thì nêm gia vị và cho cà vào om, khi cà mềm thì xào thịt ếch cho chín hoặc chiêng cá vừa vàng đổ lẫn vào. Om nhỏ lửa khoảng 10 phút nữa cho nước sệt sệt thì nêm muối, bột ngọt nhắc xuống. Cứ mỗi miếng thịt ếch họăc miếng cá cặp với một quả quà mà ăn, nhai chầm chậm thôi để thưởng thức vị đắng đến thâm trầm kèm thêm vị ngọt thanh thao của cà lẫn vị béo của thịt ếch. Người không uống rượu thì ăn với cơm, với bún hoặc lấy nước chấm bánh mì. Thật khó tả thành lời cái ngon của món này.

Cà đắng om ếch đồng với lá giang

Người Mơ Nông có món cà đắng hầm chân giò heo để đãi khách quý. Chân giò heo được thui qua lửa rơm cho hơi vàng, đem ra cạo sạch chặt thành từng khúc nhỏ và phi tỏi mỡ đảo qua. Đổ nước hầm khi thịt gần nhừ thì cho cà đắng và ít măng tươi hoặc măng khô vào hầm đến chín rục quả cà, gần nhắc xuống thì thái nhỏ ít lá nhíp (một loại rau rừng họ dương sỉ) hoặc hành lá và băm vài quả ớt xanh nêm vào, chỉ cần ngửi khói bốc lên thôi đã nghe đói bụng. Ăn món này có thể một lúc cảm nhận được 4-5 vị khác nhau, vị đắng của cà, vị ngọt của xương heo, cay của ớt và nhiều mùi vị thơm ngon khác.

Món cà đắng hầm chân giò heo

Về huyện Cư Jút (tỉnh Đăk Nông) quê tôi, vào Buôn U (thuộc thị trấn Ea Tlinh) Bon Sơ ron (xã Đăk Drông) bất kỳ mùa nào quý khách cũng đều được ăn nhiều món được chế biến từ cà đắng. Tất cả các món này được coi là dân dã nhưng lại là đặc sản khá hấp dẫn, khoái khẩu chắc chắn sẽ thu hút nhiều du khách khi dùng thử.
nv