Suốt nhiều thập niên, Apple được xem như cỗ máy hoàn hảo của Thung lũng Silicon: trầm lắng, kín tiếng, nhưng đều đặn cho ra đời những sản phẩm “định nghĩa lại” cách con người dùng công nghệ. Từ iPod, iPhone, iPad cho tới Apple Watch, mỗi lần Apple ra tay là cả thế giới phải điều chỉnh lại thói quen hàng ngày của mình.
Nhưng đế chế vốn nổi tiếng ổn định ấy giờ đang lắc mạnh từ thượng tầng, đúng lúc cả ngành công nghệ bước vào bước ngoặt trí tuệ nhân tạo. Những gương mặt lớn rời đi, đối thủ “cướp” mất trụ cột thiết kế, tin đồn Tim Cook chuẩn bị lui khỏi ghế CEO ngày càng dày, và câu hỏi lớn nhất treo lơ lửng trên bầu trời Cupertino là: Apple sẽ đi đâu trong kỷ nguyên AI?
Làn sóng ra đi ở thượng tầng: Apple mất máu nhân sự
Chỉ trong chưa đầy một tuần, Apple công bố kế hoạch ra đi của bốn cái tên cấp cao. Lisa Jackson – Phó chủ tịch phụ trách môi trường, chính sách và sáng kiến xã hội – sẽ về hưu năm tới. Tổng cố vấn pháp lý Kate Adams cũng chuẩn bị rời vị trí, khép lại một giai đoạn Apple điều hướng những trận gió ngược về pháp lý và chính trị.
Alan Dye, Phó chủ tịch phụ trách thiết kế giao diện người dùng – gương mặt gắn liền với “ngôn ngữ” mà người dùng chạm vào mỗi ngày trên iPhone, iPad, Mac – quyết định rời Apple để gia nhập Meta với vai trò Giám đốc thiết kế. Song song đó, John Giannandrea – Phó chủ tịch cấp cao phụ trách chiến lược AI và học máy – cũng sẽ nghỉ hưu trong năm tới, đúng lúc Apple bị chỉ trích là chậm chân trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo.
Apple lập tức “vá lỗ hổng”: mời Jennifer Newstead – Giám đốc pháp lý của chính Meta – về giữ vai trò tổng cố vấn mới và phụ trách quan hệ chính phủ. Nhóm môi trường và sáng kiến xã hội được điều về trực tiếp cho COO Sabih Khan. Từ phía Microsoft, Amar Subramanya – Phó chủ tịch phụ trách AI – được kéo về làm Phó chủ tịch AI của Apple. Trước đó, Jeff Williams cũng đã âm thầm lùi lại khỏi vai trò Giám đốc vận hành.
Với một công ty vốn được ca tụng vì sự kín kẽ, ổn định và trung thành nội bộ, việc hàng loạt “ông lớn, bà lớn” rời ghế chỉ trong một thời gian ngắn là điều hiếm thấy. Giới quan sát nói thẳng: đây là dấu hiệu Apple đang bước vào một giai đoạn biến động mới, mà trung tâm là câu hỏi về chiến lược AI và di sản của Tim Cook.
Cơn đau đầu mang tên AI: Apple bị chê đứng ngoài cuộc chơi
Trong khi Meta, Google, Samsung hay OpenAI tung ra hàng loạt sản phẩm và nền tảng AI mới, Apple lại bị nhận xét là mờ nhạt. Bản nâng cấp lớn của Siri – dự kiến biến trợ lý giọng nói này từ “máy trả lời câu hỏi” thành một trợ lý có thể tự hành động và hiểu ngữ cảnh sâu dựa trên dữ liệu trong máy – đã bị hoãn sang năm sau. Những cập nhật AI trên iPhone, Mac, iPad trong năm nay hầu như chỉ ở mức tiểu tiết.
Ở chiều ngược lại, Meta quảng bá kính thông minh Ray-Ban Display tích hợp AI, Google và Samsung khoe headset mới dựa trên Gemini, OpenAI bước sang địa hạt mua sắm và trình duyệt web với các mô hình AI ngày càng mạnh. Gemini 3 của Google gây tiếng vang ngay từ khi ra mắt, giúp “ông lớn tìm kiếm” khẳng định vị thế trung tâm trong kỷ nguyên mới.
Không ngạc nhiên khi Wall Street bắt đầu sốt ruột. Trong cuộc họp quý vừa qua, các nhà phân tích liên tục xoáy vào câu hỏi: Siri sẽ đóng vai trò gì trong chiến lược sản phẩm mới? Liệu các chatbot AI có làm Apple mờ nhạt dần trong thế giới tìm kiếm và tương tác trên mạng? Ngay cả Eddy Cue – Phó chủ tịch phụ trách dịch vụ – cũng từng thừa nhận trong một phiên điều trần chống độc quyền với Google rằng có thể 10 năm nữa, người ta sẽ không còn cần đến iPhone theo cách chúng ta hình dung hôm nay.
Khi chiến lược AI bị đánh giá là “tàng hình”, việc Apple buộc phải “xé băng”, thay máu lãnh đạo để tìm một cách nghĩ mới không còn là lựa chọn, mà gần như là bắt buộc.
Bóng Jony Ive và cú đòn Meta: “Chất Apple” chảy ra bên ngoài
Nếu Lisa Jackson, Kate Adams hay John Giannandrea ra đi gây lo ngại, thì cú chuyển nhà của Alan Dye sang Meta lại khiến giới đầu tư lạnh gáy theo một cách khác. Dye là gương mặt kế tục Jony Ive trong vai trò dẫn dắt studio thiết kế, người đứng sau diện mạo của iOS, watchOS, macOS trong những năm gần đây. Việc ông chọn Meta – kình địch đang đánh cược vào kính thông minh, thiết bị đeo và “làn sóng tính toán tiếp theo” – được xem là một đe dọa trực diện tới Apple.
Cùng lúc đó, Jony Ive – huyền thoại thiết kế một thời của táo khuyết – lại đang giúp OpenAI xây dựng phần cứng đầu tiên. Nói cách khác, những bộ óc từng định hình “linh hồn” của Apple đang mang vốn liếng thẩm mỹ và kinh nghiệm của mình sang phục vụ đối thủ trong cuộc đua AI và phần cứng thế hệ mới.
Đây không còn là chuyện vài cái tên rời công ty, mà là chuyện “gen” thiết kế của Apple đang bị phân tán. Khi một bên mất dần bản sắc thiết kế, bên kia lại dùng chính con người ấy để tạo ra hệ máy mới, cục diện trong 5–10 năm tới có thể thay đổi sâu hơn nhiều so với những gì bảng giá cổ phiếu ngày hôm nay cho thấy.
Vision Pro vẫn là món đồ chơi đắt đỏ, còn iPhone thì chưa chịu già
Tất nhiên, Apple không phải một con tàu đang chìm. iPhone 17 vẫn bán chạy, và dự kiến năm nay Apple sẽ vượt Samsung để dẫn đầu thế giới về số lượng smartphone xuất xưởng – lần đầu tiên kể từ 2011. Công ty cũng đã bước vào “câu lạc bộ” vốn hóa 4 nghìn tỷ đô, sánh vai với Nvidia và Microsoft trong nhóm doanh nghiệp giá trị nhất hành tinh.
Nhưng phía sau những con số kỷ lục ấy là những dấu hỏi khó giải: Vision Pro – dòng sản phẩm tính toán không gian mới toanh – vẫn chỉ là thiết bị ngách, đắt đỏ và xa lạ với phần đông người dùng. Nó chưa đủ sức trở thành “iPhone mới” của thập kỷ này. Siri thì chậm chân, các tính năng AI còn rụt rè, trong khi đối thủ tranh nhau định nghĩa lại việc chúng ta nhìn, nghe, mua sắm và làm việc bằng trí tuệ nhân tạo.
Cổ phiếu Apple vẫn tăng khoảng 12% trong năm nay, nhưng con số ấy kém xa mức 30% của năm 2024. Giới đầu tư hiểu rất rõ: thành trì iPhone vẫn vững, nhưng không thể mãi là thành trì duy nhất. Kỷ nguyên “cách mạng công nghiệp lần thứ tư” là kỷ nguyên AI, và không ai được phép đứng ngoài, dù là Apple.
Tim Cook và chương cuối của một triều đại?
Apple nổi tiếng với văn hóa bí mật, chặt chẽ và đề cao sự ổn định. Vì thế, việc công ty cùng lúc tái cấu trúc, thay đổi nhiều vị trí lãnh đạo cấp cao là điều “trái tim” với bản chất truyền thống của họ. Nhưng có lẽ, chính vì AI đang đảo lộn cuộc chơi, Apple buộc phải làm điều mình ghét nhất: thừa nhận rằng cách làm cũ không còn phù hợp.
Trong những cuộc trò chuyện với giới tài chính, các chuyên gia nhận định đây có thể là chương cuối trong triều đại của Tim Cook: hoặc ông sẽ vẽ ra được một chiến lược AI rõ ràng, đưa Apple bước sang kỷ nguyên mới với Siri được tái sinh, với thiết bị đeo, kính thông minh và dịch vụ AI đủ sức cạnh tranh; hoặc ông sẽ bị lịch sử nhớ tới như người đã giữ con tàu Apple đi rất ổn định… nhưng chậm lại đúng lúc thế giới tăng tốc.
Ở chiều tích cực, thay đổi không phải lúc nào cũng là điềm xấu. Những gương mặt mới từ Microsoft, Meta bước vào có thể mang lại góc nhìn khác, phá vỡ lối nghĩ “chỉ có một con đường đúng” vốn bám rễ nhiều năm ở Apple. Song đồng hồ AI đang kêu tích tắc từng nhịp.
Apple không thể đứng ngoài nhìn “bữa tiệc AI” qua khung kính Apple Park mãi được. Hoặc họ lao vào, chấp nhận đổi mình, chấp nhận rủi ro, hoặc sẽ phải sống trong một tương lai nơi người ta không còn cần iPhone như hôm nay – và đó là viễn cảnh mà chắc chắn Tim Cook không muốn thấy tên mình gắn liền với nó.
