Vào ngày 20/11/2024 chú chó của hải quan phi trường Toronto đã ngửi ra một loại chất cấm. Sau khi lục soát phát hiện khoảng 23kg lá khát Catha Edulis (Khat).
Người bị bắt đã chuyển giao cho cảnh sát điều tra Royal Canadian Mounted Police.
Lá Khat (Danh pháp khoa học: Catha edulis) thường được gọi tên trong tiếng Việt là lá Khát, bắt nguồn từ tiếng Ả Rập: القات al-qāt.
Do tác dụng kích thích và gây nghiện, lá Khát còn được gọi là "lá thiên đường". Cây khát là một loài thực vật có hoa trong họ Dây gối. Loài này được (Vahl) Endl. mô tả khoa học lần đầu tiên vào năm 1841.
Lá Khát là loại cây trồng lâu năm. Ở nhiều nước châu Phi, lá Khát thường được nhai như trầu ở Việt Nam. Lá khát được phơi khô, chế biến thành nước để uống như uống cà phê. Trên thị trường, lá Khát có giá từ 0,5 đến 20 USD một bó. Tuy nhiên tùy thuộc vào chất lượng và độ tươi của lá mà giá thành có thể đắt hơn một chút. Nhu cầu lớn nên lượng tiêu thụ lớn, trung bình một ngày hơn 25.000 kg lá Khát được bán ra tại chợ Adaway của Ethiopia.
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), gần 30% số bé gái vị thành niên và trên 70% nhóm vị thành niên ở Đông Ethiopia có thói quen nhai lá khát. Ngoài ra, có tới 73% phụ nữ Yemen được cho là sử dụng loại lá này. Đối với người Ảrập, lá khát được coi là "chè Ảrập" và nhiều người nghiện không bỏ được do coi nó là vô hại, tương tự như chè hay cà phê.
Lá khát được sử dụng hợp pháp ở một số nước như Yemen và Ethiopia. Tuy nhiên, tại phần lớn các quốc gia trên thế giới — bao gồm Việt Nam — thì việc trồng, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán và sử dụng trái phép lá khát là bất hợp pháp.
Việt Nam đang đối mặt với sự xuất hiện đáng lo ngại của nhiều loại ma túy mang tên gọi và mẫu mã bắt mắt. Những tên gọi như lá "Khát", "muối tắm"...
Việc sử dụng lá khát trực tiếp hoặc dưới dạng tổng hợp đều có nguy cơ gây hại cho sức khỏe con người. Một trong những lý do lá khát phổ biến là tính gây nghiện và tiềm năng thu lợi siêu cao. Ở châu Phi, có khoảng trên 20 triệu người "phụ thuộc" vào lá khát và khoảng 500.000 nông dân sống nhờ trồng cây này tại vùng Sừng châu Phi và bán đảo Ảrập.
Việc sử dụng lá khát rất đơn giản, từ việc nhai lá tươi, cuốn thành thuốc hút (nếu ở dạng khô) đến pha uống hoặc làm gia vị rắc vào thức ăn. Nhiều phụ nữ châu Phi tin rằng nhai lá khát giúp họ trở nên hấp dẫn hơn trong mắt đàn ông, tuy nhiên, việc này tiềm ẩn nhiều rủi ro và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Lá khát chứa hơn bốn mươi hoạt chất khác nhau bao gồm alkaloid, terpenoid, flavonoid, sterol, glycoside, tannin, axit amin, vitamin và khoáng chất. Trong số đó, các alkaloid là thành phần quan trọng nhất trong lá khát và gồm cathinone, cathine và norephedrine. Các hợp chất này có cấu trúc tương tự amphetamine và noradrenaline.
Cathinone là một chất kích thích hệ thần kinh trung ương, tương tự như ma túy tổng hợp amphetamine. Tuy nhiên, thời gian để cathinone có tác dụng nhanh hơn so với amphetamine, chỉ khoảng 15 phút sau khi lá khát được nhai, trong khi amphetamine thường mất khoảng 30 phút để có hiệu quả. Các hiệu ứng kích thích của cathinone có thể làm tăng sự tỉnh táo, giảm cảm giác mệt mỏi và làm tăng sự tập trung.
Khi lá khát được tinh chế từ cathinone, nó tạo ra một sản phẩm nguy hiểm hơn cả heroin, được gọi là flakka. Flakka thường có dạng tinh thể muối, màu trắng hoặc hồng nhạt, có mùi hôi nhưng lại có khả năng gây nghiện cao và tác động mạnh lên hệ thần kinh, gây ra các hiệu ứng kích thích và tạo ảo giác đáng ngại cho sức khỏe con người. Người nghiện thường gọi flakka bằng cái tên "muối tắm" trong tiếng lóng, tuy nó không có liên quan gì đến muối tắm thông thường được sử dụng để làm đẹp da. Flakka là một dẫn xuất từ cathinone trong lá khát, được pha trộn với cocain và ma túy đá, làm cho nó gây hại và phá hủy cơ thể nhiều lần so với các loại ma túy thông thường. Do đó, việc cai nghiện flakka khó khăn hơn so với người sử dụng ma túy truyền thống.
Cathinone có thể gây ra những phản ứng tiêu cực như sự phấn khích, trạng thái tỉnh táo, nói nhiều, mất cảm giác đói, và khi sử dụng quá mức có thể gây mất ngủ, suy giảm sự thèm ăn, rối loạn tiêu hóa, trầm cảm và các tác động khác. Sự lạm dụng cathinone có thể gây ra sự phân hủy của các tế bào cơ xương và suy thận. Việc sử dụng quá liều cathinone tổng hợp gây nguy hiểm không khác gì việc sử dụng heroin hoặc các loại ma túy đá khác. Ngoài ra, nó còn có liên quan đến nguy cơ gia tăng các biến chứng y tế, bao gồm tăng nguy cơ mắc bệnh nha khoa và ung thư miệng, bệnh tim mạch, bệnh gan và làm giảm sự thèm ăn, tăng nguy cơ mắc chứng trầm cảm và thay đổi tâm trạng. Khoảng 40% người sử dụng lá khát phát triển thành nghiện và trở nên lệ thuộc vào chất này.
Lá "Khát" chứa chất cathinone, một chất kích thích giống ma túy tổng hợp amphetamine, nhưng tác dụng của nó nhanh hơn (khoảng 15 phút sau khi nhai, so với 30 phút nếu dùng amphetamine). Độ nguy hiểm và độc hại của lá "Khát" vượt trội so với các loại ma túy thông thường lên đến 500 lần.
Lá "Khát" có thể được tinh chế thành chất ma túy cathinone, và từ chất này có thể tổng hợp với chất amphetamine thành loại ma túy mang tên flakka. Flakka thường có dạng tinh thể muối, màu trắng hoặc hồng nhạt, có mùi như mùi chân hôi.
Ma túy được phân loại thành hai nhóm dựa trên tác động của chúng đến hệ thần kinh. Nhóm thứ nhất là nhóm gây ức chế trầm dịu như nhựa thuốc phiện, morphine, heroin và một số loại thuốc giảm đau như pethidine, fentanyl...
Lá "Khát" có tác dụng kích thích như cathinone gây phấn khích, tỉnh táo, nói nhiều, chán ăn, và được xem là một chất gây nghiện ở mức độ nhẹ hoặc trung bình. Sử dụng lâu dài hoặc lạm dụng lá "Khát" có thể dẫn đến mất ngủ, biếng ăn, rối loạn tiêu hóa, trầm cảm, tổn hại gan và bệnh tim, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí y tế Áo Wiener Klinische Wochenschrift.
Cathinone trong lá "Khát" cũng có thể gây ra các triệu chứng ảo giác, hoang tưởng, rối loạn tâm thần, hành vi bất thường, cực đoan, bạo lực và ý muốn tự tử.
Nhóm thứ hai là các loại ma túy gây kích thích thần kinh như cocain, amphetamine và các dẫn xuất như methamphetamine (hàng đá) và MDMA (thuốc lắc), cũng như các loại ma túy gây ảo giác như LSD, cần sa và mephedrone, một dạng bào chế khác có nguồn gốc từ cathinone.
Khi lá "Khát" được sử dụng để tinh chế cathinone tổng hợp, tác dụng kích thích của nó sẽ mạnh hơn nhiều so với tự nhiên và loại lá này nguy hiểm cho con người
Flakka, là sự kết hợp giữa cocain và hàng đá, có mức độ nguy hại và phá hủy cơ thể cao hơn rất nhiều so với các loại ma túy thông thường. Cai nghiện lá "Khát" khó khăn hơn nhiều so với các loại ma túy khác và tỷ lệ tử vong cũng rất cao. Các nghiên cứu cho thấy cathinone tổng hợp có thể gây ra nhiều rối loạn tâm thần, bao gồm lo âu, rối loạn giấc ngủ, kiêu ngạo thái quá, hoang tưởng, ảo giác, rối loạn về cư xử xã hội, tăng ham muốn tình dục, hoảng loạn và hành vi tấn công người khác.
Tác động của lá "Khát" có thể gây chảy máu cam, đổ mồ hôi, buồn nôn. Người sử dụng lá "Khát" trong tình trạng sử dụng quá mức có thể mất nước, và lạm dụng lá "Khát" có thể dẫn đến phá hủy các tế bào cơ xương và suy thận. Nhiễm độc do sử dụng quá liều cathinone tổng hợp có thể dẫn đến cái chết.
