Vạn Lý Trường Thành là tên gọi chung cho nhiều thành lũy kéo dài hàng ngàn cây số từ Đông sang Tây, được xây dựng bằng đất và đá từ thế kỷ 5 TCN cho tới thế kỷ 16, để bảo vệ Trung Hoa khỏi những cuộc tấn công của người Hung Nô, Mông Cổ, Đột Quyết, và những bộ tộc du mục khác đến từ những vùng hiện thuộc Mông Cổ...
Vạn Lý Trường Thành thường khiến người ta liên tưởng đến Tần Thủy Hoàng hay câu chuyện đẫm nước mắt của nàng Mạnh Khương xinh đẹp goá bụa. Tuy nhiên đó mới chỉ là những đoạn ngắn trong chiều dài lịch sử hàng ngàn năm của bức tường thành vĩ đại này.
Bức tường phòng vệ
Trước hết, hãy điểm lại bức Vạn Lý Trường Thành đã kiên cố suốt chặng đường lịch sử qua.
Với lịch sử hơn 2.500 năm, Vạn Lý Trường Thành đã chứng kiến sự thịnh suy, thăng trầm của biết bao triều đại Trung Hoa. Những vương triều hùng mạnh rồi suy tàn, những anh hùng xuất sinh rồi ra đi, thế gian luân hồi bao nhiêu đời, sương sa gió táp bấy nhiêu năm, bức trường thành vẫn uy nghi, sừng sững ở đó như một người cận vệ trung thành, chứng kiến thế cuộc, lịch sử xoay vần.
Vào thời Xuân Thu – Chiến Quốc (770 – 221 TCN), Vạn Lý Trường Thành ban đầu được xây dựng với mục đích phòng vệ, chống lại những cuộc tấn công của các bộ tộc du mục phía Bắc. Sau hàng nghìn năm, giờ đây nó trở thành điểm du lịch nổi tiếng nhất Trung Quốc, tràn ngập du khách từ khắp nơi trên thế giới. Người ta vẫn thường nói: “Bất đáo Trường Thành phi hảo hán” (chưa đến Trường Thành không phải là hảo hán).
Tổng chiều dài của Vạn Lý Trường Thành lên tới 8.851 km. Ảnh qua: ****.vn
Trong lịch sử, các bộ lạc du mục phía Bắc luôn là một mối đe dọa nghiêm trọng, thường trực đối với người Hán ở Trung Nguyên. Vì vậy, các đế vương Trung Hoa đã quyết định xây dựng nhiều công sự nối tiếp nhau, lập thành một bức tường phòng thủ biên giới phía Bắc.
Năm 221 TCN, Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Quốc, lập ra vương triều Tần. Để ngăn chặn mối đe dọa từ các bộ tộc miền Bắc và đảm bảo sự ổn định cho người Hán, ông bắt tay vào một trong những dự án xây dựng lớn nhất trong lịch sử loài người.
Hàng trăm ngàn nhân công đã được huy động để kết nối các bức tường cũ dọc theo biên giới phía Bắc, dựng nên một dải trường thành chạy từ Lâm Thao đến bán đảo Liêu Đông, kéo dài hàng ngàn dặm. Người ta gọi nó là “Bức tường mười ngàn dặm”, cái tên quen thuộc hơn chính là Vạn Lý Trường Thành.
Tuy nhiên, cái giá phải trả cho công trình vĩ đại này cũng không hề nhỏ. Ước tính có đến hàng trăm ngàn người đã bỏ mạng trong thời gian xây dựng trường thành này.
Rất nhiều câu chuyện dân gian liên quan đến bức tường thành này đã được lưu truyền suốt hàng nghìn năm qua. Trong đó câu chuyện về nàng Mạnh Khương là ví dụ nổi bật nhất.
Tương truyền, Mạnh Khương đã đi hàng ngàn dặm để mang áo ấm cho người chồng đang xây Vạn Lý Trường Thành. Khi đến nơi, nàng mới biết tin chồng đã chết. Nước mắt đau thương của nàng đã làm sụp một phần của tường thành và lộ ra thân thể của người chồng bị chôn vùi dưới đó.
Các phần của bức tường vẫn còn nguyên vẹn ngày nay phần lớn là di tích từ triều Minh. (Ảnh: pixabay / CC0 1.0)
Suốt 21 thế kỷ, Vạn Lý Trường Thành liên tục được bồi đắp, xây dựng. Quá trình xây dựng chỉ được kết thúc vào cuối thời nhà Minh (thế kỷ 17). Trước đó, từ những năm 50 TCN, nhà Tần đã cho xây dựng những bức tường bằng đất để phòng thủ.
Người ta nói rằng, sở dĩ sau khi thống nhất giang sơn vào thế kỷ 3 TCN, Tần Thuỷ Hoàng vội vã, gấp rút mở rộng quy mô Vạn Lý Trường Thành là bởi một câu sấm: “Vong tần giả, Hồ dã” (Người làm Tần diệt vong là Hồ). Tần Thuỷ Hoàng tưởng chữ “Hồ” là chỉ người Hung Nô phương Bắc nên ra lệnh xây thành phòng thủ, ngăn ngừa hậu hoạ. Dù vậy, nước Tần vẫn mất và người làm Tần diệt vong chính là con trai Hồ Hợi của Tần Thuỷ Hoàng.
Vạn Lý Trường Thành đã hoàn thành xuất sắc mục đích phòng thủ của mình cho đến lúc triều đại nhà Minh sụp đổ. Khi ấy tướng Ngô Tam Quế đã mở cửa Sơn Hải quan để cho quân Thanh tràn vào Trung Nguyên, đánh dấu sự khởi đầu của 276 năm triều Thanh. Trong suốt thời nhà Thanh, biên giới của Trung Hoa đã vượt ra ngoài bức tường thành này, do vậy Vạn Lý Trường Thành không còn nhiều ý nghĩa phòng thủ.
Một người chặn, vạn người khó qua
Vạn Lý Trường Thành bao gồm ba thành phần chính: cổng vào, tường, và tháp báo hiệu. Các cổng chính đi qua bức tường, chúng nằm ở vị trí chính yếu, chẳng hạn như giao lộ với các tuyến thương mại.
Người ta cũng thành lập các ụ phòng thủ, pháo đài, phong hoả đài dọc theo bức tường. Cấu trúc phòng thủ này chính là “một người chặn, vạn người khó qua”, rất hiểm yếu. Cổng ra vào thành có các kích thước khác nhau tùy thuộc vào mức độ phòng thủ. Tuy nhiên ngày nay chỉ còn lại 13 cổng thành. Nổi bật nhất là các cổng: Sơn Hải quan, Cư Dung quan.
Sơn Hải quan nằm ở thành Tần Hoàng Đảo ở tỉnh Hà Bắc, được xây dựng vào năm 1381, phía nam núi Yên Sơn và phía bắc biển Bột Hải. Nghĩa đen của nó là “Cửa ải của Biển và Núi”. Sơn Hải quan là điểm tận cùng phía đông và là cửa ải quan trọng nhất của Vạn Lý Trường Thành vào thời nhà Minh. Trong lịch sử nó được biết đến với cái tên “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.
Cư Dung quan được xây vào năm 1368 chính là cửa ải lớn nhất của Vạn Lý Trường Thành. Ảnh: Dennis Jarvis / flickr
Cư Dung quan được xây vào năm 1368 và được biết đến như là cửa ải lớn nhất của Vạn Lý Trường Thành. Cửa ải này nằm ở quận Hưng Bình thuộc Bắc Kinh ngày nay. Cư Dung quan lần đầu tiên được đặt nền móng bởi nhà Yên trong thời Chiến Quốc.
Nó được nối liền với Vạn Lý Trường Thành vào thời Nam Bắc triều. Cửa ải này nằm trong thung lũng được bao quanh bởi các ngọn núi, là một căn cứ quân sự phòng vệ vô cùng kiên cố trước các mối đe dọa từ phương Bắc
