Theo như sự khám phá "chất nhờn dính" bí ẩn hơn 2500 năm tuổi trong đền thờ Hy Lạp cuối cùng không chỉ giải mã một câu đố lịch sử mà còn mở ra một cái nhìn mới về các nghi lễ và thói quen của người Hy Lạp cổ đại về bí mật về một loại "chất nhờn dính" kỳ lạ bên trong những chiếc bình đồng cổ đại cuối cùng đã được giải đáp một cách đầy bất ngờ về bí ẩn hơn 2500 năm sau khi được chôn vùi.
Sau nhiều thập kỷ đau đầu, các nhà khoa học đã sử dụng công nghệ tiên tiến để vén màn bí ẩn: đó không phải là một hợp chất giả kim hay vật liệu thần bí, mà chính là mật ong, có thể ở dạng tổ ong nguyên thủy. Khám phá này không chỉ giải mã một câu đố lịch sử mà còn mở ra một cái nhìn mới về các nghi lễ và thói quen của người Hy Lạp cổ đại.
Những lời bàn tán xôn xao xung quanh nội dung bên trong một chiếc bình bằng đồng và đồng thau 2.500 năm tuổi đã khiến các nhà khảo cổ học bối rối suốt nửa thế kỷ. Thứ cặn bã này có liên quan gì đến Hy Lạp cổ đại? Liệu đó có phải là phần còn lại của mỡ hoặc dầu từ một loại thịt nào đó , hay có lẽ là sáp ong dùng để làm kem dưỡng da mặt, niêm phong thuyền, v.v. ?
Trở lại năm 1954, các nhà khảo cổ đã khám phá một ngôi đền ẩn sâu bên dưới một khu định cư Hy Lạp ở Paestum, miền nam nước Ý. Bên trong, họ tìm thấy những chiếc bình đồng được xếp xung quanh một chiếc giường sắt.
Những chiếc bình này chứa một loại bột sáp thơm, ám chỉ một thứ gì đó cổ xưa và từng là chất lỏng. Được bịt kín bằng nút bần, những chiếc bình này đã ẩn chứa một bí mật dai dẳng, khiến các nhà khoa học bối rối suốt hàng chục năm.
Từ năm 1954 đến năm 1983, nhiều phòng thí nghiệm ở Đức và Ý đã tiến hành phân tích chất cặn này. Các thử nghiệm cho thấy nó không tan trong nước, không có đường hay protein, chỉ có các chất béo giống sáp và nhựa. Một số người tin rằng lớp sáp trên cùng đã được thêm vào sau đó, che khuất phần bên trong ban đầu, khiến bí ẩn càng thêm khó giải.
Một phân tích mới về cặn bã hàng nghìn năm tuổi này cho thấy nó có khả năng là tàn tích của mật ong cổ đại. Những phát hiện này được trình bày chi tiết trong một nghiên cứu được công bố ngày 30 tháng 7 trên Tạp chí của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ.
Công nghệ hiện đại giải mã bí mật cổ xưa
Năm 2019, bí ẩn đã có cơ hội được giải đáp. Tàn dư bí ẩn từ đền thờ Paestum đã được đưa đến Bảo tàng Ashmolean để tham gia triển lãm Bữa Tiệc Ly ở Pompeii . Đây không chỉ là một buổi trưng bày mà còn là cơ hội vàng cho những nghiên cứu khoa học sâu hơn. Nhờ được tiếp cận với các công cụ tiên tiến và sự tò mò mới mẻ, các nhà nghiên cứu Oxford đã nắm bắt cơ hội này để phân tích lại cấu trúc phân tử sinh học của chất này.
Sau nhiều thập kỷ suy đoán, các nhà nghiên cứu Oxford đã xem xét lại cặn sáp 2500 năm tuổi và tìm thấy "vàng khảo cổ". Sử dụng các kỹ thuật hiện đại như khối phổ và phân tích thành phần phân tử nhỏ, họ đã phát hiện ra bằng chứng sinh học phân tử cho thấy chất bí ẩn này từng là mật ong, có khả năng ở dạng tổ ong ban đầu.
Họ cũng phát hiện đường, axit hữu cơ và protein sữa ong chúa trong thành phần phân tử của chất cặn. Đặc điểm hóa học này gần như giống hệt sáp ong ngày nay và kỳ lạ thay lại giống với mật ong hiện đại. Đây là một thành tựu khoa học, nơi nghi lễ cổ xưa hòa quyện với hóa học tiên tiến.
Nhóm nghiên cứu không chỉ cạo bề mặt; họ còn mổ xẻ từng lớp một. Sử dụng nhiều phương pháp khác nhau đã giúp họ xác định được bức tranh toàn diện về thành phần phân tử của chất cặn. Điều này cho phép họ xác định chính xác những gì là cổ xưa, những gì là ô nhiễm, và những gì đã bị phân hủy qua nhiều thế kỷ.
Một sự thật thú vị khác được hé lộ là phân tích bề mặt bằng phương pháp quang phổ điện tử tia X cho thấy dấu vết ăn mòn đồng liên kết chặt chẽ với chất cặn. Điều này rất quan trọng, bởi đồng có tính kháng khuẩn tự nhiên và sự hiện diện của nó có thể giúp bảo vệ các phân tử đường khỏi bị phân hủym như thể thiên nhiên đã ban cho chất cặn bã một lớp áo giáp bảo vệ, giúp nó tồn tại qua nhiều thiên niên kỷ.
Di vật phủ bụi trở thành "người kể chuyện thầm lặng"
Trong suốt triển lãm, các nhà nghiên cứu cũng đã tân trang lại 37 hiện vật lịch sử khác bằng công nghệ hiện đại. Sử dụng kính hiển vi và chụp X-quang, họ đã nhìn xuyên qua bề mặt và phát hiện ra một kho tàng câu chuyện ẩn giấu trong lớp bồ hóng và cặn vôi.
Họ tìm thấy vết cháy ở mặt dưới của một số bình, ám chỉ việc chúng được sử dụng trên bếp lò để nấu ăn. Lớp cặn vôi dày bên trong một số bình khác cho thấy chúng có thể được dùng để đun nước, hoạt động như những chiếc ấm đun nước thời xưa.
Nhóm nghiên cứu không chỉ nghiên cứu các hiện vật mà còn tái hiện các nghi lễ và thói quen của kiếp trước, chứng minh rằng kệ bảo tàng không chỉ chứa những di vật phủ bụi. Chúng là những người kể chuyện thầm lặng đang chờ được giải mã.
Các nhà nghiên cứu tin rằng công trình này sẽ truyền cảm hứng cho việc phân tích lại sâu hơn các tài liệu cũ, đặc biệt là những tài liệu được lưu giữ trong các bộ sưu tập của bảo tàng, nơi việc lấy mẫu bị hạn chế và các thử nghiệm trước đây không đưa ra kết luận chắc chắn.
Nghiên cứu này, được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ , là một minh chứng hùng hồn cho việc kết hợp giữa khảo cổ học và khoa học hiện đại có thể vén màn những bí ẩn lịch sử một cách đầy thuyết phục.
