Một trong những kỷ niệm đáng nhớ trong lần đi Mỹ của tôi và Hoàng Ngọc-Tuấn trong tháng 12 vừa qua là chuyến đi thăm Las Vegas.
H́nh: Wikipedia Commons
Thật ra, trong những lần đi Mỹ trước đây, đă có một số người hoặc gợi ư hoặc rủ rê tôi đi Las Vegas. Nhưng tôi từ chối. Một phần, tôi thích dành nhiều, nếu không muốn nói là toàn bộ thời gian của chuyến đi cho bạn bè hoặc người thân, những người lâu lâu tôi mới được gặp; phần khác, quan trọng hơn, với tôi, cái thành-phố-tội-lỗi (Sin City) với những ṣng bài trùng trùng điệp điệp ấy, thú thực, chẳng gợi lên chút hấp dẫn nào cả.
Lần này, tôi đi, cũng lại v́ bạn: Hoàng Đ́nh B́nh rủ. Hoàng Đ́nh B́nh là bạn mới của tôi nhưng lại là bạn cũ của Hoàng Ngọc-Tuấn từ thuở c̣n là học tṛ ở Nha Trang. Cả hai đều là nhạc sĩ. Cả hai đều có khiếu hài hước. Khi họ gặp nhau, hầu như chỉ nghe tiếng cười. Chuyến đi ba, bốn giờ từ Los Angeles đến Las Vegas, do đó, dường như ngắn lại.
Đến Las Vegas, tôi mới biết cái ấn tượng cho đó chỉ là một ṣng bài vĩ đại là hoàn toàn sai.
Las Vegas không chỉ có bài bạc. Las Vegas, thành phố nhỏ xíu với hơn nửa triệu cư dân ấy, là cả một trung tâm du lịch thuộc loại lớn nhất thế giới với gần 40 triệu du khách nườm nượp kéo đến mỗi năm (xin so sánh: mỗi năm cả nước Việt Nam chỉ đón có khoảng 3,4 triệu du khách!). Để phục vụ cho lượng du khách khổng lồ như thế, Las Vegas đă phát triển một hệ thống khách sạn không thể chê vào đâu được: Theo thống kê gần đây, 17 trong số 20 khách sạn lớn nhất nước Mỹ đều nằm ở Las Vegas. Khách sạn nào cũng lớn, đẹp và cực sang.
Las Vegas c̣n là cả một thế giới thu nhỏ: mỗi một khách sạn lớn là một kiến trúc và là một di sản nghệ thuật khác hẳn nhau; cái này th́ đặc Mỹ, cái kia th́ đặc Pháp, cái nọ th́ đặc Ư hoặc Ai Cập. Bước vào khách sạn Bellagio và Caesars Palace ngỡ như đi lạc đến Ư; vào khách sạn Luxor như lạc đến Ai Cập; và vào khách sạn Paris, tôi có cảm giác ngỡ ngàng như trở lại thành phố mà tôi đă ở 5,6 năm trước khi dời sang Úc. Và c̣n du khách nữa. Du khách đến từ khắp nơi, đủ mọi chủng tộc và mọi nền văn hóa.
Las Vegas là một trung tâm nghệ thuật: kiến trúc tuyệt hảo, đă đành; nó cũng có vô số tác phẩm nghệ thuật, và đặc biệt, vô số các ban nhạc, đoàn kịch và đoàn xiếc nổi tiếng và xuất sắc.
Nhưng với tôi, quan trọng hơn hết, Las Vegas c̣n là h́nh ảnh tiêu biểu của Mỹ.
Tiêu biểu ít nhất ở hai khía cạnh: chủ nghĩa tiêu thụ (consumerism) và tính chất ảo (virtuality).
Người ta đến Las Vegas chủ yếu là để tiêu tiền. Ngay cả những người có máu mê cờ bạc, đến với ước mơ kiếm tiền, thật ra, cũng chỉ để tiêu tiền. Cả thành phố được kiến trúc để người ta an tâm tiêu thật nhiều tiền. Trên đường đi, hàng quán nối hàng quán; vào khu đánh bài, ṣng này nối ṣng kia. Mà khu đánh bài th́ thường nằm ngay trước pḥng tiếp tân của khách sạn. Bước vào cửa khách sạn là thấy ṣng bài. Tất cả đều mở cửa 24/24. Đói bụng ư? Th́ có vô số tiệm ăn và quán nước ở ngay bên cạnh. Muốn hút thuốc lá ư? Th́ cứ tự nhiên bật quẹt. Trước mỗi máy kéo, tôi đều thấy có một, hai cái gạt tàn để sẵn. Chung quanh, chẳng có ai phàn nàn cả. Hầu như ai cũng bận bịu với giấc mơ kiếm tiền và thực tế tiêu tiền của họ. Những người phục vụ bao giờ cũng tỏ ra lịch sự và lễ độ với mọi người. Chính sự lịch sự và lễ độ ấy biến những kẻ tiêu tiền có cảm giác ḿnh được tôn trọng: với cảm giác ấy, từ trong vô thức, người ta xem việc tiêu pha như một yếu tố chính khẳng định bản sắc của ḿnh: “Tôi tiêu xài, vậy tôi hiện hữu” (I consume, therefore, I am). Có cảm giác như càng vung tay tiêu xài bao nhiêu, tầm vóc của ḿnh càng lớn lên bấy nhiêu. Tôi không dừng lâu ở mấy ṣng bài nên không nh́n thấy khuôn mặt của những người đă sạch túi như thế nào. Nhưng trên các lối đi, ngoài phố cũng như trong khách sạn và hàng quán, tôi thấy mặt mày ai cũng phơi phới. Khuôn mặt của những người đi du lịch và đang hưởng thụ. Tuy nhiên, dù không nh́n thấy những khuôn mặt nhàu nát v́ tuyệt vọng và đau khổ, tôi cũng biết được, theo các thông kê trên báo chí, Las Vegas là nơi có tỉ lệ tự tử và bạo hành trong gia đ́nh thuộc loại cao nhất nước Mỹ.
Đặc điểm thứ hai của tính chất điển h́nh của Mỹ ở Las Vegas là sự thống trị của cái ảo (virtuality). Cả Las Vegas hiện h́nh như một thế giới ảo. Ảo ở kiến trúc: hầu hết đều là bản sao của một công tŕnh nổi tiếng nào đó. Ở đây, bạn có thể thấy tượng Nữ thần Tự Do sừng sững trước khách sạn New York New York; Khải hoàn môn và tháp Eiffel ở khách sạn Paris; kim tự tháp ở khách sạn Luxor. Ảo ở không gian: Đi trong khuôn viên các khách sạn, người ta dễ ngỡ như lạc vào một thế giới khác. Ở khách sạn New York New York là những khu phố nhỏ với những cầu thang lộ thiên (nằm hẳn phía ngoài) của Mỹ; ở khách sạn Paris, là những cột đèn và trụ buộc ngựa ven đường ngày xưa ở Pháp; ở các khách sạn được xây dựng theo phong cách của Ư là những cột đá tiêu biểu cho nền văn minh Roman cổ kính. Và ảo ở thời gian: trong khuôn viên các khách sạn ấy, thời gian như ngừng lại. Không thấy đồng hồ đâu cả. Ngày hay đêm, ánh sáng cũng đều không thay đổi. Ngước nh́n lên, bầu trời cũng không thay đổi. Có nơi, bầu trời lúc nào cũng rạng đông; nơi khác, xế chiều, lúc nào cũng êm ả.
Dĩ nhiên, tất cả đều có thật. Phố xá có thật. Nhà cửa có thật. Nhưng toàn bộ cả thế giới Las Vegas th́ lại là ảo. Nó hiện hữu như một thế giới khác, khép kín và tách biệt hẳn với cái thế giới xô bồ và đầy những lo toan bên ngoài. Cái thế giới Las Vegas là thế giới của những cái thế v́ (simulcra), nói theo chữ của Jean Baudrillard, được h́nh thành từ các quảng cáo và đặc biệt, từ h́nh ảnh, gắn liền với nền văn minh vật chất. Bước vào thế giới ấy, người ta cũng tự thấy ḿnh đổi khác. Những ràng buộc và những cấm kỵ b́nh thường gần như bỏ lại phía sau. Người ta có thể tự buông thả theo mọi đam mê. Không ai quan tâm, phê phán hay cười cợt ai cả. Mỗi người là một tự do tuyệt đối cho đến lúc…
Lúc nào?
Lúc hết tiền!
Hoàng Đ́nh B́nh kể, lần đầu tiên anh đến Las Vegas cách đây khá lâu, buổi tối, đang đi dạo trong khu ṣng bài, anh bỗng nghe tiếng chuông réo inh ỏi. Mọi người đổ dồn đến đó. Ở một máy kéo của hai người phụ nữ đă lớn tuổi, tiền đổ xuống như nước. Họ thắng lớn. Hai người nhảy cẫng lên v́ sung sướng. Những người xúm lại xem cũng vui lây và đầy thèm thuồng.
Sáng hôm sau, ở băi đậu xe, B́nh gặp lại hai người phụ nữ ấy. Hoàn toàn không c̣n dấu vết ǵ của niềm vui sướng của đêm hôm trước. Mặt mày họ hốc hác và buồn thiu. Bước chân thất thểu như cất lên không nổi. Họ như già xụm xuống.
B́nh đoán có lẽ toàn bộ số tiền thắng bài đêm hôm trước đă nướng hết sạch.
Nguyễn Hưng Quốc
(VOA's Blog)
Thăm Las Vegas
