Liệu pháp peptide, được quảng cáo như phương pháp chống lão hóa tốt hơn Botox hay Viagra, gây lo ngại do có thể dẫn đến vấn đề tim mạch, thậm chí ung thư.
Liệu pháp đang trở nên phổ biến với nam giới trung niên ở Mỹ, Anh nhờ tác dụng tăng cơ, cải thiện năng lượng và duy trì tình trạng minh mẫn. Ban đầu, peptide chỉ dùng trong giới thể thao chuyên nghiệp và người tập thể hình, nhưng gần đây trở thành xu hướng vì được nhiều người nổi tiếng nhắc tới.
Peptide là chuỗi axit amin ngắn, đóng vai trò như chất truyền tin trong cơ thể, tham gia vào nhiều chức năng như tiêu hóa, sinh trưởng, miễn dịch hay hoạt động não. Các nhà khoa học đã tổng hợp được peptide nhân tạo và ứng dụng trong một số loại thuốc như insulin hay hormone tăng trưởng. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm peptide khác chỉ được bán trên mạng, không được chứng minh về hiệu quả hay an toàn.
Các nhân vật như triệu phú công nghệ Bryan Johnson hay MC podcast Joe Rogan lần lượt đề cập đến liệu pháp này với những tranh luận gây chú ý, khi cho rằng peptide giúp điều trị viêm gân hay giải quyết các vấn đề sức khỏe khác. Trên các diễn đàn như Reddit, người dùng cũng khen ngợi tác dụng cải thiện tiêu hóa, hỗ trợ tỉnh táo và hồi phục chấn thương của peptide.
Tuy nhiên, giới khoa học nhấn mạnh có rất ít bằng chứng khoa học chứng minh điều này. Họ lo ngại nhiều loại peptide đang bán trên thị trường, thường gọi là "hóa chất nghiên cứu" hoặc "thực phẩm bổ sung", không được kiểm duyệt an toàn, dẫn đến nguy cơ lạm dụng và tác dụng phụ.
Vùng xám pháp lý này cho phép các công ty tiếp thị những hợp chất mạnh trực tiếp đến người tiêu dùng mà không cần kiểm tra an toàn như đối với thuốc được cấp phép. Một số tuyên bố táo bạo nhất về peptide được chia sẻ rộng rãi trên diễn đàn Reddit và các nền tảng tiếp thị trực tuyến, người dùng gọi chúng là "Botox trong chai" hoặc "Viagra cho não".
Triệu phú Bryan Johnson và con trai, những người tích cực quảng bá về tác dụng của peptide trong việc chống lão hóa. Ảnh: Bryan Johnson
Một ví dụ là PT-141, hợp chất ban đầu phát triển để điều trị rối loạn chức năng tình dục, hiện được quảng bá như lựa chọn thay thế cho Viagra với khả năng tăng ham muốn mà không ảnh hưởng đến lưu lượng máu. Một số người dùng Reddit cho rằng PT-141 có tác dụng mạnh mẽ, nhưng cũng lưu ý nó hoạt động khác biệt vì tác động lên não bộ chứ không chỉ trên cơ thể.
Cùng lúc đó, nhiều loại peptide bôi ngoài da không kê đơn như Argireline hay SYN-Ake, có mặt trong các sản phẩm phổ thông như The Ordinary và Medik8, cũng được tiếp thị là có khả năng làm giãn cơ mặt và giảm nếp nhăn, mô phỏng tác dụng của Botox mà không cần tiêm.
Một số người khác lại sử dụng peptide như BPC-157 và TB-500 trong tổ hợp có tên "Wolverine Stack", ám chỉ khả năng hồi phục vết thương siêu nhanh như nhân vật truyện tranh Wolverine. Một người đang điều trị chấn thương đầu gối kéo dài chia sẻ, anh đã thử nhiều biện pháp như vật lý trị liệu, liệu pháp tế bào gốc và bổ sung dinh dưỡng nhưng không hiệu quả. Sau đó, anh sử dụng peptide và hiện có thể thực hiện các động tác thể thao nặng mà không còn đau.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo hầu hết những tuyên bố này đều mang tính giai thoại và chưa được kiểm chứng. Việc sử dụng peptide không được kiểm soát có thể gây ra những rủi ro nghiêm trọng về lâu dài, bao gồm cả những tác dụng phụ chưa lường hết.
Giáo sư Adam Taylor, giám đốc Trung tâm đào tạo giải phẫu lâm sàng tại Đại học Lancaster, cho biết có những rủi ro đáng kể liên quan đến việc tự ý sử dụng peptide, chẳng hạn tim đập nhanh, tổn thương tế bào và nguy cơ ảnh hưởng đến thần kinh. Ông lý giải, peptide là một nguồn tài nguyên quý trong cơ thể, vốn tự sản sinh để phục hồi và tái tạo. Do đó, người dùng dễ tin rằng việc bổ sung peptide từ bên ngoài có thể giúp chống lão hóa.
Ông cũng lưu ý một số peptide đã được thử nghiệm lâm sàng và chứng minh hiệu quả trong chăm sóc da vì giúp tăng sản sinh collagen và tái tạo mô. Tuy nhiên, các loại peptide như BPC-157 hoặc TB-500 chưa được nghiên cứu đầy đủ. Người dùng có thể gặp các tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng không đúng cách. Ông cảnh báo các vấn đề như tăng huyết áp, buồn nôn, chóng mặt, rối loạn tiêu hóa hoặc dị ứng đều có thể xảy ra.
Bên cạnh những câu chuyện về hồi phục kỳ diệu, người dùng trên Reddit cũng chia sẻ trải nghiệm tiêu cực. Một số người phản ánh bị đau đầu dữ dội, buồn nôn kéo dài sau vài ngày sử dụng BPC-157. Một người khác cho biết gặp triệu chứng tức ngực và tổn thương gan. Trường hợp nghiêm trọng hơn mô tả cảm giác tê, ngứa ran và yếu cơ, co giật ngón tay sau vài tuần sử dụng. Người dùng PT-141 cũng phản ánh tình trạng mất hứng thú kéo dài sau khi dùng thuốc.
Theo giáo sư Penny Ward, chuyên gia dược học tại Đại học King’s College London, vấn đề cốt lõi là các loại peptide này chưa được cấp phép, chưa qua thử nghiệm lâm sàng. Bà cảnh báo chúng có thể làm tăng nguy cơ phát triển khối u, đặc biệt nếu người dùng đang mang một khối u tiềm ẩn mà không biết.
Các chuyên gia đều nhận định việc sử dụng peptide cần có sự giám sát y tế nghiêm ngặt, thay vì tự ý đặt mua trên mạng. Giáo sư Taylor nhấn mạnh, người dùng cần được sàng lọc kỹ lưỡng để phát hiện bệnh lý nền trước khi sử dụng peptide. Ông nói thêm, việc giữ liên hệ thường xuyên với bác sĩ là cần thiết để theo dõi tác dụng phụ.
"Không ai nên tự kê đơn những loại thuốc này, đặc biệt là với hy vọng trông trẻ hơn", ông kết luận.
Dù các chuyên gia cảnh báo không nên sử dụng peptide vào thời điểm hiện tại, một số nhà nghiên cứu vẫn đang theo dõi tiềm năng của chúng. Giáo sư Taylor cho rằng có thể trong tương lai, một số loại peptide sẽ trở thành phương pháp điều trị được cấp phép và áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, thời điểm đó chưa đến và hiện nay các sản phẩm này vẫn chưa đảm bảo an toàn.
VietBF@ sưu tập
