Trong tất cả các bệnh măn tính, nguy cơ mắc bệnh gan thường bị đánh giá thấp.
Nó không đột ngột như cơn đau tim, cũng không đáng sợ như bệnh ung thư, nhưng nó kéo dài và có thể cướp đi sinh mạng của hàng triệu người mỗi năm.
Thống kê được Tạp chí Gan học (Journal of Hepatology) cho thấy có bệnh gan gây ra hơn hai triệu ca tử vong hàng năm (xơ gan, viêm gan siêu vi và ung thư gan) và chiếm 4% tổng số ca tử vong trên toàn thế giới.
Nhiều người không nhận ra ḿnh có vấn đề về gan cho đến khi bị vàng da, cổ trướng và lú lẫn. Kết quả là, vấn đề này thường được phát hiện quá muộn và trở nên khó điều trị. Vấn đề là căn bệnh này liên quan chặt chẽ đến những ǵ bạn ăn, nhưng không nhiều người thực sự chú ư đến chế độ ăn uống của ḿnh.
Dưới đây là 5 thực phẩm "phá gan mạnh nhất" mà các bác sĩ 'khẩn khoản' nhắc nhở người dân nên hạn chế tiêu thụ càng nhiều càng tốt.
1. Thực phẩm chiên rán
Gan không thể chịu đựng được nhiều nhất các loại đồ ăn nhẹ chiên ở nhiệt độ cao. Loại thực phẩm này có thể trông có màu vàng và gịn trên bề mặt, nhưng thực tế, mỗi lần cắn vào nó đều tiềm ẩn mối đe dọa đến tế bào gan của bạn.
Dầu thực vật được đun nóng nhiều lần ở nhiệt độ cao sẽ tạo ra một lượng lớn axit béo chuyển hóa và các sản phẩm oxy hóa, bao gồm các chất độc hại như acrylamide và amin dị ṿng.
Sau khi các chất này vào gan, chúng cần được hệ thống cytochrome P450 giải độc và chính quá tŕnh này sẽ tạo ra các gốc tự do. Nếu sử dụng trong thời gian dài, các tế bào gan phải liên tục tự sửa chữa, theo thời gian sẽ xảy ra t́nh trạng thoái hóa mỡ và phản ứng viêm, thậm chí trong trường hợp nghiêm trọng có thể phát triển thành xơ gan.
Các nghiên cứu đă chỉ ra rằng tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở những người tiêu thụ đồ chiên rán hơn 3 lần một tuần lên tới 31,7%, cao hơn nhiều so với tỷ lệ 12,4% ở nhóm đối chứng.
2. Đồ uống nhiều đường
Một điều khác đặc biệt có hại cho gan là uống nhiều đồ uống có đường. Nhiều người nghĩ rằng uống đồ uống ngọt chỉ làm tăng lượng đường trong máu, nhưng họ không biết rằng nó c̣n tác động trực tiếp hơn đến gan.
Điều này đặc biệt đúng với các sản phẩm có chứa siro ngô có hàm lượng fructose cao. Cấu trúc của chất tạo ngọt nhân tạo này khác với cấu trúc của fructose tự nhiên và quá tŕnh chuyển hóa của nó hoàn toàn phụ thuộc vào gan.
Không giống như glucose, có thể đi vào cơ để dự trữ, fructose chỉ có thể chuyển hóa thành chất béo trong tế bào gan. Lượng fructose dư thừa sẽ gây tích tụ lipid trong tế bào gan và h́nh thành gan nhiễm mỡ dạng vi nang.
Sự thay đổi này không rơ ràng khi chụp ảnh, nhưng chức năng trao đổi chất đă bị ảnh hưởng rất nhiều.
3. Rượu bia
Rượu bia gây tổn thương gan theo cách rất có hệ thống và không có cái gọi là "liều lượng an toàn". Ngay cả khi đó là loại rượu ít cồn, việc tiêu thụ hơn 20ml rượu nguyên chất mỗi ngày cũng đủ để gây quá tải cho tế bào gan.
Gan chuyển hóa rượu theo hai con đường: cồn dehydrogenase và acetaldehyde dehydrogenase. Sản phẩm trung gian, acetaldehyde, cực kỳ độc hại và sẽ trực tiếp làm hỏng cấu trúc màng tế bào và gây ra phản ứng viêm.
Quá tŕnh chuyển hóa rượu tiêu thụ một lượng lớn coenzyme NAD+, làm giảm khả năng oxy hóa chất béo, dẫn đến tích tụ chất béo.
Theo số liệu thống kê năm 2020 của Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh gan liên quan đến rượu là một trong ba nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nam giới trong độ tuổi 40-65 trên toàn thế giới. Trong đó, người châu Á nhạy cảm hơn với rượu và nguy cơ mắc bệnh cao hơn khoảng 20% so với người châu Âu và Hoa Kỳ.
Ngay cả khi một người tự nhận ḿnh có khả năng chịu đựng rượu tốt, họ cũng không thể chịu được lượng rượu tiêu thụ bên trong cơ thể do uống rượu lâu dài.
4. Thực phẩm bổ sung có hàm lượng protein cao
Một loại thực phẩm khác mà nhiều người nghĩ là lành mạnh thực ra lại không tốt cho gan nếu ăn trong thời gian dài, đó là thực phẩm bổ sung có hàm lượng protein cao.
Đặc biệt là bột protein whey cô đặc mà những người đam mê thể h́nh thích uống. Loại sản phẩm này chứa hàm lượng lớn protein và axit amin. Mặc dù nó thực sự có thể làm tăng khối lượng cơ, nhưng nếu tiêu thụ quá nhiều, quá tŕnh trao đổi chất sẽ làm tăng gánh nặng cho gan.
Gan là cơ quan trung tâm tổng hợp protein và chuyển hóa axit amin. Mỗi gam protein dư thừa đều phải trải qua quá tŕnh khử amin và chu tŕnh urê.
Nếu có quá nhiều protein, các nhóm amino sản phẩm phụ của quá tŕnh chuyển hóa sẽ tích tụ trong cơ thể, làm tăng độc tính cho gan, đồng thời có thể kích thích ứ mật và ảnh hưởng đến sự ổn định của màng tế bào gan.
5. Thịt chế biến sẵn
Các loại thực phẩm như giăm bông, xúc xích và thịt hộp rất tiện lợi, nhưng người ta thường thêm nitrit và một lượng lớn muối natri vào trong quá tŕnh chế biến để đảm bảo bảo quản chúng.
Khi những thành phần này kết hợp với protein trong cơ thể, chúng sẽ tạo ra nitrosamine, là chất gây ung thư rơ ràng và đặc biệt gây hại cho cấu trúc DNA của tế bào gan. Mặc dù gan có khả năng phục hồi mạnh mẽ nhưng không thể chịu được tổn thương lâu dài.
Một nghiên cứu theo dơi đa trung tâm liên quan đến 6 quốc gia châu Á được công bố trên Tạp chí Liver International cho thấy lượng thịt chế biến tiêu thụ có mối tương quan thuận chiều với nguy cơ ung thư gan (lượng tiêu thụ càng cao th́ nguy cơ càng cao).
Những người ăn 50 gam thịt chế biến mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn 18% so với những người không ăn. Những thay đổi này tích lũy theo năm tháng. Vấn đề không phải là ăn một hay hai bữa mà là liên tục tác động vào cơ thể sau khi nó trở thành thói quen.
VietBF@ Sưu tập
