Nước mắm nên dùng loại thật ngon, khi pha trộn theo công thức th́ trộn lần lượt các nguyên liệu và nêm nếm trong quá tŕnh pha trộn để điều chỉnh cho vừa miệng.
(Ảnh minh hoạ).
Nước chấm bánh cuốn (1 gói bột bánh cuốn):
300ml nước lọc + 25g đường + 15ml nước mắm + ớt băm + ít dấm nêm sau cùng cho vừa độ chua.
Nếu thích ăn nước mắm ngọt kiểu Nam th́ dùng 50g đường và 50ml nước mắm trong công thức và bỏ dấm.
Nước chấm bánh cuốn pha sẵn ngoài hàng màu nhạt là v́ bỏ ít nước mắm. Nếu thích đậm hơn có thể tăng lượng nước mắm trong công thức lên 30ml.
Nước chấm nem rán (chả gị):
200ml nước lọc + 2,5 th́a súp đường + 3,5 th́a súp nước mắm + 3 th́a súp dấm+2 quả ớt cay, bỏ hạt, băm nhỏ + 1 nhánh tỏi băm + 1/4 th́a súp hạt tiêu xay.
Cũng có thể pha theo kiểu: 1 phần nước mắm + 3 đến 4 phần nước lọc + 1/4 phần đường + tỏi ớt băm nhỏ. Ăn kèm đồ chua.
Nước chấm chua ngọt:
Đun sôi 250g đường (có thể thêm nếu thích ngọt hơn) với 0,5l dấm gạo trên lửa nhỏ khoảng 15', hớt bọt nếu có.
Dung dịch dấm đường này có thể đổ vào chai sử dụng nhiều lần rất thuận tiện cho nhiều món ăn khác nhau như sườn xào chua ngọt, cá sốt chua ngọt, pha chế nước chấm bún chả, bún nem ...
Ghi chú không thể thiếu là các loại nước chấm bún nên làm nóng trước khi ăn th́ mới ngon, v́ bún lạnh mà.
Nước chấm bún chả:
Lấy nước chấm chua ngọt nói trên một lượng vừa đủ ăn + nước mắm + nước sôi để nguội vào theo thứ tự và nêm nếm cho đến khi có vị vừa miệng + tỏi băm nhuyễn + hạt tiêu rang xay vỡ+ ớt băm bỏ hạt.
Cách khác (cầu ḱ hơn, nhưng ăn thấy cũng ngon hơn

Nước dùng gà trong 250ml + Nước dừa tươi 150ml + Đường 150g + Nước hàng để tạo màu 60g + Muối: 10g: đun sôi, hớt bọt.
Nước mắm: 60ml+ Tỏi băm nhỏ 25g + Ớt tươi băm nhỏ 25g + Nước cốt chanh 100ml + Dấm gạo 50ml + Hạt tiêu rang thơm xay vỡ: 10g.
Cách khác nữa:
1 dấm + 3/4 - 1 đường + 1/2 mắm + 2 nước lọc (nước đun sôi để nguội).
Có thể bớt chút dấm đi và vắt chút chanh/quất cho thơm thơm, gần ăn th́ đập tỏi, ớt đập dập băm nhỏ và rắc chút hạt tiêu vào. Hoặc là ngâm tỏi ớt trong nước dấm trước một lúc rồi mới pha chế các thứ khác.
Ở hàng bún người ta hay cho ít nước mắm mà thay vào đó là nước hàng để tạo màu.
Ăn bún chả kiểu Bắc th́ cho thêm vào nước chấm đu đủ xanh. Đu đủ cắt vuông hoặc tỉa hoa cho đẹp, bóp muối sơ rồi lấy nước sôi dội qua, vắt khô thả vào bát nước chấm, nếu ko vội có thể ngâm với dấm trước 10 - 15' th́ sẽ gịn hơn.
Nước chấm thịt xá xíu(khoảng 500g thịt):
1/2 bát ăn cơm nước mắm ngon + 1 th́a súp đường + 5 tép tỏi băm + 5 quả ớt cay bỏ hạt, băm nhỏ.
Nước sốt chấm nem cuốn (gỏi cuốn):
1 củ hành khô phi thơm + 8 th́a súp Hoisin sauce (tương ăn phở) + 1 th́a cafe bơ lạc + 1 tí muối.
Nước sốt bơ lạc chấm thịt ḅ satay :
300ml nước cốt dừa + 8 th́a bơ lạc + 1/2 củ hành tây nhỏ băm nhuyễn + 2 th́a đường thốt nốt.
1/2 th́a cafe ớt bột + 1 th́a nước tương
Tất cả đun sôi trên lửa vừa, giữ ấm trước khi ăn
Nước mắm tỏi ớt:
3 th́a súp nước sôi khuấy tan 3 th́a súp đường + 2 th́a súp nước mắm + tỏi, ớt băm nhỏ + 1/4 quả chanh vắt lấy nước
Nước chấm bánh bột lọc:
Dầm nát quả ớt trong chén nước mắm và pha vào đó ít nước chanh vắt
Nếu thấy vị nước mắm gắt quá th́ tùy ư thêm chút nước lọc và đường vào.
Nước chấm bánh bèo:
Dùng nước vỏ tôm để chế biến. Công thức ví dụ: vỏ của 200g tôm (thịt tôm th́ làm ruốc tôm rồi) + 2 bát nước nấu sôi nhỏ lửa 5-7 phút, lọc qua rây, lấy phần nước trong + 1 th́a nước mắm, để yên cho nước lắng đọng rồi gạn lấy nước trong lần hai, thêm khoảng 1/3 th́a cafe muối cho đậm rồi từ từ nêm thêm tí đường, nước chanh vắt cho vừa chua ngọt nhẹ, cuối cùng cho ít nước tỏi ép và ớt cắt nhỏ.
Nếu không muốn cầu ḱ th́ dùng công thức 1 phần nước mắm + 1 phần đường + 1 1/2 phần nước + 2/5 dấm gạo
Nước chấm thịt vịt:
4,5 th́a súp nước mắm + 5 th́a súp đường + 1 th́a súp gừng gọt vỏ băm nhuyễn + 1-2 th́a cafe tỏi băm + 1-2 th́a súp nước lọc + ít nước chanh vắt cho hỗn hợp có vị chua nhẹ.
Nước chấm ḅ bía:
1 phần tương đen (Hoisin-sauce) + 1/2 phần tương ớt, rắc thêm ít lạc/đậu phộng rang, bỏ vỏ, giă dập lên mặt bát nước chấm.
Nước chấm ốc:
2 th́a nước mắm ngon + 1 th́a nước sôi để nguội + 1 th́a nước cốt chanh + 2 th́a đường. Khuấy tan rồi cho thêm gừng, ớt, tỏi băm thật nhỏ
Chấm ṣ huyết:
Muối rang + hạt tiêu rang
Chấm ngao:
Đường + gia vị + tương ớt + chút nước cốt chanh
Chấm cua, ghẹ:
Đường + một chút nước mắm + quả quất vắt nước, vỏ quất thái nhỏ cho luôn vào nước chấm. Khi ăn th́ ăn cả vỏ quất cho khỏi tanh.
Nước mắm chanh - ớt chấm các món luộc, cá rán
Nước chanh + ớt thái khoanh tṛn nhỏ vào ngâm 15 phút. Sau đó cho nước mắm ngon vào. Nếu nước mắm mặn th́ pha một chút nước lọc, thêm chút đường.
Mắm tôm – chanh - ớt chấm chả cá, thịt chó, đậu phụ rán
Cho đường, nước cốt chanh vào đánh kỹ với mắm tôm tới khi nổi bọt trắng mịn th́ cho thêm ớt tươi thái khoanh nhỏ vào trộn đều. Nếu mắm tôm bị mặn có thể cho thêm chút nước sôi
Nước chấm các món nem rán, chả nướng, bánh tôm, bún ḅ khô…
Cần có đủ các vị chua – cay – mặn – ngọt.
Băm nhỏ tỏi, ớt ngâm giấm khoảng 30 phút. Ḥa nước sôi để nguội với đường, rót từ từ nước mắm vào. Cuối cùng đổ bát giấm, ớt, tỏi ḥa cho đều. Tỏi ớt sẽ nổi lên mặt bát nước chấm trông đẹp mắt
Tỷ lệ các thành phần để bát nước chấm có các vị chua – cay – mặn – ngọt cân đối: 30g giấm, 30g đường, 30g nước mắm, 100g nước lọc, tỏi ớt vừa đủ sẽ được khoảng một bát ăn cơm nước chấm.
Nước sốt chấm các món tẩm bột rán có thể mua sẵn loại đóng chai hoặc tự pha theo cách sau
Cùng một loại nước chấm chua – cay – mặn – ngọt như trên, nhưng nếu để chấm với các món bao bột như tôm bột rán, cá tẩm bột rán, đùi ếch tẩm bột… th́ bạn chỉ cần giảm lượng nước xuống c̣n 50g, sau đó ḥa chút xíu bột đao, đem đun sôi.
(Tổng hợp)