Sao chép giờ là quá khứ, Trung Quốc đã thành thủ lĩnh: Bỏ xa phương Tây, dựng "rào cấm" ngăn rò rỉ bí mật

[therealrtz]

Trung Quốc vươn lên dẫn đầu

Một công ty Trung Quốc đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế tại nhiều quốc gia để bảo vệ thiết kế sáng tạo trong lĩnh vực pin xe điện.

Năm 2000, các doanh nghiệp Trung Quốc mới chỉ nộp 18 bằng sáng chế về năng lượng sạch mà giới phân tích đánh giá có tính cạnh tranh quốc tế. Đến năm 2022, con số này đã vượt mốc 5.000 bằng sáng chế.

Trong hơn hai thập niên qua, Trung Quốc liên tục dẫn đầu thế giới trong việc tạo ra các thiết kế sáng tạo cho ngành năng lượng tương lai – từ mặt trời, gió đến pin và xe điện.

Từng bị cáo buộc là “sao chép công nghệ” từ nước ngoài, Trung Quốc nay không chỉ thống trị lĩnh vực năng lượng tái tạo trên phương diện bằng sáng chế, mà theo các chuyên gia, còn góp phần đáng kể vào nỗ lực toàn cầu thoát khỏi phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

“Nghe có vẻ đơn giản nhưng thước đo cuối cùng của chất lượng bằng sáng chế là số tiền mà doanh nghiệp hay tổ chức bỏ ra để bảo vệ nó, bao gồm cả việc đăng ký bảo hộ tại nhiều quốc gia,” ông Yann Ménière, Kinh tế trưởng của Cơ quan Sáng chế châu Âu, nhận định.

Cơ quan này đã cung cấp cho The New York Times bộ dữ liệu đáng tin cậy nhất về xu hướng nộp đơn sáng chế cạnh tranh. “Chỉ cần nhìn vào đó, ta có thể thấy Trung Quốc đã chuyển mình từ ‘kẻ bắt chước’ thành một nhà sáng tạo.”

Theo định nghĩa của Văn phòng Sáng chế châu Âu, bằng sáng chế được nộp tại từ hai quốc gia trở lên được coi là “chất lượng cao”. Việc doanh nghiệp chấp nhận đầu tư thời gian và chi phí để xin cấp bằng tại nhiều thị trường cho thấy họ muốn bảo hộ phát minh ở quy mô quốc tế. Bằng sáng chế sẽ ngăn cấm người khác sản xuất, sử dụng hoặc kinh doanh sáng kiến đó trong một khoảng thời gian nhất định.

Theo tiêu chuẩn này, năm 2022 Trung Quốc đã nộp số lượng bằng sáng chế năng lượng sạch chất lượng cao gấp đôi Mỹ. Dù còn nhiều hồ sơ chất lượng thấp (trùng lặp hoặc không khác biệt lớn), tỷ lệ bằng sáng chế chất lượng cao của Trung Quốc vẫn liên tục tăng. Xu hướng này được thúc đẩy bởi chính sách chiến lược của chính phủ và sự trưởng thành của môi trường nghiên cứu học thuật.

Jenny Liang Huang, nhà phân tích tại Viện Chính sách Chiến lược Úc, khẳng định: “Đây không phải là ngẫu nhiên.” Bà cho biết, từ nhiều năm qua, Bắc Kinh luôn đặt khoa học – công nghệ ở vị trí trung tâm.

Năm 2015, Trung Quốc triển khai sáng kiến “Made in China 2025”, tung ra các khoản vay lãi suất thấp, hỗ trợ sáp nhập – mua lại ở nước ngoài và cấp kinh phí nghiên cứu cho 10 ngành chiến lược. Mục tiêu là đến năm 2025, 80% nhu cầu thị trường nội địa trong những ngành này sẽ do doanh nghiệp trong nước kiểm soát. Giới phân tích nhận định mục tiêu này đến nay cơ bản đã hoàn thành.

Nhờ vậy, các công ty công nghệ sạch Trung Quốc không chỉ chiếm lĩnh thị trường nội địa mà còn mở rộng ra quốc tế. Trong khi Mỹ và Úc từng đi đầu trong công nghệ tấm pin mặt trời, pin và siêu tụ điện, thì nay chính Trung Quốc là nước đổi mới thiết kế và cho ra đời những phiên bản đột phá. “Quy mô đầu tư của Trung Quốc vượt xa phương Tây, điều đó cho phép họ xây dựng cả một hệ thống công nghiệp bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng,” Liang Huang nhấn mạnh.
Chính phủ Trung Quốc đầu tư bài bản

Sam Adham, Giám đốc mảng vật liệu pin của CRU Group, cho biết Trung Quốc thường đi theo một lộ trình rõ ràng: Ban đầu, chính phủ rót tiền trợ cấp, doanh nghiệp ào ạt gia nhập và nộp hàng loạt sáng chế. Đến giai đoạn cuối, khi trợ cấp bị rút, những công ty yếu kém sẽ bị loại bỏ, còn doanh nghiệp mạnh hơn sẽ mở rộng ra toàn cầu.

Pin xe điện là ví dụ điển hình. Mỹ từng đi trước với công nghệ pin lithium-ion cách đây 30 năm, nhưng sau đó thiếu sự hỗ trợ chính sách. Ngược lại, Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu. BYD – có trụ sở tại Thâm Quyến – vừa vượt Tesla để trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới. Đối thủ của họ, CATL, hiện là nhà sản xuất pin lớn nhất toàn cầu.

Cả BYD và CATL đều sử dụng pin lithium sắt phosphate – loại rẻ hơn so với niken và coban mà phương Tây ưa chuộng. Nhờ sáng chế đột phá, pin của họ nhẹ hơn, bền hơn, sạc nhanh và chi phí thấp, đồng thời cũng an toàn hơn. CATL còn giành Giải thưởng Nhà phát minh châu Âu 2023 với công nghệ ngăn ngừa cháy nổ pin xe điện.

Hiện Trung Quốc có gần 50 chương trình đào tạo sau đại học về hóa học pin và luyện kim. Theo Viện Chính sách Chiến lược Úc, 65,5% các nghiên cứu về công nghệ pin được trích dẫn nhiều nhất thế giới là của các nhà khoa học Trung Quốc, trong khi Mỹ chỉ chiếm 12%.

Khi vị thế gia tăng, Trung Quốc bắt đầu siết chặt việc chuyển giao công nghệ. Từ tháng 7 vừa qua, Bắc Kinh cấm xuất khẩu tám công nghệ pin cốt lõi ra nước ngoài. “Trước đây Trung Quốc kiểm soát không chính thức, nay họ có quy định rõ ràng,” Adham nhận xét.

Động thái này có thể giúp Trung Quốc củng cố vị trí thống trị, trừ khi các quốc gia khác mạnh tay đầu tư nghiên cứu. Giới phân tích cảnh báo quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, vốn là trọng tâm trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, đang ngày càng phụ thuộc vào công nghệ Trung Quốc.

Yang Biqing, chuyên gia tại Ember – một tổ chức nghiên cứu năng lượng toàn cầu – lưu ý: “Nếu bỏ Trung Quốc khỏi dữ liệu, những năm gần đây ta sẽ thấy đổi mới toàn cầu gần như chững lại.” Theo bà, Bắc Kinh hiện còn hướng doanh nghiệp sang những lĩnh vực mới nổi như thu hồi carbon, lưới điện thông minh hay điện khí hóa ngành công nghiệp nặng.


VietBF@ Sưu tập

TQ giỏi và giàu vậy có thấy thằng Tàu nào bỏ Úc, Mỹ, Canada về TQ sống không? Fake news.