Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Thị Lâm, Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, cho biết không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ những người cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine.
Ví dụ, bản thân hoặc thành viên trong gia đ́nh mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng...
Hiện, tỷ lệ dị ứng vaccine và phản vệ do vaccine rất thấp. Tuy nhiên, khi nước ta đang trong chiến dịch tiêm chủng đại trà vaccine Covid-19, mối quan tâm đến các phản ứng sau tiêm, đặc biệt là dị ứng, nhiều hơn.
Vaccine cũng giống như các thuốc khác, đều có khả năng gây dị ứng và bất kỳ thành phần nào của vacine cũng có thể đóng vai tṛ là một dị nguyên (gây dị ứng). Dị ứng vaccine có thể là dị ứng type nhanh xảy ra trong ṿng vài phút hoặc vài giờ với các biểu hiện như mày đay, phù quincke (sưng nề đột ngột), khó thở, phản vệ...
Dị ứng hoặc dị ứng type chậm (qua trung gian IgE hoặc không) xảy ra sau vài giờ đến vài ngày, thậm chí là vài tuần sau khi dùng vaccine. Trong đó cấp tính và nguy hiểm nhất vẫn là phản ứng phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ, có nguy cơ đe dọa tính mạng.
Khoảng 80% trường hợp phản vệ do vaccine xảy ra trong ṿng 30 phút đầu sau tiêm. Các triệu chứng có thể có là mày đay mẩn ngứa, ban đỏ, hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, xuất hiện nhanh sau tiêm vaccine. Sau đó các triệu chứng tiếp tục tiến triển như khó thở, choáng váng, ngất suy hô hấp, trụy tim mạch... Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có thể tử vong.
Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là do gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu...), protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại ...), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván....).
Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có thể gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine Covid-19 cũng được liệt kê là các dị nguyên tiềm năng.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Hiện nay, có nhiều hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người cơ địa dị ứng. Điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng. Một số hướng dẫn đề nghị test để nhận biết nguy cơ dị ứng vaccine, tuy nhiên cách này đang gây nhiều ư kiến trái chiều. Bộ Y tế cũng không khuyến cáo test dị ứng trước khi tiêm vaccine.
Theo quan điểm của tiến sĩ Lâm: "Người cơ địa dị ứng có thể test, c̣n trường hợp không thuộc cơ địa dị ứng không khuyến cáo test dị ứng vaccine Covid-19".
Một số pḥng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine hoặc thành phần vaccine. Test da cũng là phương pháp được sử dụng. Tuy nhiên test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ, nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này.
Ngoài ra, c̣n có xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine).
Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ sẽ sử dụng test kích thích để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Tuy nhiên, đây là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, chỉ nên tiến hành tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Tiến sĩ Lâm đánh giá, với các phương pháp tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine, người có cơ địa dị ứng có thể thêm cơ hội yên tâm tiêm vaccine, giúp tăng thêm số lượng cá nhân tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi đại dịch.
Chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 toàn dân tại Việt Nam bắt đầu hôm 10/7, kéo dài đến tháng 4/2022. Mục tiêu là tiêm miễn phí hàng năm cho nhân dân để đạt được sự miễn dịch cộng đồng trên toàn quốc. Chiến lược tiêm chủng là "tiêm đến đâu an toàn đến đấy", đảm bảo an toàn cho người được tiêm, hạn chế đến mức thấp nhất trường hợp phản vệ.
Nghiên cứu: Nhiều người mất hết kháng thể ngừa Covid-19 sau 6 tháng tiêm vắc-xin Pfizer
04/10/2021 Thế giới 3,814 lượt xem
Mới đây, một nghiên cứu đă chỉ ra rằng, ở nhiều người, lượng kháng thể tạo ra sau tiêm vắc-xin COVID-19 liều 2 của hăng Pfizer đă “biến mất” sau 6 tháng.
Nhiều người mất hết kháng thể ngừa Covid-19 sau 6 tháng tiêm vắc-xin Pfizer. (Ảnh minh họa qua Par Flowersandtraveling/Shutterstock)
Theo Reuters, ngày 30/9, bioRxiv đăng tải một nghiên cứu, trong đó các nhà khoa học đă phân tích mẫu máu của 46 người trưởng thành khỏe mạnh ngay sau khi tiêm mũi 2 vắc-xin. 6 tháng sau họ lại lấy máu một lần nữa.
Qua nghiên cứu, nhà khoa học Mehul Suthar đến từ Đại học Emory (Mỹ) cùng nhà khoa học Bali Pulendran tại Đại học Stanford (Mỹ) cho biết, lúc mới tiêm, vắc-xin Pfizer tạo ra lượng kháng thể trung ḥa cao có khả năng chống lại chủng gốc, tuy nhiên sau 7 tháng, mức kháng thể này đă giảm gần 10 lần.
Có tới khoảng 50% số người tham gia không c̣n kháng thể trung ḥa sau 6 tháng tiêm mũi 2.
Tuy rằng kháng thể trung ḥa không phải là cách duy nhất bảo vệ của hệ thống miễn dịch nhưng chúng lại cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ chống lại sự lây nhiễm của virus corona.
Bạn có đang khó thức dậy vào mỗi sáng? Đă đến lúc thay đổi “chuông báo thức”
22/10/2021 Sức khỏe 553 lượt xem
Đối với những người ngủ mà không thể thức dậy một cách tự nhiên, th́ âm thanh báo thức nào mới có hiệu quả? Một nghiên cứu về tác động của đồng hồ báo thức đối với quán tính giấc ngủ đă đưa ra đáp án: Thay đổi tiếng chuông để ngủ dậy tỉnh táo hơn.
Đối với những người ngủ mà không thể thức dậy một cách tự nhiên, th́ âm thanh báo thức nào mới có hiệu quả? (Ảnh: Medium)
Rất nhiều người sẽ cho rằng, âm thanh báo thức chói tai có thể giúp chúng ta tỉnh táo nhanh chóng, nhưng từ dữ liệu nghiên cứu cho thấy, giai điệu của nhạc chuông mới đem lại kết quả tốt hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra, tiếng chuông báo thức có thể ảnh hưởng đến cường độ quán tính của giấc ngủ.
Quán tính của giấc ngủ là một thuật ngữ chỉ trạng thái chuyển tiếp giữa ngủ và thức. Lúc này con người thiếu đi khả năng nhận thức, sự tỉnh táo và năng lực vận động. Nói một cách đơn giản, đó là cảm giác hỗn loạn sau khi vừa tỉnh ngủ.
Quán tính giấc ngủ sẽ giảm dần khi người ta trở nên tỉnh táo. Nói chung, trạng thái này xảy ra tập trung trong ṿng 15 đến 30 phút sau khi thức dậy, nghiêm trọng có thể kéo dài 4 đến 8 tiếng.
Nghiên cứu thống kê tiếng chuông báo thức của 50 t́nh nguyện viên cho thấy, so với những tiếng chuông báo thức đơn giản kiểu như “tít tít tít tít”, th́ nhạc chuông có tính giai điệu có thể giúp con người tỉnh táo nhanh hơn.
Điều này có thể là do những âm báo không có tính giai điệu có thể làm gián đoạn hoạt động của năo bộ và khiến cho nó càng thêm hỗn loạn hơn. Mà giai điệu nhẹ nhàng lại có thể giúp chúng ta chuyển từ trạng thái ngủ sang trạng thái thức hiệu quả hơn.
Nhân tố ảnh hưởng đến khả năng “tỉnh táo” sau khi thức dậy
Một số người thức dậy liền có thể nhanh chóng tỉnh táo, nhưng số khác lại rơi vào trạng thái ngây người. Thời gian và mức độ nghiêm trọng của quán tính giấc ngủ đối với từng cá nhân là khác nhau, hơn nữa c̣n chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố.
(1) T́nh trạng giấc ngủ
Thiếu ngủ có thể làm gia tăng quán tính giấc ngủ, gây nên sự mệt mỏi. Ví dụ, nhiều người thức khuya, đến khi thức dậy vào ngày hôm sau thường cảm thấy đầu óc không tỉnh táo, phờ phạc.
(2) Nhịp điệu ngày và đêm
Cơ thể luôn mong muốn bạn tuân theo nhịp điệu ngày và đêm: ngủ khi đồng hồ sinh học cho rằng nên ngủ. Ví dụ, khi con người thức dậy vào ban đêm, họ thường cảm thấy buồn ngủ. Đây cũng là một trong những lư do khiến nhiều người cảm thấy sự chênh lệch về thời gian và mệt mỏi.
(3) Chu kỳ giấc ngủ
Nếu bạn thức dậy từ giai đoạn “giấc ngủ nông”, đó sẽ là một buổi sáng tỉnh táo. Nếu bạn bị đánh thức trong giai đoạn “giấc ngủ sâu”, nó có thể khiến bạn phải đối mặt với một buổi sáng đờ đẫn.
Một số người thức dậy liền có thể nhanh chóng tỉnh táo, nhưng số khác lại rơi vào trạng thái ngây người. (Ảnh: NewsDaily)
6 thói quen ngủ khiến bạn “dậy không nổi”
(1) Đồ ngủ quá chật
Quần áo ngủ quá chật không chỉ ảnh hưởng đến hô hấp, mà c̣n có thể ảnh hưởng đến khả năng tuần hoàn máu. Khi ngủ tốt nhất là mặc quần áo rộng răi thoải mái.
(2) Chùm chăn kín đầu khi ngủ
Khi nồng độ CO2 trong chăn tăng lên, nồng độ oxy giảm liên tục, thời gian dài có thể dẫn đến thiếu oxy, khiến chất lượng giấc ngủ không được tốt, sau khi thức dậy thường cảm thấy choáng váng đầu óc, không c̣n chút sức lực nào.
(3) Gối tay khi ngủ
Khi ngủ mà gối tay dưới đầu, sẽ ảnh hưởng đến sự lưu thông máu, khiến cho cánh tay bị tê và đau nhức, cũng có thể làm tăng áp lực trong bụng, theo thời gian cũng có thể gây trào ngược dạ dày, thực quản.
(4) Hít thở bằng miệng khi ngủ
Hô hấp bằng miệng dễ dàng hấp thụ bụi bẩn, cũng khiến cho khí quản, phổi bị kích thích bởi không khí lạnh, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
(5) Ăn quá no trước khi đi ngủ
Ăn quá nhiều có thể khiến cho đại năo trở nên hưng phấn, khó có thể ch́m vào giấc ngủ hoặc khó ngủ sâu. Khả năng trao đổi chất của cơ thể vào ban đêm là thấp nhất, ăn uống trước khi đi ngủ cũng có thể làm tăng gánh nặng trao đổi chất, gây khó tiêu.
(6) Ngủ quay mặt vào nhau
Khi ngủ cùng người khác mà lại quay mặt vào nhau, lượng khí hít vào của người này chủ yếu là khí thải từ phía bên kia, nồng độ oxy thấp, dễ dẫn đến cung cấp oxy cho năo không đủ. Các cặp vợ chồng có thói quen ôm nhau ngủ, hoặc cha mẹ ôm con ngủ đều phải chú ư.
ống một ly nước ấm sau khi thức dậy vào buổi sáng có thể kích thích dạ dày và ruột đang trong t́nh trạng nghỉ ngơi bắt đầu hoạt động. (Ảnh: Himal Sanchar)
Làm 7 điều này sẽ không c̣n thấy khó khăn khi thức dậy
Vậy làm thế nào chúng ta mới có thể có được một buổi sáng tràn đầy sinh lực? Từ khi ngủ đến lúc thức dậy, hăy cố gắng làm tốt một số điều sau đây.
(1) Tắm rửa bằng nước ấm
Vào mỗi buổi tối, hăy dành 10 phút để tắm rửa bằng nước ấm, có thể thúc đẩy lưu thông máu, thư giăn các cơ bắp, chào đón cơn buồn ngủ đến một cách tự nhiên và tận hưởng một đêm ngon giấc.
(2) Cải thiện môi trường ngủ
Nệm ngủ nên chọn loại tương đối vững chắc, không quá mềm và lún; chọn một chiếc gối thoải mái, cao khoảng 10cm là thích hợp; pḥng ngủ cần ánh sáng tối, nên kéo rèm cửa; đối với hầu hết mọi người, 18,3 độ C là nhiệt độ lư tưởng.
Có điều kiện nên cố gắng ngủ trần, có thể giúp làm mát cơ thể, cải thiện chất lượng giấc ngủ.
(3) Giường chỉ là nơi để ngủ
Giường chỉ nên sử dụng cho việc ngủ, không nên đọc sách trên giường, chơi điện thoại di động, xem tv, ăn uống, v.v. Trước khi đi ngủ, bạn có thể tưởng tượng một số khung cảnh khiến bạn thoải mái và dễ chịu, chẳng hạn như băi biển, rừng cây, v.v.
Nếu bạn không thể ch́m vào giấc ngủ trong ṿng 20 phút, hăy thức dậy và làm những việc khác, đợi cho đến khi thật buồn ngủ th́ trở lại giường.
(4) 23 giờ là lúc ch́m vào giấc ngủ sâu
Đối với người lớn, để đảm bảo thời gian ngủ mỗi đêm khoảng 7 đến 8 tiếng, từ 23 giờ đến 3 giờ sáng ngày hôm sau được coi là khoảng thời gian tốt nhất để tiến vào giấc ngủ sâu.
(5) Thức dậy xem điện thoại di động
Khi tỉnh dậy trong trạng thái rất buồn ngủ có thể nh́n vào điện thoại di động trong một thời gian ngắn để giúp tỉnh táo, thuận tiện cũng có thể kiểm tra tin nhắn hoặc lịch tŕnh, vv, để đạt được hiệu quả tỉnh táo.
(6) Ngồi dậy chậm răi
Từ từ ngồi dậy, ra khỏi chăn, để cho không khí lạnh bên ngoài chăn kích thích khiến tâm trí tỉnh táo. Vào mùa đông hăy nhớ mặc quần áo ấm để tránh cảm lạnh.
(7) Thức dậy và uống một ly nước ấm
Uống một ly nước ấm sau khi thức dậy vào buổi sáng có thể kích thích dạ dày và ruột đang trong t́nh trạng nghỉ ngơi bắt đầu hoạt động, phát ra tín hiệu ăn uống, cơ thể người cũng sẽ theo đó mà tỉnh táo. Hăy cẩn thận không nên uống nước lạnh, lâu dài không tốt cho sức khỏe đường tiêu hóa.
Khám phá Trung y: Các ngự y xưa dùng “con mắt thứ 3” để điều trị bệnh
30/04/2020 Y học cổ truyền 407 lượt xem
Các ngự y (thầy thuốc trong triều đ́nh) vào thời xưa đều là những danh y nổi tiếng đương thời, có những vị c̣n là tổ truyền của một trường phái y học Trung Hoa. Phương pháp điều trị bệnh của họ đều vô cùng cao siêu, có những thứ kể lại thật khiến cho người thời nay không thể tưởng tượng được.
Chỉ cần tận dụng đúng lúc, đúng cách, đúng bệnh, các loại thuốc Đông y hoàn toàn có thể trở thành "thần dược".
Chỉ cần tận dụng đúng lúc, đúng cách, đúng bệnh, các loại thuốc Đông y hoàn toàn có thể trở thành “thần dược”. (Ảnh qua Soha).
Thời đó số ngự y là nam chiếm đa số và rất ít có những nữ ngự y. Nhưng khi trị bệnh cho phụ nữ xuất hiện một vấn đề, đó là người phụ nữ thời cổ thường không thể gặp đàn ông, đặc biệt là các cô gái chưa xuất giá, cũng v́ vậy mà đă xuất hiện “Bắt mạch qua sợi tơ”.
Có rất nhiều người dùi sâu vào những cảm giác mẫn cảm trên đầu ngón tay mà nghiên cứu, như vậy là đă đi lệch rồi. Sự thật là các đại y học gia đó đều có trang bị trên ḿnh “con mắt thứ ba”.
Hoa Đà “bắt mạch qua sợi tơ”
Hoa Đà thường điều trị bệnh cho những quư nhân, quan lớn, cho tới cả hoàng thân quốc thích, mặc dù ông ở dân gian trị bệnh nhưng nói ông là một ngự y cũng không có ǵ quá đáng.
Có lần ông cần xem bệnh cho một cô gái con nhà giàu có, bởi không được gặp mặt cho nên ông đă dùng thuật “bắt mạch qua sợi tơ”. Tuy nhiên, chủ nhà này không tin vào thuật trên nên đă quyết định thử thách ông.
Chủ nhà lấy ra 3 sợi tơ, một sợi buộc vào then cửa đặt trên chiếc ghế, một sợi trên tay người hầu gái và một sợi cột vào chén nước rồi để Hoa Đà xem mạch. Hoa Đà nói: “Ba mạch này phân biệt là trùng mạch, âm mạch và thủy mạch”.
Chủ nhà nghĩ: “Âm mạch là chỉ người hầu gái đúng rồi, thủy mạch là chén nước, vậy c̣n trùng mạch không đúng!”, liền hỏi Hoa Đà: “Hoa tiên sinh, âm mạch là chỉ người hầu gái, thủy mạch là chỉ chén nước, thế c̣n trùng mạch là ǵ?”
Hoa Đà cười nói: “Ngài có phải là buộc một sợi tơ để lên trên mặt ghế không?”. Chủ nhà nói: “Đúng vậy!”. Hoa Đà nói: “Ngài lấy ŕu bổ cái ghế ra xem sao”.
Chủ nhà theo yêu cầu của Hoa Đà bổ chiếc ghế ra th́ phát hiện có một con mọt đang sống trong gỗ, đột nhiên hiểu ra ư của Hoa Đà. “Trùng mạch chính là để chỉ con mọt này!”.
Chủ nhà bội phục sát đất, nhưng ông không biết rằng Hoa Đà đă dùng con mắt thứ ba mà nh́n thấy tất cả, thậm chí là bên trong những thớ gỗ của chiếc ghế. Nếu vẫn chưa rơ về sự tồn tại của con mắt thứ ba, chúng ta cùng t́m hiểu câu chuyện tiếp theo sau đây.
Thần Y Hoa Đà – Người được mệnh danh là “Bậc thầy phẫu thuật” và “Ông tổ nghề phẫu thuật”
Thần Y Hoa Đà – Người được mệnh danh là “Bậc thầy phẫu thuật” và “Ông tổ nghề phẫu thuật”. (Ảnh qua Weibo)
“Thiên nhăn” của ngự y
Theo sử sách ghi lại, vào thời Vơ Tắc Thiên, Phượng các thị lang Chu Doăn Nguyên sau khi lên yết triều th́ quay trở về nội các. Cùng lúc đó Thái B́nh công chúa cho mời một vị ngự y từ Chính Quang Môn vào cung, vừa hay nh́n thấy một con quỷ đang bẻ đầu Chu Doăn Nguyên, hai con quỷ trong tay cầm gậy gỗ đi theo phía sau ông, đi thẳng ra Cảnh Vận Môn.
Ngự y đem chuyện này kể với Thái B́nh công chúa, Thái B́nh công chúa lại tâu lên Vơ Tắc Thiên. Vơ Tắc Thiên lấy làm lạ bèn phái người đi xem xét. Chu Doăn Nguyên ở trong các không có việc ǵ làm, ăn cơm xong liền trở về pḥng nghỉ ngơi.
Buổi chiều đi vệ sinh, Trường Sâm Điển thấy ông đi vệ sinh rất lâu, trong ḷng cảm thấy kỳ quái nên mới đi ra xem ông có bị sao không, lúc này đă thấy Chu Doăn Nguyên ngă xuống nhà vệ sinh. Sâm Điển nâng Chu Doăn Nguyên dậy th́ thấy mắt của ông trợn ngược không nói câu nào, miệng chảy nước dăi, liền tâu chuyện này lên Vơ Tắc Thiên.
Vơ Tắc Thiên hỏi ngự y: “Ông ấy c̣n sống được bao lâu nữa?”. Ngự y đáp: “Nhiều nhất là 2-3 ngày, c̣n không th́ chỉ được 1 ngày”. Vơ Tắc Thiên sai người khiêng cả chiếc giường mà Chu Doăn Nguyên đang nằm về lại nơi ở, đến nửa đêm th́ ông đă chết rồi.
Điều này cho thấy một vấn đề rằng, Vơ Tắc Thiên tin vào sự tồn tại của “thiên nhăn” (thiên mục, con mắt thứ ba). Có lẽ đây cũng là một trạng thái b́nh thường của người xưa.
Số lượng những danh y khai thiên nhăn thời cổ đại cũng không phải là ít, đây là một trạng thái thường thấy thời đó. Thiên mục của con người không những có thể nh́n thấy những thứ ở bề mặt, mà c̣n có thể nh́n thấy ở mức vi mô hơn, so với chụp X-quang của Tây y th́ c̣n lợi hại và chuẩn xác hơn nhiều.
Nghiên cứu: Ánh sáng mặt trời giúp điều trị chứng mất ngủ và cải thiện tâm trạng
02/11/2021 Sức khỏe 98 lượt xem
Một nghiên cứu mới đây do Đại học Monash dẫn đầu đă phát hiện ra rằng việc hấp thụ đủ ánh sáng mặt trời mỗi ngày có thể giúp giảm chứng mất ngủ và cải thiện tâm trạng.
Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Journal of Affective Disorders bao gồm hơn 400.000 người tham gia từ chương tŕnh ngân hàng sinh học của Vương quốc Anh. Họ phát hiện rằng việc thiếu tiếp xúc với ánh sáng mặt trời là một một trong những yếu tố dẫn đến tâm trạng kém, mất ngủ và trầm cảm.
Các nhà nghiên cứu lưu ư rằng hầu hết các thông điệp xung quanh sức khỏe và ánh sáng đều tập trung vào việc tránh ánh sáng vào ban đêm. Nghiên cứu trước đây đă phát hiện ra rằng ánh sáng vào ban đêm có thể gây nhiễu đồng hồ sinh học của cơ thể. Nghiên cứu này giúp làm nổi bật tầm quan trọng của việc nhận đủ ánh sáng ban ngày để đảm bảo cơ thể có thể hoạt động tối ưu.
Nhịp điệu tuần hoàn
Nhịp điệu tuần hoàn là một quá tŕnh tự nhiên của cơ thể, giúp điều chỉnh chu kỳ sinh học, hay chu kỳ ngủ – thức. Chu kỳ này lặp lại khoảng 24 giờ một lần và có thể giúp hướng dẫn cơ thể biết khi nào nên ngủ và khi nào nên thức. Chu kỳ này rất quan trọng trong việc giúp cơ thể nghỉ ngơi và lấy lại năng lượng đă mất khi thức và thực hiện các hoạt động hàng ngày.
Trong một bài báo trên trang web của Đại học Monash, đồng tác giả nghiên cứu Sean Cain cho biết, “Trong nghiên cứu này, chúng tôi quan sát thấy rằng thời gian tiếp xúc với ánh sáng ngoài trời nhiều hơn trong ngày có giảm nhiều triệu chứng trầm cảm hơn, ít sử dụng thuốc chống trầm cảm hơn, ngủ ngon hơn, và ít triệu chứng mất ngủ hơn.”
Việc giảm các triệu chứng này có thể được giải thích là do tác động của ánh sáng mặt trời đến nhịp điệu sinh học và tác động trực tiếp mà ánh sáng mặt trời tạo ra đối với tâm trạng và các hoạt động bên trong năo bộ.
Mọi người có xu hướng dành hầu hết giờ thức trong điều kiện ánh sáng nhân tạo như đèn huỳnh quang, đèn led và tivi màn h́nh phẳng máy tính, điện thoại, các thiết bị kỹ thuật số….và tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh nhân tạo vào ban đêm. Bằng cách thực hiện những điều chỉnh nhỏ trong thói quen hàng ngày (thường xuyên tiếp xúc ánh sáng mặt trời, hạn chế ánh sáng xanh), có thể cải thiện giấc ngủ, tâm trạng và mức năng lượng của họ.
Các nhà nghiên cứu kết luận, bằng cách lưu ư rằng việc tiếp xúc không đủ với ánh sáng ban ngày có thể là một yếu tố quan trọng gây nên giấc ngủ kém và rối loạn trầm cảm. Họ gợi ư những lời khuyên đơn giản cho mọi người; Khi mặt trời tắt, hăy lấy càng nhiều ánh sáng càng tốt, nhưng sau khi mặt trời lặn, hăy giữ cho môi trường xung quanh bạn được tối tự nhiên và tránh ánh sáng xanh.
Tuy rằng nguồn ánh sáng này phát ra chỉ bằng một phần nhỏ so với ánh sáng mặt trời. Nhưng thời gian con người sử dụng các thiết bị phát ra nguồn sáng này ngày càng nhiều làm tăng thêm sự lo ngại về tác động lâu dài của ánh sáng xanh đến sức khỏe, trâm trạng và mắt.
Do đó, cần tránh tiếp xúc với các nguồn ánh sáng xanh và nên tắt đèn vào ban đêm, hạn chế thời gian sử dụng màn h́nh và tắt đèn trong pḥng ngủ.
Nghiên cứu này giúp chỉ ra tầm quan trọng của ánh sáng ban ngày. Các nhà nghiên cứu khuyên bạn nên tiếp xúc với ánh sáng rực rỡ trước tiên vào buổi sáng và dành thời gian ở ngoài trời, nhận đủ ánh sáng mặt trời vào ban ngày.
Bằng cách điều chỉnh nhịp sinh học, bạn sẽ cảm thấy tỉnh táo hơn vào ban ngày và buồn ngủ hơn vào ban đêm. Như nghiên cứu này cũng cho thấy, bạn có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm các cơn mất ngủ.
Nhân sâm: Dược liệu quư có thể trồng tại nhà
27/10/2021 Sức khỏe 421 lượt xem
Nhân sâm đă được sử dụng hàng ngàn năm với các dược tính kỳ diệu. Cả người châu Á và người Mỹ da đỏ đều công nhận khả năng tuyệt vời của nó trong việc điều trị nhiều loại bệnh trạng và bồi bổ cơ thể.
Nhân sâm Hoa Kỳ mang quả. (Ảnh qua Forest Farming via Flickr CC BY-ND 2.0)
Nhân sâm trong y học cổ truyền
Hiểu được bản chất tự nhiên loài thực vật này, Carl Linnaeus, nhà thực vật học người Thụy Điển, người đă chính thức hóa hệ thống danh pháp nhị thức, đă đặt tên chi cho nó là Panax, bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp πᾶν (pân hay “tất cả”) và ἄκος (ákos hay “chữa trị”).
Trong khi 19 loài thực vật khác nhau có tên “nhân sâm”, chỉ có 8 loài thuộc chi Panax. Nhân sâm Panax, c̣n được gọi là nhân sâm châu Á. Việc sử dụng nó phần đông tập trung ở Trung Quốc, nơi nó được coi là một trong những loại thảo dược quan trọng nhất trong Y học cổ truyền Trung Quốc (TCM).
Nhân sâm được biểu thị trong tiếng Trung bằng các kư tự 人参, (rénshēn), nghĩa là “rễ h́nh người”, do h́nh dạng của nó thường giống h́nh dạng của con người. Trong Y học cổ truyền Trung Quốc, rễ cây nhân sâm có thể làm tăng khí (氣), hay năng lượng, có hiệu quả trong việc điều trị hàng loạt các bệnh lư. Y học cổ truyền Trung Quốc coi nhân sâm như một loại thuốc bổ gần như “vạn năng” trong hơn 5000 năm. Các tác dụng kéo dài tuổi thọ, giảm căng thẳng, hỗ trợ hệ tiêu hóa và tăng cường trí năo là một trong vô số năng lực của loại thảo dược quư giá này.
Khi tin tức về giá trị của nhân sâm lan rộng và các nguồn nhân sâm ở Trung Quốc cạn kiệt, việc t́m kiếm các nguồn cung nhân sâm bắt đầu bùng phát ở các khu vực khác. Vào những năm 1700, nhân sâm Hoa Kỳ (Panax quinquefolius) được “phát hiện” và được nhập khẩu rộng răi như một nguồn bổ sung cho Trung Quốc.
Một giai đoạn lịch sử
Trong y học cổ truyền Trung Quốc, nhân sâm được xem làm thảo dược có thể chữa bách bệnh. (Ảnh qua Sam Droege via Flickr CC PDM 1.0)
Hai tu sĩ người Pháp chịu trách nhiệm đưa nhân sâm Hoa Kỳ đến Trung Quốc. Cha Jartoux đă ghi nhận về nhân sâm ở Trung Quốc trong một báo cáo và biên thư cho cha Lafitau ở St Louise, Canada mô tả chính xác sự hiện diện của nó. Cha Lafitau đă đọc văn bản, nhận thấy nhân sâm có thể mọc ở Canada. Lafitau đă nhờ những người Mỹ da đỏ giúp ông t́m kiếm các loại nhân sâm mà họ đă biết và sử dụng trong nhiều thế kỷ.
Phát hiện năm 1716 của Lafitau về nhân sâm ở Canada có thể đă ảnh hưởng đến sự h́nh thành lịch sử săn nhân sâm và trồng nhân sâm của Hoa Kỳ. Ngay sau khi nhân sâm được phát hiện phát triển mạnh ở châu Mỹ, nó đă trở thành món hàng béo bở, đặc biệt là ở vùng núi Appalachian. Lượng xuất khẩu nhân sâm sang Trung Quốc lên tới hàng trăm ngh́n bảng Anh mỗi năm đă mang lại thu nhập cao ngất ngưỡng và chưa từng có cho những nhà thực dân trẻ tuổi và đất nước mới h́nh thành.
Vào năm 1784, George Washington từng ghi chép lại rằng: “Khi đi qua những ngọn núi, tôi đă gặp một số người và những con ngựa chở nhân sâm băng qua núi.” Cùng năm đó, con tàu thương mại quốc tế đầu tiên của Hoa Kỳ rời cảng New York, chở hơn 30 tấn nhân sâm Hoa Kỳ đến Trung Quốc.
Từ thu hoạch quá mức, đến sự khan hiếm và sự bảo vệ
Không có ư nghĩ nào về việc bảo tồn nguồn tài nguyên quư giá này, cuối cùng, lượng nhân sâm bắt đầu suy giảm với tốc độ đáng báo động. Trong 25 đến 30 năm sau năm 1865, xuất khẩu nhân sâm giảm từ 400.000 xuống c̣n 216.000 pound mỗi năm, với giá đồng thời tăng gấp 3 lần. V́ cây nhân sâm mất nhiều năm để trưởng thành và việc thu hoạch rễ sẽ giết chết cây, nên việc thu hoạch quá mức gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Trên hết, việc thu hoạch được thực hiện liên tục quanh năm suốt tháng, khiến cây không thể gieo hạt lại trước khi đem đi trồng. Khi nhân sâm trở nên khan hiếm ở Appalachians, các “thợ đào sâm” đă di chuyển hàng loạt đến Arkansas, nơi mộc nhiều loại thảo mộc này.
Việc thu hoạch quá mức diễn ra liên tục và nhu cầu về nhân sâm tăng lên gần như đă khiến loài thực vật này bị tuyệt chủng vào năm 1970.
Ngày nay, nhân sâm đă được bảo vệ bởi các quy định ở Hoa Kỳ, nơi cây được trồng để xuất khẩu và sử dụng trong nước; thế nhưng nhân sâm rừng vẫn được xem là hàng thượng phẩm. 21 trong số 34 tiểu bang có thể t́m thấy loài thực vật này quan tâm đến việc bảo tồn, trong khi các bang c̣n lại cho phép thu hoạch và xuất khẩu nhân sâm tự nhiên theo quy định của liên bang và CITES. Tuy nhiên, với mức giá hàng trăm đô la mỗi pound, nhiều người đào sâm sẵn sàng mạo hiểm khai thác nhân sâm bất hợp pháp, bất chấp các h́nh phạt nặng (hoặc bỏ tù).
Nhân sâm chiên gịn. (Ảnh qua Ryan Bodenstein qua Wikimedia Commons CC BY-2.0)
Trớ trêu thay, một phần của quy định thu hoạch nhân sâm lại ngăn cản sự tồn tại của loại thảo mộc này. Để xác định tuổi của cây (nhằm mục đích theo dơi), người ta phải thu hoạch toàn bộ rễ và cổ. Các mẫu cây trưởng thành sẽ có các rễ phụ nhỏ phân nhánh từ cổ rễ và rễ cây. Nếu phần rễ bị cắt dưới cổ, để lại một số rễ nhỏ, người ta có thể trồng lại cây sau khi thu hoạch và bảo quản được cây, nhưng làm vậy bị coi là vi phạm pháp luật.
Những người làm vườn kiên nhẫn có thể trồng nhân sâm tại nhà
Việc trồng cây nhân sâm là hoàn toàn hợp pháp và việc thu hoạch tại nhà sẽ chỉ do bạn tự quản lư. Cây thảo dược này phải trải qua thời gian sinh trưởng ít nhất từ 3 đến 7 năm.
Bất cứ ai quen thuộc với việc trồng măng tây đều biết đó là một cam kết lớn về thời gian. Nhân sâm cũng vậy, cần ít nhất 5 năm sinh trưởng trước khi thu hoạch. Một số người tin rằng nó sẽ không đạt được dược lực đầy đủ cho đến khi được 7 tuổi. Hạt giống có thể mất 18 tháng để nảy mầm.Tuy nhiên, bạn sẽ không mất nhiều thời gian chăm sóc. Việc trồng nhân sâm khá dễ chịu v́ chi phí chăm sóc tương đối thấp và các điều kiện để đáp ứng sự phát triển của cây cũng khá đơn giản.
Hạt nhân sâm được bán rộng răi với giá thấp. Hạt giống cần được phân tầng lạnh trong 6 tháng, nhưng bạn cũng có thể t́m mua hạt giống đă được phân tầng sẵn. Cây con và cây rễ trần đắt hơn, với chi phí phát triển cùng với tuổi của cây, nhưng chúng sẽ mang lại cho bạn một sự khởi đầu thuận lợi lên tới hàng năm.
Việc chọn một khu đất có cây cối rậm rạp (hoặc có bóng râm), nơi không bị cỏ dại xâm lấn, hoặc người đi bộ. Bạn cũng có thể trồng nhân sâm nay trong nhà, miễn là có thể tránh được ánh nắng trực tiếp. Gieo hạt vào mùa thu sâu khoảng 1 ½ inch. Cây non nên được trồng vào mùa xuân ở độ sâu khoảng 3 inch (7,6 cm).
Khi đă bắt đầu trồng xuống đất, nhân sâm không cần chăm sóc nhiều. Chỉ cần ưu tiên điều kiện ẩm, tưới cây khi thời gian khô hạn kéo dài. Mặc dù cỏ dại có thể không xuất hiện trong các khu vực cây cối rậm rạp, nhưng chúng sẽ cản trở sự phát triển của nhân sâm v́ chúng mọc nhanh hơn.
Hạt giống sẽ nảy mầm sau khi gieo một năm, và cây sẽ bắt đầu ra hoa và kết trái sau năm đầu tiên phát triển.
Tuy nhiên, gốc chỉ đạt đến độ trưởng thành sau 5 năm hoặc hơn. Nên thu hoạch vào mùa thu, v́ thời gian này cho phép quả h́nh thành và hạt phát triển. Những quả mọng nhỏ màu đỏ có thể ăn được và có giá trị y học riêng, trong khi hạt của chúng có thể được gieo trồng để đảm bảo một vụ mùa liên tục.
Như đă đề cập ở trên, không nhất thiết phải giết cây để thu hoạch rễ. Bằng cách cắt bỏ bên dưới cổ, chỉ cần cổ có một số rễ nhỏ, bạn có thể trồng lại ngay trong đất và để cho rễ mới phát triển.
Các loại nhân sâm tươi bán ở chợ. (Ảnh qua eekim via Flickr CC BY 2.0)
Nhân sâm tươi là một món ăn đặc biệt, có thể được ăn sống hoặc pha chung với trà, nấu chung với súp và các món ăn khác. Nên sấy khô để bảo quản nhân sâm. Theo Y học Cổ truyền Trung Quốc, không nên quá lạm dụng nhân sâm v́ “quá bổ cũng không tốt”.
Lời khuyên
Y học cổ truyền Trung Quốc tập trung vào khí, hay năng lượng, và sự lưu thông của khí qua các kinh mạch, hay c̣n gọi là các “kênh năng lượng”. V́ đặc tính nổi bật của nhân sâm là do nó có khả năng di chuyển khí đến các cơ quan hoặc khu vực cần tăng cường hoặc phục hồi, các bác sĩ Y học Cổ truyền Trung Quốc luôn cẩn trọng và không sử dụng phương thuốc có chứa nhân sâm nếu như cơ thể không có “tà khí”. Trong Y học Cổ truyền Trung Quốc, tà khí được coi là gốc rễ của mọi bệnh tật. Do đó, nhân sâm chỉ nên được kê đơn kết hợp với các bài thuốc thảo dược khác có tác dụng khu trừ tà khí. Một khi tác động tiêu cực bị loại bỏ, nhân sâm có thể an toàn làm phần việc của ḿnh: tăng cường và phục hồi sinh lực.
Một số bác sĩ Y học Cổ truyền Trung Quốc, như Tiến sĩ Shi-hua Wu, ở Chinatown thuộc Washington D.C, tin rằng nhân sâm có thể gây hại cho những người khỏe mạnh. Tiến sĩ Wu cho biết: “Nhân Sâm, theo quan điểm của tôi – đừng sử dụng nó nếu không cần thiết, đặc biệt là đối với những người trẻ tuổi.” Nhân sâm chứa dược lực mạnh, thường chỉ được dành cho những bệnh nặng hoặc đe dọa đến tính mạng, và việc kê đơn cho những người trẻ và khỏe mạnh không những không cần thiết mà c̣n gây hại.
Như câu nói, “Đang yên lành th́ đừng nên thay đổi.”
5 loại trái cây tuyệt vời nên ưu tiên trong bữa ăn hàng ngày
25/10/2021 Sức khỏe 191 lượt xem
Trái cây là thực phẩm cơ bản trong chế độ ăn uống hàng ngày của chúng ta, đơn giản v́ chúng có lợi cho sức khỏe, giúp cơ thể tránh được các bệnh tim mạch cùng một số loại ung thư.
(Ảnh minh họa qua Epoch Times)
Tuy chúng ta thường ăn trái cây mà ḿnh thích, nhưng có một số loại trái cây lư tưởng giúp kiểm soát cân nặng, thúc đẩy quá tŕnh tiêu hóa, cung cấp năng lượng cho cơ thể và cảm giác no, cũng như cải thiện vẻ ngoài của làn da.
Dưới đây là các loại trái cây nên ưu tiên trong chế độ ăn uống hàng ngày và lư do bạn nên ăn chúng thường xuyên.
Táo
Ngoài mùi vị thơm ngon th́ điều quan trọng nhất là nó giúp giải độc cơ thể do chứa nhiều chất xơ (tốt hơn nếu ăn cả vỏ!). Đồng thời mang lại cho chúng ta cảm giác no. Nó cũng có tác dụng lợi tiểu, làm chậm quá tŕnh hấp thụ chất béo và làm đẹp da.
Dâu tây
Ít có loại trái cây nào có sức hấp dẫn như dâu tây: đỏ, đẹp, ngon miệng, ít calo và v́ chứa nhiều nước nên rất lư tưởng để giảm và kiểm soát chất béo. Dâu tây có nhiều vitamin và khoáng chất giúp thanh lọc và đào thải độc tố ra khỏi cơ thể. Bạn có thể ăn một vài miếng sau khi đi vệ sinh hoặc thưởng thức chúng bằng cách cho thêm vào món salad.
Dưa hấu
Một loại trái cây mùa hè ngọt ngào và tươi mát do hàm lượng nước cao, v́ vậy ngay cả khi ăn nhiều cũng không gây tác động tiêu cực đến cân nặng của bạn. Thêm vào đó, nó sẽ giúp bạn giải tỏa cơn đói và tràn đầy năng lượng suốt cả ngày.
Đu đủ
Đu đủ không chỉ làm tăng tốc độ trao đổi chất, giúp chúng ta có thể đốt cháy chất béo nhanh và nhiều hơn, mà nó c̣n có tác dụng làm no và ngăn chúng ta ăn quá nhiều!
Dứa (Khóm, Thơm)
Loại trái cây cuối cùng trong danh sách nhưng không kém phần quan trọng là dứa, ngoài hương vị thơm ngon c̣n giúp giảm táo bón, v́ nó có rất nhiều chất xơ và giúp chúng ta loại bỏ độc tố. Lợi hại!
Nên uống trà hay cà phê? Xem xong bài này bạn sẽ không c̣n phân vân nữa
06/09/2021 Sức khỏe 447 lượt xem
Trà là một loại đồ uống rất phổ biến, có lịch sử lâu dài, mang theo hương vị sâu lắng của văn hóa phương Đông. C̣n cà phê lại đại biểu cho hương vị cuộc sống tao nhă của người phương Tây. Trong cuộc sống, chúng ta sẽ có lúc phải loay hoay lựa chọn nên uống trà hay cà phê. Hôm nay chúng ta hăy cùng bước vào cuộc đọ sức giữa 2 loại đồ uống đại diện cho 2 nền văn hóa này.
Nên uống trà hay cà phê? (Ảnh: Archzine)
Trà và cà phê, thứ nào giúp tinh thần tỉnh táo hơn?
Kết quả: Bất phân thắng bại.
Mặc dù không hợp lư về mặt logic, nhưng tác dụng giúp tinh thần tỉnh táo của trà và cà phê dường như có thể so sánh được.
Tác dụng giúp tinh thần tỉnh táo chủ yếu là do thành phần caffeine trong trà và cà phê. Caffeine là một hợp chất xanthine alkaloid, có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương, tạm thời xua tan cơn buồn ngủ và phục hồi sinh lực. Trong y học, caffeine c̣n được sử dụng để điều trị suy nhược thần kinh và phục hồi sau hôn mê.
Thành phần caffein thường có trong các loại đồ uống như cà phê, trà, nước ngọt, nước tăng lực… lại được rất nhiều người ưa chuộng, v́ vậy caffein cũng là loại thuốc về thần kinh được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới.
Nếu chỉ xem xét về thành phần, cà phê có thể dễ dàng chiến thắng, bởi hàm lượng caffeine trong một tách trà (40mg) chỉ bằng khoảng một nửa so với một tách cà phê tiêu chuẩn (80-115mg).
Trà và cà phê, thứ nào giúp ngủ ngon hơn?
Kết quả: Trà thắng.
Trà không chỉ có những công dụng tương tự như cà phê, mà đặc biệt c̣n không khiến người uống phải chịu cảnh mất ngủ vào ban đêm. Đây có lẽ là điểm khác biệt lớn nhất giữa trà và cà phê.
Sau khi uống cà phê, tinh thần sẽ trở nên phấn chấn, do đó dễ dẫn đến mất ngủ. Bởi v́ trong cơ thể con người có một chất dẫn truyền thần kinh gọi là adenosine, có thể kiểm soát hoạt động thần kinh, làm chậm nhịp thở, giảm hưng phấn, giảm tiết axit dạ dày và lợi tiểu.
Trà không chỉ có những công dụng tương tự như cà phê, mà đặc biệt c̣n không khiến người uống phải chịu cảnh mất ngủ vào ban đêm. (Ảnh: Wikitra)
Caffeine trong cà phê sẽ ngăn chặn tác dụng của adenosine, làm tăng nồng độ adrenaline trong máu và tăng hoạt động năo của các chất dẫn truyền thần kinh dopamine và norepinephrine. Điều này tiếp tục kích thích năo bộ, khiến bạn cảm thấy tràn đầy năng lượng, tăng axit trong dạ dày, đi tiểu thường xuyên và tự nhiên khó đi vào giấc ngủ hơn.
Trà và cà phê, thứ nào ít ảnh hưởng đến răng hơn?
Kết quả: Cà phê thắng.
Nếu bạn muốn có một hàm răng trắng sáng hoàn hảo, th́ cà phê sẽ là sự lựa chọn tốt hơn cho bạn. Hầu hết các nha sĩ tin rằng các sắc tố tự nhiên trong trà dễ bám vào men răng hơn cà phê. Tuy nhiên, nếu bạn quan tâm đến chuyện răng trắng… th́ sự lựa chọn tốt nhất vẫn là nước đun sôi.
Trà và cà phê, thứ nào giúp thư giăn tinh thần hơn?
Kết quả: Bất phân thắng bại.
Cuộc sống hiện đại với những công việc có nhịp độ nhanh, áp lực lớn, thường gây ra lo lắng, hồi hộp, cáu kỉnh, trầm cảm và các triệu chứng tinh thần, tâm lư khác.
Trà xanh có chứa theanine, là một amino acid tự nhiên có thể giúp năo tăng cường sản xuất sóng gamma giúp kiểm soát lo lắng, cải thiện sự tập trung, thúc đẩy việc giảm cân, và tăng cường hệ miễn dịch. Ngoài ra, một số người cho rằng theanine có thể ngăn ngừa đột qụy, bệnh Alzheimer, và một số dạng ung thư…,
Trong 3-4 cốc trà xanh có thể chứa 100-200 mg theanine, có hiệu quả trong việc chống căng thẳng và lo âu. Các nghiên cứu đă phát hiện ra rằng so với những người uống các loại thuốc thảo mộc, th́ những người uống trà thường xuyên có vẻ b́nh tĩnh hơn khi đối mặt với các t́nh huống đáng lo ngại (chẳng hạn như phát biểu trước đám đông).
Cà phê có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, giúp cơ bắp và xương khớp chắc khỏe, tiêu mỡ, thúc đẩy quá tŕnh trừ thấp, tuần hoàn máu. (Ảnh qua Mallok)
Trà và cà phê, thứ nào có lợi cho sức khỏe hơn?
Kết quả: Bất phân thắng bại.
Cả hai loại đồ uống này đều có tác dụng thần kỳ cho sức khỏe. Các nhà nghiên cứu từ Đại học Harvard đă chỉ ra rằng những người uống 5 chén trà mỗi ngày trong ṿng 2 tuần sẽ sản sinh ra một lượng lớn interferon giúp kháng virus trong cơ thể, hàm lượng này gấp 10 lần so với những người không uống trà. Loại protein này có thể chống nhiễm trùng, đề cao sức miễn dịch và giúp cơ thể chống lại cảm cúm một cách hiệu quả.
Trà có tác dụng bảo vệ tế bào năo, tŕ hoăn quá tŕnh thoái hóa năo và giúp duy tŕ sức khỏe mạch máu năo. Nghiên cứu mới nhất cho thấy, uống nhiều trà hơn có thể cải thiện trí nhớ và ngăn ngừa bệnh Alzheimer.
Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người uống trà trong hơn 10 năm, tỷ lệ chất béo trong cơ thể ở nam giới giảm khoảng 20% và tỷ lệ chất béo trong cơ thể ở phụ nữ giảm 30% so với những người không uống. Không chỉ vậy, trà c̣n là một chất làm đẹp có tác dụng bảo vệ da rất tốt, bởi vậy người uống trà nhiều tŕ làn da càng đẹp.
Cà phê có thể thúc đẩy quá tŕnh trao đổi chất, kích thích cơ quan tiêu hóa, có tác dụng rất tốt đối với những người bị chứng táo bón. Ngoài ra, tắm bằng bột cà phê cũng là một liệu pháp rất tốt để giảm cân.
Ba tách cà phê mỗi ngày có thể ngăn ngừa sỏi mật. Cà phê chứa caffeine, có thể kích thích sự co bóp của túi mật và giảm lượng cholesterol trong mật. Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Harvard cũng phát hiện ra rằng những người đàn ông uống hai đến ba tách cà phê mỗi ngày có ít hơn 40% nguy cơ mắc bệnh bị sỏi mật.
Cà phê c̣n có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, giúp cơ bắp và xương khớp chắc khỏe, tiêu mỡ, thúc đẩy quá tŕnh trừ thấp, tuần hoàn máu.
Nói chung, cả hai loại thức uống này đều rất tốt và việc lựa chọn uống thứ ǵ là do sở thích của mỗi người. Tuy nhiên, chỉ có một điểm nhỏ cần lưu ư chính là, nếu bạn thường bị khó ngủ vào ban đêm, tốt hơn là nên lựa chọn uống trà.
Uống rượu và thưởng trà, cùng thú vui nhưng khác nhau cảnh giới
07/12/2015 Đọc & Suy ngẫm 107 lượt xem
Uống rượu và thưởng trà, cùng là một thú vui đấy, nhưng lại ẩn chứa những cảm ngộ nhân sinh khác nhau. Một người uống rượu, có thể chỉ để giải sầu, nhưng uống trà, lại là một cảnh giới khác.
1
Cảnh giới của uống trà cũng đồng dạng với hương vị nhân sinh.
Có nhiều người thích tản bộ, uống rượu, đọc sách hay đi thăm thú đó đây; nhưng dường như người uống trà th́ lại càng ngày càng ít.
Vài người bạn tri kỷ ngồi uống trà cùng nhau, tṛ chuyện hàng giờ, ngắm lá trà xanh ch́m nổi, thưởng thức hương trà thanh thoát nhẹ phiêu phiêu, đúng là khơi thông tâm hồn, là sự đồng cảm nhân sinh, khơi nguồn văn hóa…Cảnh giới của uống trà và hương vị nhân sinh, chẳng phải tương đồng lắm sao!
Uống rượu lại thường khiến người ta mê hoặc, ch́m nổi, quên hết đi những mệt mỏi, buồn vui, hay thậm chí cả thống khổ trong hiện thực. Rốt cuộc, rượu tốt xấu thế nào, thức ăn thơm ngon ra sao, cũng không c̣n quan trọng nữa. Lúc này, rượu chỉ là một phương tiện giúp người ta rời xa hiện thực, quên đi tất cả.
Một người uống rượu, nhiều nhất cũng là thích rượu mà thôi, nói cao một chút, là v́ vui thích, t́m kiếm một loại men say, cũng vẫn là giúp vui, hay giải sầu; nói thấp một chút, kỳ thực cũng chỉ là một loại đắm ch́m, nghiện ngập mà thôi. Từ xa xưa, người ta có câu rằng: “Lấy ǵ để giải sầu đây, chỉ có Đỗ Khang thôi” (Đỗ Khang: người phát minh ra phương pháp ủ rượu). Dù là như vậy, nhưng rượu cũng không thể tính là một cảnh giới được.
2
Một người uống trà, càng uống lại càng thanh tỉnh, càng uống càng hiểu rơ mùi vị, đạo lư của nhân sinh.
Một người uống trà, càng uống lại càng thanh tỉnh, càng uống càng hiểu rơ mùi vị, đạo lư của nhân sinh, càng uống càng hiểu ra được điều tuyệt diệu trong trà.
Trà búp Minh Tiền (loại trà ngon hái trước tiết Thanh minh), vào mùa xuân, hương thơm tinh tế nồng nàn; vào mùa thu, đượm hương thơm ngát, hương khí xa xưa, thơm dịu, thoang thoảng. Thậm chí, ngay cả nơi chén trà, hương khí c̣n nồng đượm, làm người ta khi uống xong rồi cũng không nỡ đặt chén xuống, mà c̣n giữ lại trong tay vuốt ve mân mê.
Trong cái thoang thoảng hương trà, chợt nghĩ đến chốn ‘cao sơn lưu thủy’, mây mù sâu thẳm, những chiếc búp non trải qua băng tuyết, giá lạnh, mà đâm chồi, nảy lộc, hấp thụ khí sương mát lạnh trời khuya. Nhờ thế mà người ta mới cảm nhận được hương vị nhân sinh, tâm hồn thanh thản thả vào hương thơm ngát, từ trong miệng, lời lẽ thốt ra sao mà thanh tao, sao mà lương thiện quá!
Một người uống trà, đă đạt được sự tự do tự tại nguyên vẹn: Không nhất thiết hao tâm t́m một quán trà, cũng không cần quan sát tỉ mỉ cô phục vụ quán. Bạn có thể tùy tâm tùy hứng, nào ngại ồn ào náo nhiệt, bạn vẫn có thể tâm tịnh như nước, tách khỏi vạn vật xung quanh, ḥa quyện vào trong hương trà nồng đượm.
Người uống trà, c̣n có thể sáng tác thơ ca: Chỗ thâm sâu của trà, chẳng phải cũng là chỗ thâm sâu của tâm hồn sao? Mùi hương thơm ngát của trà, chẳng phải là khúc nhạc say sưa làm dịu mát ḷng người?
Một chén trà nhạt cũng như người bạn đồng hành của mỗi chúng ta. Có người bạn này, đối diện cùng nhau, đó chính là một thứ hạnh phúc giản dị trên đời này vậy!
Đây mới là điều quan trọng nhất mỗi khi thức dậy, nhưng rất ít người làm đúng
08/07/2021 Sức khỏe 722 lượt xem
Con người ngày nay rất chú trọng đến việc dưỡng sinh để mong có được sức khỏe và trường thọ. Đặc biệt là vào mỗi buổi sáng, có rất nhiều chi tiết cần được chú ư mới có thể đạt được hiệu quả dưỡng sinh. Vậy điều quan trọng nhất khi thức dậy vào mỗi sáng là ǵ? Đó không phải là uống nước hay tiểu tiện.
Vào mỗi buổi sáng, có rất nhiều chi tiết cần được chú ư mới có thể đạt được hiệu quả dưỡng sinh. (Ảnh: Healthsnap)
Một số người nói rằng điều đầu tiên nên làm khi thức dậy vào buổi sáng là đi vệ sinh để đào thải những thứ không tốt trong cơ thể ra ngoài. Việc này xác thực là rất quan trọng, nó có thể kịp thời tống khứ độc tố, cặn bă trong cơ thể ra ngoài, giúp giảm gánh nặng cho dạ dày, khiến thân thể nhẹ nhơm, rất có lợi cho sức khỏe. Nhưng đây không phải là điều đầu tiên cần phải làm.
C̣n có người nói rằng điều đầu tiên nên làm sau khi thức dậy vào buổi sáng là uống một cốc nước ấm. Điều này cũng rất quan trọng, nó có thể giúp bổ sung lượng nước thiếu hụt của cơ thể vào ban đêm, giảm độ đặc của máu, có tác dụng rất tốt trong việc ngăn ngừa các bệnh tim mạch và mạch máu năo, ngoài ra c̣n có thể nhuận tràng, có lợi cho sức khoẻ và dưỡng sinh.
Nhưng uống nước cũng vẫn chưa phải là điều quan trọng nhất, cũng không phải là việc đầu tiên. Vậy việc đầu tiên và quan trọng nhất khi thức dậy vào buổi sáng là ǵ? Chính là “từ từ ngồi dậy”.
Trung y quan niệm, thời điểm sáng sớm sau khi ngủ dậy chính là “thời gian quỷ dữ”. Trong thời gian này, nếu bạn vận động quá mạnh sẽ dễ gây ra các bệnh lư về tim mạch và mạch máu năo. Tại sao lại như vậy?
Lư do là trong suốt một đêm ngủ dài, các cơ quan của cơ thể đang ở trạng thái tĩnh, lưu lượng máu tương đối chậm, độ nhớt của máu rất cao. Việc đứng dậy nhanh dễ ảnh hưởng đến huyết áp, dẫn đến huyết áp tăng bất thường, rất có hại cho sức khỏe, đặc biệt đối với người trung niên và cao tuổi dễ mắc các bệnh về tim mạch, mạch máu năo.
Khi thức dậy vào buổi sáng, hăy mở mắt và nằm trên giường trong ṿng 2 phút, điều này có thể giúp năo bộ được tỉnh táo. (Ảnh: Theofy)
Khi bạn thức dậy vào buổi sáng, cơ thể của bạn đang ở trong trạng thái nửa ngủ – nửa thức, nếu bạn ngồi dậy ngay, các cơ quan chưa kịp được “đánh thức” đă phải hoạt động, có thể gây chóng mặt, chân tay yếu và mệt mỏi.
Bởi thế, việc thức dậy một cách từ từ là rất quan trọng để có một sức khỏe tốt. Tuy nhiên, rất nhiều người lại không chú ư đến nó, cũng không mấy người xung quanh chúng ta làm đúng.
Khi thức dậy vào buổi sáng, hăy mở mắt và nằm trên giường trong ṿng 2 phút, điều này có thể giúp năo bộ được tỉnh táo, sau đó từ từ ngồi dậy và ngồi cạnh giường mà không đứng dậy ngay lập tức. Ngồi yên lặng bên giường trong 1 phút, sau đó từ từ đứng lên.
Đối với người trung niên hoặc cao tuổi, việc đứng dậy từ từ sẽ hạn chế chuyện té ngă. Do vậy, bạn cần phải đợi cho đến khi năo hoàn toàn tỉnh táo, cung cấp đủ máu lên năo th́ mới rời khỏi giường.
Buổi sáng là thời kỳ vàng son của sức khỏe, v́ vậy sau khi đứng dậy rời khỏi giường, việc tiếp theo bạn cần làm đó là uống một cốc nước ấm. Việc bổ sung một ly nước trong thời điểm này có vai tṛ giữ ẩm cho dạ dày, thanh lọc cơ thể, khởi động đường ruột, làm giảm độ nhớt của máu. Tiếp đó, bạn nên tiến hành đánh răng, đi tiểu tiện và đại tiện.
Ngoài ra, buổi sáng là thời điểm thích hợp để tập thể dục, ra ngoài hít thở không khí trong lành và cuối cùng là có một bữa sáng ngon lành. Theo chuyên gia dinh dưỡng, trứng, sữa, phở, bánh ḿ,… là những lựa chọn tốt cho bữa sáng.
20 bí quyết dưỡng sinh của người xưa, bỏ túi ngay không lo bệnh tật
11/10/2019 Dưỡng sinh, Sức khỏe 1,410 lượt xem
Mặc dù hoàn cảnh sống của chúng ta ngày nay đă khác xưa rất nhiều nhưng những nguyên tắc dưỡng sinh do cổ nhân đúc kết ra th́ vẫn luôn hiệu quả.
Người xưa rất xem trọng dưỡng sinh. (Ảnh: liveinternet)
1. No không gội đầu, đói không tắm rửa. Rửa mặt bằng nước lạnh, vừa đẹp vừa khoẻ. Mồ hôi chưa khô, chớ tắm nước lạnh. Đánh răng bằng nước ấm, đảm bảo răng chắc khỏe.
2. Dưỡng sinh là động, dưỡng tâm là tĩnh. Tâm không thanh tịnh, dễ nảy sinh ưu tư vọng tưởng. Tâm thần an tĩnh, bệnh sao sinh ra. Nhắm mắt dưỡng thần, tĩnh tâm ích trí.
3. Dược bổ thực bổ, đừng quên tâm bổ. Xem tiền tài như cỏ rác, cơ thể là báu vật. Đồ hun khói nướng than, tốt nhất không ăn. Đồ chiên dầu mỡ ngâm ướp, chỉ nên ăn ít.
4. Ăn gạo nguyên cám, sức khỏe toàn vẹn. Nam không thể thiếu rau hẹ, nữ không rời ngó sen. Củ cải xanh đỏ, ăn sống tương khắc với một số bệnh nhưng ăn chín lại rất bổ dưỡng. Ăn không quá no, lúc no không nằm liền.
5. Cá thúi tôm rữa, ăn vào coi chừng mất mạng oan. Ăn mặc giữ ấm, toàn thân là xuân. Lạnh chớ đụng răng, nóng chớ đụng miệng. Đồ chín mới ăn, nước nấu rồi mới uống.
6. Ăn nhiều rau quả, ít ăn thịt cá. Ăn uống chừng mực, ngủ dậy đúng giờ. Đầu nên lạnh, chân nên giữ ấm. Vui chơi biết đủ, không cầu an dật.
(Ảnh qua Encyclopedia Britannica)
7. Dưỡng sinh tại cần mẫn, dưỡng tâm là tĩnh tại.
8. Người đến tuổi già, phải rèn luyện thân thể, thường xuyên tản bộ, luyện quyền múa kiếm. Chớ sợ giá lạnh, quét sạch sân nhà. Thêm điều vui thích (vẽ tranh, đàn hát…), tấm ḷng rộng mở.
9. Nghe tiếng gà gáy, lập tức rời giường không nên ngủ nướng. Trồng hoa nuôi chim, đọc sách ngâm thơ; đánh cờ hát kịch, chuyện pḥng the chớ ham, việc tư chớ nhớ, tiện nghi chớ chiếm.
10. Vận động cơ thể nên thực hiện thường xuyên đều đặn, tâm t́nh khoan khoái dễ chịu, liền sẽ trường thọ khỏe mạnh. Gặp chuyện chớ tức giận, làm việc đừng thiên vị, pha trà không đặc quá, nghiên cứu học tập chớ có tạp niệm.
11. Ăn uống không tham, bữa tối ăn ít, ăn cơm không nói, càng không được hút thuốc. Ít muối ít đường, chớ ăn quá mặn, ít ăn chất béo, không ăn quá nhiều cơm.
12. Mỗi ngày ba bữa cơm cần phải điều độ, rau củ trái cây, ăn nhiều không lo. Đi ngủ đúng giờ, dậy sớm, nếu dậy muộn chớ gấp gáp vội vàng.
13. Uống rượu có chừng mực, chớ chấp vào danh lợi, không nổi giận v́ chuyện không đâu, ḷng dạ phải khoáng đạt.
14. Tâm không bệnh nên pḥng trước, tinh thần tốt thân thể liền khỏe mạnh. Tâm cân bằng, phải hiểu biết, cảm xúc ổn định bệnh tật ít.
Dưỡng sinh tại cần mẫn, dưỡng tâm là tĩnh tại. (Ảnh qua Art.com)
15. Luyện thân thể, có động có tĩnh, cuộc sống hài ḥa tâm khỏe mạnh. Phải thực dưỡng, no tám phần, tạng phủ nhẹ nhơm tự khai thông.
16. Người nóng giận dễ già yếu, thích hợp thổ lộ tâm t́nh với người cười vui. Thưởng thức thư họa, bên suối thả câu, chọn sở thích tự do chơi.
17. Vận dụng đầu óc, không mệt nhọc, nhắm mắt dưỡng tâm ít náo nhiệt. Cuộc sống thường ngày phải hài ḥa, có quy luật, thân thể khỏe mạnh.
18. Thường xoa tay, có thể giúp năo khỏe mạnh, pḥng ngừa nứt da và cảm cúm.
19. Mùa hè không ngủ trên đá, mùa thu không ngủ trên phản. Mùa xuân không hở rốn, mùa đông không che đầu. Ban ngày hoạt động nhiều, tối ngủ ít nằm mơ.
20. Trước khi ngủ rửa chân c̣n hơn uống thuốc bổ. Buổi tối mở cửa sổ, một đêm ngủ say giấc. Tham mát không đắp chăn, không bệnh mới lạ.
Trong tiết mùa thu, 3 điều kiêng kỵ trong dưỡng sinh nhất định phải biết
08/11/2019 Dưỡng sinh, Sức khỏe 809 lượt xem
Trời chuyển thu, nhiệt độ và độ ẩm sẽ thay đổi, vậy nên có 3 điều kiêng kỵ quan trọng trong dưỡng sinh cần phải chú ư. Bảo vệ tốt sức khỏe trong mùa thu, mới có thể chuẩn bị nghênh đón mùa đông lạnh giá!
Woman holding autumn leaf, low angle view
Trời chuyển thu, nhiệt độ và độ ẩm sẽ thay đổi, bảo vệ tốt sức khỏe mới có thể nghênh đón mùa đông lạnh giá!
Kỵ quá khô
Mùa thu khí hậu hanh khô, rất nhiều người sẽ xuất hiện đủ loại bệnh trạng “thu hanh”, ví như: miệng khô nứt nẻ, khàn tiếng, làn da và khóe miệng khô nứt…; giảm khả năng miễn dịch, dễ dàng mắc các chứng bệnh cảm mạo và các bệnh đường hô hấp như viêm khí quản, viêm họng, viêm phổi. Người vị viêm khí quản măn tính, bệnh t́nh cũng có thể sẽ nặng hơn.
Mùa thu khí hậu hanh khô, rất nhiều người sẽ xuất hiện đủ loại bệnh trạng “thu hanh”. (Ảnh: Pinterest)
Lúc này cần phải chú ư duy tŕ nhiệt độ và độ ẩm ở mức nhất định trong nhà, chuẩn bị các loại thuốc Đông y để bảo vệ sức khỏe điều dưỡng thân thể, ví như: sa sâm, sâm Mỹ, ngọc trúc, mạch môn, thạch hộc. C̣n có thể ăn nhiều hơn một số loại có tác dụng nhuận táo như lê, bưởi, mía, củ sen, ngân nhĩ, vừng, sữa đậu nành, hạt ư dĩ, đậu phộng, trứng vịt, rau chân vịt… Thường xuyên ăn cháo ngân nhĩ, chè hạt sen cũng có tác dụng nhuận phổi, khỏi ho tiêu đờm.
Kỵ loạn bổ
Nhiều người vào mùa thu và mùa đông thường thích tẩm bổ, nhưng mà tẩm bổ cần phụ thuộc vào từng thể trạng, nếu không th́ sẽ thành “loạn bổ”. Huống hồ những chứng bệnh như dương hư, khí hư, khí huyết hư, chỉ có thể “đúng bệnh đúng thuốc” th́ mới có hiệu quả, nếu không th́ sẽ hoàn toàn ngược lại.
B́nh thường mọi người tẩm bổ đều dùng thịt là chính. Tuy rằng động vật có chất dinh dưỡng khá cao, nhưng thịt có chứa quá nhiều chất béo, đường.., thường là nguyên nhân gây ra bệnh tim mạch, lại không dễ tiêu hóa và hấp thu, vậy nên không nên ăn quá nhiều.
3_626_449
Các loại rau và hoa quả chứa nhiều loại vitamin và nguyên tố vi lượng, là nguồn dinh dưỡng thiết yếu. (Ảnh: sohu)
Hiệu quả “thực liệu” (thực phẩm chữa bệnh) không dựa trên giá cả để phân biệt. Một số loại sang trọng đắt tiền, chẳng hạn như: tổ yến, vi cá mập, v.v…, cũng chưa hẳn là có hiệu quả thực liệu đặc biệt.
Dinh dưỡng học hiện đại cho rằng, các loại thực phẩm thanh đạm dễ tiêu không phải là không bổ, nhất là các loại rau dưa và hoa quả chứa nhiều loại vitamin và nguyên tố vi lượng, là nguồn dinh dưỡng thiết yếu.
Kỵ lạnh
Dưỡng sinh mùa thu có một nguyên tắc gọi là “xuân ô thu đống”, ư là mùa xuân chú ư đề pḥng gió lạnh và khí tà xâm nhập, mùa thu chuẩn bị sẵn sàng áo ấm để chống lạnh cóng đột ngột. Tuy nhiên, bởi v́ mùa thu dù sao th́ nhiệt độ không khí không quá thấp, v́ vậy không nên sợ lạnh quá mức, cần căn cứ vào nhiệt độ thay đổi mà tăng giảm quần áo.
Căn cứ vào nhiệt độ thay đổi của mùa thu mà tăng giảm quần áo để mặc. (Ảnh: Pinterest)
Đối với những người viêm dạ dày hoặc viêm loét đại tràng măn tính, cần phải chú ư giữ ấm, mặc thêm quần áo đúng lúc, khi ngủ chú ư đắp chăn ở bụng để tránh cảm lạnh gây đau bụng. Khi vận động mạnh cơ thể nóng lên cần cởi bỏ bớt quần áo, sau khi vận động tránh mặc quần áo khi người c̣n đẫm mồ hôi, nếu không rất dễ cảm lạnh.
Sau khi lập thu, không nên ăn nhiều kem và các loại trái cây lạnh hoặc hư hỏng. Người xưa có câu “dưa mùa thu phá hư bụng”. Chính là chỉ mùa thu không nên ăn nhiều các loại quả dưa như dưa hấu, dưa chuột, nếu không dễ bị tiêu chảy, phân lỏng. Đối với những người mắc bệnh dạ dày măn tính, tính khí hư hàn càng cần phải kiêng kỵ.
Đường: Chất phụ gia gây nghiện, càng tránh xa càng an toàn
28/10/2021 Sức khỏe 529 lượt xem
Để hiểu mối quan hệ của cơ thể với đường, chúng ta nên xem xét lịch sử của nó, mức độ ảnh hưởng của nó đối với cơ thể và tâm trí, và những lợi ích có thể đạt được nếu hạn chế sử dụng nó. Sau đó, chúng ta có thể xác định một cách hợp lư xem chúng ta có nên tiếp tục duy tŕ sức ảnh hưởng của nó, hay sẵn sàng bứt phá để có chế độ ăn uống lành mạnh và một cơ thể khỏe mạnh.
Đường tinh luyện đă trở nên quá phổ biến trong chế độ ăn uống hiện đại đến mức nó gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe. (Ảnh qua Complete Care)
Lịch sử về đường
Đường được tinh chế lần đầu tiên ở Ấn Độ, sau khi du nhập từ New Guinea vào khoảng 6.000 năm trước Công nguyên. Ban đầu nó được coi như một loại thuốc và sau đó là phương pháp điều trị độc quyền cho những người siêu giàu có. Đến năm 350 trước Công nguyên, nó được coi là một thành phần phụ gia không thể thiếu trong các công thức nấu ăn. Vào khoảng năm 600 sau Công nguyên, các học giả trên khắp thế giới đă thảo luận về đường như một loại thuốc mạnh từ Ấn Độ, và đường mía tiếp tục được chế biến thành dạng đường tinh thể.
Người Ả Rập trở nên rất thành thạo trong việc trồng trọt, chế biến và đưa đường vào chế độ ăn uống. Bằng việc trộn đường với hạnh nhân nghiền mịn, họ đă tạo ra loại bánh hạnh nhân vẫn được yêu thích cho đến tận ngày nay. Với sự mở rộng của người Ả Rập, việc sử dụng đường ngày càng lan rộng, nhưng nó vẫn c̣n đắt đỏ đối với tất cả những người giàu có, cho đến năm 1300.
Đường tràn vào vùng Tây bán cầu khi người Tây Ban Nha chiếm đóng quần đảo Canary, lập đồn điền trồng mía và bắt người bản địa làm nô lệ. Columbus đă mang mía đến Haiti và Cộng ḥa Dominica, và khi nhu cầu sản xuất tăng trên toàn thế giới, chế độ nô lệ đă mở rộng.
Các đồn điền trồng mía, với việc sử dụng lao động nô lệ như thể những con người này chỉ đơn thuần là các bộ phận của một cỗ máy lớn, đă trở thành một bản thiết kế để sản xuất hàng loạt và là chất xúc tác cho cuộc Cách mạng Công nghiệp. Điều này đă đưa vào thị trường một lượng lớn đường tinh luyện với giá rẻ, và nó trở nên phổ biến rộng răi và bị lạm dụng quá mức đến mức chúng ta bắt đầu nhận thấy những hậu quả.
Chuyến tàu của Người lao động từ Đường sắt đồn điền đường Kilauea. (Ảnh qua Vision Times)
Việc tăng tiêu thụ đường đă dẫn đến suy giảm sức khỏe trên diện rộng. Đối mặt với việc ngày càng có nhiều bằng chứng về mối liên hệ giữa đường với sức khỏe (đặc biệt là bệnh tim mạch) trong những năm 1960, ngành công nghiệp đường đă trả tiền cho các nhà khoa học và báo giới để đổ lỗi nguyên nhân cho chất béo.
Bài toán hóc búa hiện nay
Ngày nay, trung b́nh một người Mỹ tiêu thụ khoảng 20 muỗng cà phê đường bổ sung mỗi ngày. Nếu bạn nghĩ điều này nghe có vẻ là một con số không tưởng, hăy bắt đầu chú ư đến lượng đường được trong các sản phẩm đóng gói mà bạn mua. Với mỗi 4 gam đường tương đương một th́a cà phê, bạn có thể nhận thấy rằng ngay cả những thực phẩm “lành mạnh” cũng chứa nhiều đường. Vậy th́ có ǵ to tác đâu? Chà, Với sức khỏe của bạn th́ có đấy!
Chúng ta đều biết rằng đường không tốt cho răng, mặc dù đường không trực tiếp tạo ra sâu răng. Đường nuôi vi khuẩn trong các mảng bám, sau đó tạo ra axit. Axit này sẽ dần dần làm ṃn men răng, lớp bảo vệ bên ngoài răng của bạn, gây sâu răng và hôi miệng. Nhưng mối quan tâm về đường và sức khỏe chưa dừng lại ở đó.
Đường làm suy yếu hệ thống miễn dịch của cơ thể. Nó là một tác nhân gây viêm, và phá vỡ hệ sinh vật đường ruột, làm giảm vi khuẩn tốt trong đường tiêu hóa của bạn và việc gây ra sự mất cân bằng không chỉ dẫn đến thèm đường mà c̣n có thể đe dọa sức khỏe năo bộ. Hơn hết, nó c̣n kích thích sự thèm ăn của bạn, làm tăng nguy cơ mắc bệnh béo ph́, tiểu đường và bệnh tim mạch.
V́ vậy, đường không tốt chút nào. Vậy tại sao chúng ta ăn nó? Bởi v́ một lẽ, chúng ta đă quá quen với việc mọi thứ trở nên ngọt ngào; và thứ hai, v́ nó gây nghiện khủng khiếp. Một vài nghiên cứu cho rằng đường gây nghiện c̣n hơn cả cocaine. Sự ham muốn lặp đi lặp lại đối với thức ăn có đường dẫn đến khả năng dung nạp trong năo lớn hơn, khiến chúng ta muốn chúng nhiều hơn để được thỏa măn; nhưng lượng đường trong máu tăng cao có liên quan đến chức năng nhận thức chậm lại, làm giảm trí nhớ và khả năng chú ư.
Vấn đề này trở nên rơ ràng hơn khi chúng ta xem xét các loại đường thường được tiêu thụ. Hầu hết các chất tạo ngọt được thêm vào đều đă được xử lư kỹ lưỡng, tất nhiên gây ảnh hưởng càng tinh vi hơn và tệ hơn đối với sức khỏe. Đường mía tinh luyện và xi-rô ngô không có giá trị dinh dưỡng nào ngoài lượng calo dư thừa. Mặt khác, đường có nguồn gốc tự nhiên, chưa qua chế biến, giống như đường có trong trái cây, rau củ và sữa… tất cả đều chứa các vitamin, khoáng chất, chất xơ và protein thiết yếu và không quá ngọt.
Cắt giảm lượng đường
Việc cố gắng hạn chế lượng đường nạp vào cơ thể là một thử thách, nhưng rất đáng giá. Giảm lượng đường có thể cải thiện sức khỏe của bạn, giảm nguy cơ mắc bệnh lâu dài và cải thiện chức năng năo bộ. Việc có một kế hoạch thực tế là bước đầu tiên. Hăy xem một số đề xuất để giúp bạn bắt đầu cải thiện hạn chế đường.
Trái cây tươi vốn đă là một món ngon mà không cần thêm chất tạo ngọt. (Ảnh qua Vision Times)
Thay thế đường bằng trái cây
Thông thường, khi bạn thèm đồ ngọt, một miếng trái cây hoặc một đĩa quả mọng sẽ khiến bạn cảm thấy thật thỏa măn. Hăy bắt đầu bằng việc cất trữ nhiều trái cây tươi hoặc đông lạnh. Có thể ưu tiên loại trái cây bạn thích, chẳng hạn như táo và cam. Đặc biệt, bạn có thể lựa chọn các loại trái cây thuộc dạng đặc sản vùng miền, mỗi loại cung cấp hương vị tuyệt vời của riêng chúng, các vitamin quan trọng và chất chống oxy hóa dồi dào.
Ngoài ra bạn cũng nên hạn chế các loại sữa chua có đường. Thay vào đó, hăy thêm quả mọng tươi hoặc đông lạnh hoặc đào hoặc xoài cắt lát để làm ngọt. Ngũ cốc cũng thường có thêm chất làm ngọt, nhưng bạn có thể t́m thấy một số loại chỉ có 1 hoặc 2 gam mỗi khẩu phần ăn; hoặc tốt hơn, hăy kết hợp với yến mạch cán mỏng. Một lần nữa, quả mọng hoặc trái cây cắt lát đều tốt hơn đường.
Ngay cả trong nấu ăn, trái cây có thể được sử dụng thay thế đường. Chuối hoặc sốt táo thường được sử dụng trong các món nướng để giảm chất béo bằng cách bổ sung độ ẩm, mà chúng cũng rất tốt trong việc giảm lượng đường tổng thể. Vị ngọt sẽ không quá đậm, và bạn sẽ giảm dần khả năng dung nạp đường và hương vị sẽ trở nên rơ ràng hơn và hài ḷng hơn.
Xin hăy lưu ư rằng trái cây sấy khô, bởi v́ đă loại bỏ độ ẩm, có hàm lượng đường và calo rất cao dù chỉ là một gói nhỏ. Tốt nhất nên ăn trái cây sấy khô với lượng nhỏ cùng với các loại thực phẩm giàu protein như các loại hạt hoặc sữa chua, thay v́ thưởng thức nó như một món ăn nhẹ. Tính chất bám dính của trái cây sấy khô cũng khiến chúng trở thành mối đe dọa đối với răng của bạn, v́ vậy hăy nhớ đánh răng thật kỹ sau khi ăn chúng!
Chọn đồ uống không đường
Mặc dù nước lọc có thể làm được mọi chức năng của một loại nước giải khát – làm dịu cơn khát, cung cấp nước cho cơ thể và đánh thức các giác quan – chúng ta thường mong đợi nhiều hơn đối với đồ uống của ḿnh. Ngay cả cà phê nguyên chất cũng không đủ; nó phải có nhiều hương vị như kem. Tuy nhiên, có nhiều người hài ḷng với cà phê và trà không đường, và bạn cũng có thể học cách đánh giá cao chúng. Giảm độ ngọt của chúng sau mỗi vài ngày sẽ giúp bạn dần dần cảm nhận được vị đắng nguyên chất, một hương vị quen thuộc đối với một số người.
Soda có lẽ là một trong những đồ uống tồi tệ nhất mà bạn đưa vào cơ thể. Sô-cô-la chứa hàng tấn đường, và thường được tiêu thụ theo thói quen. Chúng không cung cấp ǵ bổ dưỡng và thậm chí c̣n không làm dịu cơn khát của bạn; chúng có tính axit cực cao và khiến bạn khát hơn. Nếu bạn muốn một loại nước giải khát tươi mát, hăy thử chọn các loại nước khoáng không đường. Loại bỏ soda khỏi chế độ ăn uống của bạn (và của con cái bạn) là một động thái ưu tiên và bạn sẽ không bao giờ hối tiếc khi làm vậy.
Các lựa chọn thay thế đường
Chất ngọt tự nhiên
Các sản phẩm như mật ong, mật hoa cây thùa, xi-rô cây phong và mật mía đều là đường ở dạng tự nhiên và có thể được coi là tốt hơn một chút cho sức khỏe của bạn. Xi-rô cây phong nguyên chất và mật ong thô chứa một số chất chống oxy hóa và prebiotics, giúp cân bằng đường ruột, và hầu hết các chất làm ngọt tự nhiên này đều chứa một số chất dinh dưỡng. Đối với mật mía, một sản phẩm sinh học của đường trắng, mặc dù có thể giữ lại nhiều khoáng chất bị loại bỏ khỏi sản phẩm tinh chế; nhưng chúng vẫn có tác động tiêu cực tổng thể đến sức khỏe của bạn tương tự như đường tinh luyện.
Nếu đang sử dụng những sản phẩm được liệt kê ở trên, bạn nên giảm lượng tiêu thụ chúng. Nh́n chung, bất kỳ công thức nấu ăn nào có sử dụng đường đều có thể giảm xuống ⅔ chất tạo ngọt và vẫn có thể ăn được một cách hoàn hảo. Bằng cách thực hành quy tắc này, bạn có thể giảm đáng kể cảm giác thèm ngọt của ḿnh và học cách hài ḷng với các loại thực phẩm ngày càng ít đường hơn.
Stevia
Stevia là chất làm ngọt phổ biến có nguồn gốc từ cây Stevia redaudianda, một loại cây bụi lâu năm có nguồn gốc từ Trung và Nam Mỹ, bạn có thể trồng loại cây này ngay tại nhà! Các hợp chất hóa học được gọi là ‘steviol glycoside’ được chiết xuất từ lá cây Stevia redaudianda tạo thành một chất thay thế đường tinh chế, có vị ngọt đậm. Sản phẩm thu được có thể có độ ngọt đáng kinh ngạc gấp 50 đến 150 lần đường. Không cần phải nói, nó chỉ nên được sử dụng với số lượng rất nhỏ. Sản phẩm này không phải là đường, có hậu vị nhẹ và có thể gây tác dụng phụ. Nó thường được kết hợp với rượu đường như erythritol để tạo cảm giác ngon miệng và dễ sử dụng hơn.
Chất làm ngọt nhân tạo
Khi đường bị coi là một mối đe dọa cho sức khỏe, nhiều người tập trung vào hàm lượng calo và một loạt các chất làm ngọt nhân tạo “không calo” mới ra đời. Mặc dù đúng là các sản phẩm được làm bằng chất tạo ngọt hóa học như aspartame, saccharin và sucralose có ít hoặc với lượng calo bằng không và không gây sâu răng, nhưng nhiều người tin rằng chúng cực kỳ nguy hiểm và nên tránh xa.
Xylitol và rượu đường
Rượu đường là các hợp chất hữu cơ có nguồn gốc từ đường; một loại carbohydrate không phải là đường cũng không phải là rượu, nhưng cấu trúc hóa học của chúng tương tự như đường. Chúng chứa ít calo và có xu hướng giúp tăng cường sức khỏe răng miệng; do đó chúng thường được thêm vào kẹo cao su, các loại kẹo và bánh nướng. Trong số các loại rượu đường thông thường; xylitol, erythritol, sorbitol và maltitol; xylitol được t́m hiểu kỹ lưỡng nhất. Cấu trúc phân tử của nó làm chậm sự phát triển của vi khuẩn trong miệng, ngăn chặn việc sản xuất axit gây thối rữa.
Nó cũng đă được chứng minh là cung cấp các lợi ích sức khỏe, bao gồm tái tạo men răng, do khả năng liên kết với các ion canxi; giảm các tác nhân gây bệnh như Streptococcus trong giai đoạn đầu; và các đặc tính kháng khuẩn và chống viêm hữu ích trong việc điều trị các bệnh về đường hô hấp và các bệnh không thể điều trị bằng thuốc kháng sinh khác. Việc sử dụng xylitol có thể làm giảm táo bón, tiểu đường và béo ph́, và đă được chứng minh là có tác dụng kích thích hệ thống miễn dịch và tiêu hóa. Tất cả các loại rượu đường được cho là có lợi ích sức khỏe tương tự nhau.
Chúng dường như hoạt động như prebiotics, nuôi dưỡng các vi khuẩn thân thiện và quan trọng trong đường ruột. Chúng thúc đẩy sức khỏe của xương, tăng khối lượng và hàm lượng khoáng chất, do đó giúp bảo vệ cơ thể khỏi bệnh loăng xương. Một số nghiên cứu cho thấy xylitol có thể làm tăng quá tŕnh cơ thể sản xuất collagen, một loại protein cấu trúc quan trọng cho làn da khỏe mạnh. V́ chúng không phải là đường, nên rượu đường không có tác dụng tiêu cực nào đối với cơ thể.
Bạn có thể tự hỏi những loại rượu đường này có nguồn gốc từ ǵ. Xylitol chủ yếu có nguồn gốc từ cây bạch dương hoặc lơi ngô. Erythritol được tạo ra từ quá tŕnh lên men glucose trong bột ngô; sorbitol được làm từ xi-rô ngô; và maltitol chủ yếu được sản xuất từ tinh bột ngô.
Điều đáng chú ư là ngô, loại cây trồng phổ biến nhất ở Mỹ, hầu hết là cây GMO, được biến đổi gen để kháng sâu bệnh và chịu được thuốc diệt cỏ. Do đó, nếu bạn muốn tránh GMO và các chất diệt cỏ vốn có của chúng, th́ lựa chọn tốt nhất của bạn là xylitol có nguồn gốc từ cây bạch dương. Chi phí của xylitol bạch dương dao động từ $ 7 đến $ 10 mỗi pound. Tuy nhiên, quá nhiều xylitol có thể dẫn đến đầy hơi và tiêu chảy, hai điều sẽ khuyến khích bạn hạn chế sử dụng chất làm ngọt này.
Giảm cảm giác thèm ăn
Thèm đồ ngọt có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Học cách nhận ra lư do cơ bản dẫn đến cảm giác thèm ăn sẽ giúp bạn đáp ứng nhu cầu của cơ thể một cách lành mạnh. Nhiều người tin rằng mất nước gây ra cảm giác thèm ăn. Vậy hăy đảm bảo uống đủ nước trong ngày. Một số cảm giác thèm ăn xuất hiện do buồn chán, lo lắng, căng thẳng… Do đó, hăy dành thời gian để kiểm tra cảm giác của bạn và cân nhắc những cách lành mạnh để chuyển hướng cảm giác thèm ăn.
Đi dạo, nói chuyện với bạn bè, làm nghệ thuật, viết nhật kư hoặc đọc sách đều có thể khiến bạn không c̣n cảm giác thèm ăn không liên quan đến cảm giác đói. Tuy nhiên, nếu bạn đang đói, hăy nhớ tầm quan trọng của việc ăn các bữa ăn cân bằng, đều đặn, bao gồm protein, chất béo, carbohydrate phức hợp và nhiều rau. Điều này sẽ giúp bạn duy tŕ đến bữa ăn tiếp theo và giúp bạn tránh ăn vặt các loại đồ ngọt một cách tự phát.
‘Cai nghiện’ đường
Những lợi ích sức khỏe lớn nhất được phát hiện bằng cách loại bỏ hoàn toàn các loại đường bổ sung, bao gồm cả chất tạo ngọt thay thế. Nếu bạn có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, bạn sẽ muốn thử phương pháp này. Vài ngày hoặc thậm chí vài tuần đầu tiên có thể gặp một chút khó khăn, v́ bạn có khả năng sẽ gặp phải các triệu chứng khi cai nghiện, tương tự như những người nghiện rượu hoặc ma túy đang trải qua quá tŕnh cai nghiện.
Các triệu chứng có thể bao gồm trầm cảm, lo lắng, giấc ngủ bị gián đoạn, khó tập trung và thèm ăn. Bạn cũng có thể cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, chóng mặt hoặc đau đầu. Hăy nhớ rằng đây đều là những dấu hiệu tốt cho thấy bạn đang vượt qua cơn nghiện của ḿnh. T́m kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, gia đ́nh hoặc một chuyên gia nếu bạn cần. Bạn sẽ sớm được tưởng thưởng với năng lượng dồi dào hơn và suy nghĩ sáng suốt hơn, tạo cho bạn động lực để tiếp tục.
Đấng tạo hóa đă ban cho con người một thứ c̣n mạnh hơn cả vaccine
Dịch virus corona hay c̣n gọi là viêm phổi Vũ Hán đă lan ra toàn cầu được hơn 1 năm và t́nh h́nh vẫn c̣n rất nghiêm trọng, hầu hết mọi người đều đặt hy vọng vào vaccine. Kỳ thực vaccine có thể chống lại virus corona hay không c̣n tùy thuộc vào hệ miễn dịch của chính cơ thể bạn.
Hệ miễn dịch là ǵ? Những điều bạn chưa biết về hệ miễn dịch
Đấng Tạo hóa đă dành sẵn cho chúng ta một cơ chế pḥng bệnh hết sức tinh vi. (Ảnh qua Kurio)
Vốn dĩ Đấng Tạo hóa đă dành sẵn cho chúng ta một cơ chế pḥng bệnh hết sức tinh vi. Thuốc và vaccine mới chỉ xuất hiện cùng với y học hiện đại, c̣n con người đă phải đối phó với hàng triệu virus, vi khuẩn từ thuở sơ khai. Hệ miễn dịch của con người gồm 4 hàng rào bảo vệ có thể ngăn chặn và tiêu diệt virus corona. Hệ miễn dịch của cơ thể là một hệ thống thông minh và hoàn chỉnh trong việc kháng lại virus, mỗi tầng bảo vệ đều có thể đem virus tống ra khỏi cơ thể.
Hàng rào bảo vệ đầu tiên: mũi, họng
Hàng rào vật lư của hệ miễn dịch bao gồm da, lông, chất nhờn trên cơ thể… sẽ bài trừ sự xâm nhập của hầu hết các vi khuẩn, virus và các vi sinh vật khác, c̣n đối với loại virus lây qua đường hô hấp như virus corona th́ mũi và họng đóng vai tṛ là hàng rào cản chính.
Khi virus corona bay vào khoang mũi, lông mũi và lông mao mũi, tức là lông trên niêm mạc mũi sẽ chặn một phần virus lại, sau đó dịch nhầy trong mũi sẽ dính lấy virus rồi thông qua hắt hơi để đẩy ra ngoài. Khi bạn mở miệng để nói, hít vào hoặc ăn thức ăn bị nhiễm virus corona, chất nhầy trong cổ họng của bạn sẽ bao bọc lấy virus sau đó bài tiết ra ngoài qua ho và đờm. Ở những vùng có dịch nặng, trong không khí chứa nhiều virus, lúc này ngoài khẩu trang ra th́ lông mũi, nước mũi và dịch đờm khởi tác dụng rất lớn.
Hàng rào bảo vệ thứ 2: tế bào biểu mô
Khi virus corona vượt qua hàng rào mũi và họng, chúng sẽ đụng phải các tế bào biểu mô, đây là lớp tế bào ngoài cùng nhất, bao phủ bề mặt của khoang mũi, họng, khí quản, phế quản, phổi,… Virus corona chủ yếu tấn công các tế bào biểu mô của đường hô hấp, bao gồm cả phế quản và phổi, khi virus xâm nhập vào các tế bào biểu mô, các tế bào này sẽ tiết ra một loại vũ khí rất mạnh gọi là Interpheron. Interpheron là một chất quan trọng, có thể tăng cường khả năng kháng virus của các tế bào biểu mô, ức chế và giảm thiểu sự sản sinh và lây lan của virus. Nếu hệ miễn dịch của bạn đủ mạnh th́ virus sẽ bị xóa sổ hoàn toàn tại đây.
5 quyển sách hay về hệ miễn dịch có vai tṛ quan trọng với sức khỏe con người - Readvii
Hàng rào bảo vệ thứ 3: miễn dịch bẩm sinh
Nếu virus vẫn chưa bị loại bỏ hoàn toàn th́ hệ miễn dịch bẩm sinh của bạn sẽ được kích hoạt. Đây là hệ miễn dịch mà bạn sinh ra đă có rồi. Một số lượng lớn các tế bào miễn dịch chịu trách nhiệm thực bào của hàng rào miễn dịch bẩm sinh, chẳng hạn như đại thực bào và tế bào NK,… sẽ bắt đầu loại bỏ virus corona.
Ngoài ra các tế bào miễn dịch, bổ thể trong thể dịch cũng tham gia trận chiến. Đặc điểm của hệ miễn dịch bẩm sinh là phản ứng nhanh chóng và tấn công ngay lập tức, nhưng không thể duy tŕ trong thời gian dài. Nếu hệ miễn dịch bẩm sinh không thể ngăn chặn được virus nó sẽ thông báo cho hệ miễn dịch thu được cũng là tuyến pḥng thủ mạnh mẽ và cuối cùng của bạn.
Hàng rào bảo vệ thứ 4: hệ miễn dịch thu được
Tại sao gọi là miễn dịch thu được, v́ nó có thể lưu trữ kư ức và kinh nghiệm. Mỗi loại virus đều có h́nh dáng bên ngoài, các phần nhô ra trên bề mặt của virus corona tương đương với khuôn mặt của nó. Các tế bào miễn dịch thu được có thể ghi nhớ khuôn mặt này. Giả sử, lần đầu tiên gặp phải virus corona, lực sát thương lên nó là 6, th́ lần thứ 2 gặp lại virus corona, lực sát thương lên nó có thể đến 9, con số này chỉ là dùng để h́nh dung.
Có 2 tế bào quan trọng trong hệ miễn dịch thu được, đó là tế bào T và tế bào B. Tế bào B chịu trách nhiệm sản xuất kháng thể liên kết đặc hiệu với virus corona, virus sau khi liên kết với các kháng thể th́ sẽ bị loại bỏ. Tế bào T phụ trách tiêu diệt các tế bào đă bị nhiễm virus, ngăn không cho virus nhân lên và lây lan trong cơ thể. Chúng hợp lực cùng nhau để tiêu diệt virus corona, và cuối cùng xác của virus sẽ bị đại thực bào nuốt chửng. Nơi vaccine khởi tác dụng chống lại virus corona chính là ở hàng rào bảo vệ thứ 4.
Giải thích về hệ thống miễn dịch - Sức khỏe
Vaccine chống lại virus corona như thế nào?
Về lư thuyết, vaccine tác động lên 1 phần của hệ miễn dịch con người, đó là phần tế bào B sản xuất kháng thể, cũng có 1 lượng nhỏ tác dụng lên tế bào T. Sau khi bạn được tiêm vaccine, các tế bào B sản xuất kháng thể bằng cách ghi nhớ khuôn mặt của virus. Vaccine tương đương với 1 loại virus mô phỏng, mô phỏng các bộ phận quan trọng trên toàn bộ khuôn mặt của virus, chẳng hạn như mắt và mũi, để các tế bào B có thể ghi nhớ và tạo ra kháng thể.
Bằng cách này th́ vào lần tiếp theo khi bạn bị nhiễm virus thật th́ các kháng thể sẽ được triển khai. Nói cách khác vaccine là để giúp cho hệ miễn dịch của cơ thể thực hiện một loại diễn tập trước khi cơ thể bị nhiễm virus corona thật sự. Tuy nhiên không phải vaccine nào cũng mang lại hiệu quả, 1 là do yếu tố công nghệ, 2 là do virus liên tục đột biến, thay đổi h́nh dạng nhận diện để né tránh hệ miễn dịch.
Hệ miễn dịch của cơ thể con người mạnh hơn cả vaccine
Rất nhiều người coi vaccine là ch́a khóa vạn năng, nghĩ rằng sau khi tiêm vaccine th́ pḥng bệnh được rồi, từ đó không chú ư đến các biện pháp bảo vệ hoặc bỏ qua việc tăng cường khả năng miễn dịch của bản thân. Trên thực tế hệ miễn dịch của bạn khởi tác dụng c̣n then chốt hơn cả vaccine.
1. Vaccine chỉ làm cho 1 bộ phận của hệ miễn dịch mạnh lên
Bốn hàng rào của hệ miễn dịch cũng giống như hải quân, lục quân và không quân, tiêm vaccine là tương đương với việc tăng cường khả năng chiến đấu của một bộ phận lục quân, tuy nhiên nếu khả năng miễn dịch tổng thể của bạn được tăng cường th́ điều đó bằng với việc cùng lúc tăng cường lục quân, hải quân và không quân để đối kháng lại virus corona. Virus thậm chí chưa đụng đến hàng rào miễn dịch thu được th́ đă bị chặn lại hoặc bị loại bỏ ở hàng rào bảo vệ thứ 1, thứ 2 và thứ 3.
Cuba phát triển vaccine Covid-19 có thể ngăn ngừa tử vong
Trên thực tế hệ miễn dịch của bạn khởi tác dụng c̣n then chốt hơn cả vaccine. (Ảnh qua Moh)
2. Vaccine là sản phẩm chuẩn hóa c̣n khả năng miễn dịch của con người là sống và linh hoạt
Ngay sau khi biến chủng Nam Phi của virus corona xuất hiện, hiệu quả của các loại vaccine như Moderna và Novavax đă giảm đi đáng kể. Ví dụ, theo nguyên cứu của công ty Moderna th́ khả năng kích thích tạo ra kháng thể có khả năng trung ḥa virus của vaccine Moderna đối với biến chủng Nam Phi chỉ c̣n ⅙. Tại sao lại như thế, đó là v́ mẫu virus được sử dụng để sản xuất các loại vaccine này là những mẫu virus hồi đầu, từ tháng 1 năm ngoái, sau đó virus đă phát sinh rất nhiều đột biến.
Biến chủng Nam Phi của virus có khả năng né tránh hệ miễn dịch mạnh hơn, tức là nó đă thay đổi đặc điểm khuôn mặt để tránh vaccine và hệ miễn dịch của bạn, không để kháng thể nhận ra nó. Kháng thể được kích thích tạo ra bởi loại vaccine cũ, rất khó nhận diện biến chủng Nam Phi.
Không chỉ vậy, tác dụng của vaccine đối với hệ miễn dịch là một lần duy nhất, các kháng thể mà nó tạo ra có thời gian hiệu lực nhất định và sẽ giảm dần theo thời gian, c̣n hệ miễn dịch của cơ thể con người là một hệ thống linh hoạt có khả năng ổn định trong việc chống lại virus, có thể ứng biến với những thay đổi. Khi hệ miễn dịch hoàn toàn khỏe mạnh, ngay cả khi virus đột biến, hệ miễn dịch của con người cũng có thể tiêu diệt virus. Đây chính là lư do tại sao 1 số người bị nhiễm biến chủng của virus, nhưng 1 số người th́ lại không.
3. Hệ miễn dịch mạnh th́ vaccine mới có hiệu quả
Từ 1 mặt khác muốn để vaccine có hiệu quả, hệ miễn dịch của bạn phải đủ mạnh, người bệnh măn tính và người già, hệ miễn dịch của họ yếu, sau khi chích vaccine th́ hiệu quả sẽ kém hơn so với người khỏe mạnh và người trẻ tuổi. V́ vậy để chống lại virus corona, ngoài vaccine ra th́ hệ miễn dịch của con người đóng vai tṛ quyết định.
Trong cuộc chiến chống lại virus corona này, giới y tế đă dành gần như toàn bộ sức lực cho việc phát triển vaccine và thuốc mà bỏ qua việc cải thiện sức khỏe tổng thể của con người. Kỳ thực, nhiều người bị nhiễm virus corona là do hệ miễn dịch kém, chẳng hạn như họ đang ở trong t́nh trạng sức khỏe không tốt hoặc mắc các bệnh măn tính như: mỡ máu cao, huyết áp cao, đường huyết cao và tiểu đường… .
Những người này không chỉ dễ nhiễm virus, sau khi bị nhiễm họ dễ xuất hiện bệnh nặng và tử vong. Trong những năm gần đây tỷ lệ mắc các bệnh măn tính khác nhau càng ngày càng cao, ngày càng trẻ hóa, nguyên nhân là do hệ miễn dịch của người hiện đại không đủ, áp lực cuộc sống quá lớn, lối sống và thói quen ăn uống không lành mạnh, thời gian làm việc và nghỉ ngơi bị xáo trộn, đều là đang bào ṃn hệ miễn dịch của cơ thể.
假装在生活- 知乎
Lối sống của con người hiện nay khiến hệ miễn dịch bị bào ṃn. (Ảnh qua Tuổi Trẻ)
Trong đại dịch cũng có 1 số thanh niên đă tử vong ngay sau khi bị nhiễm bệnh, có 1 số trường hợp nh́n th́ thấy không mắc bệnh ǵ khác nhưng trên thực tế th́ hệ miễn dịch của họ đă có vấn đề chỉ là chưa lộ ra, mà sau khi bị nhiễm virus corona liền kích phát các mối nguy tiềm ẩn trong cơ thể.
Giới trẻ hiện nay là do không chú ư đến việc chăm sóc bản thân nên sức khỏe yếu là khá phổ biến, rất nhiều người vừa mới bước qua tuổi 30 th́ đă xuất hiện các vấn đề như đau đầu, đau dạ dày, mất ngủ, lo âu, rối loạn thần kinh tự chủ, các vấn đề về t́nh cảm cũng rất quan trọng, điều này càng thể hiện rơ ràng hơn trong dịch bệnh lần này.
Các nghiên cứu mới nhất của Mỹ được công bố trên tạp chí Plos One gần đây phát hiện ra rằng, v́ đại dịch lan rộng, 85% học sinh có tinh thần căng thẳng, đau đớn và lo âu từ mức độ trung b́nh đến cao. Các vấn đề về tinh thần sẽ tăng tốc bào ṃn hệ miễn dịch. Một người thật sự khỏe mạnh là người có sức khỏe tốt, trạng thái tinh thần, cảm xúc cũng tốt, hệ miễn dịch khỏe mạnh nên không dễ bị ốm đau cũng không dễ bị nhiễm trùng. Vậy làm thế nào để tăng cường hệ miễn dịch của chính ḿnh?
Dùng phương pháp chính xác để xoa dịu tâm trạng
Những thói quen nguy hiểm như, thức khuya và ăn uống không điều độ đều xuất phát từ t́nh cảm căng thẳng, cảm xúc căng thẳng cũng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ miễn dịch, do đó nếu muốn cải thiện vấn đề này th́ điều cơ bản nhất là bạn phải xoa dịu tâm trạng của ḿnh. Con người hiện đại sử dụng các thiết bị điện tử quá nhiều, các tin tức hỗn loạn trên mạng khiến cho bạn càng xem càng khó b́nh tĩnh, những tṛ giải trí mang tính kích thích khác như tiệc tùng, nhạc rock, nghiện rượu … đều sẽ kích thích t́nh cảm của con người.
Trong thời gian diễn ra dịch bệnh nếu không ngại hăy dành chút thời gian để đọc một vài cuốn sách, nghe chút nhạc cổ điển, hoặc đi dạo ở ngoại ô, trong rừng hoặc trong thiên nhiên, gần gũi với thiên nhiên sẽ giúp tinh thần bạn dễ dàng lắng dịu lại. Thường xuyên chạy bộ, tập thể dục hoặc thiền định cũng là một cách tốt nhất để xoa dịu cảm xúc và giảm thiểu căng thẳng, cải biến tâm thái. Cách một người nh́n nhận vấn đề cũng sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hệ miễn dịch. Tại sao dưới cùng một áp lực một số người hoàn toàn không bị ảnh hưởng, c̣n một số người th́ gấp đến huyết áp tăng lên tức ngực, thậm chí lo âu, điều này có liên quan đến tâm thái nh́n nhận vấn đề.
Đọc sách hay thiền định cũng là một cách để xoa dịu cảm xúc và giảm thiểu căng thẳng. (Ảnh tổng hợp)
Năm 2013, Tiến sĩ Stephen từ trung tâm nghiên cứu miễn dịch thần kinh California, tại Los Angeles cùng những người khác, phát biểu trên ‘Tạp chí kỷ yếu Viện hàn lâm khoa học quốc gia Hoa Kỳ’ rằng, những người suy nghĩ vấn đề với mục đích hưởng thụ bản thân c̣n được gọi là tâm lư khoái lạc, có hệ miễn dịch yếu hơn nhiều so với những người suy nghĩ vấn đề v́ lợi ích của người khác c̣n được gọi là tâm lư vị tha.
Khi so sánh các chất kháng virus được tạo ra bởi cơ thể 2 kiểu người kể trên, người ta phát hiện những người có tâm lư khoái lạc th́ khả năng sản xuất Interferon và kháng thể trong cơ thể bị giảm đi đáng kể, c̣n những người có tâm lư vị tha th́ khả năng tạo ra Interferon và kháng thể trong cơ thể họ tăng lên trông thấy.
Trước áp lực kinh tế, giáo dục,…các phương diện do dịch bệnh mang lại, mối quan hệ giữa con người với nhau càng trở nên hờ hững, mâu thuẫn xă hội cũng gia tăng, những điều này sẽ ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của bản thân họ. Lúc này, bạn nên nh́n nhận vấn đề với thái độ vị tha, ví dụ khi người cao tuổi trong khu vực hoặc tại gia đ́nh xuất hiện sức khỏe kém hăy đồng hành cùng họ, khi một đứa trẻ bị buộc phải học ở nhà do dịch bệnh, mất liên lạc với các bạn trong lớp và trở nên dễ xúc động, hăy thông cảm và hướng dẫn trẻ.
Khi gặp phải những nhân viên y tế sơ xuất v́ áp lực của dịch th́ đừng chỉ trích họ, nếu có thể hăy cung cấp cho họ một chút ấm áp, những cách làm này không chỉ làm giảm sự lo lắng của người khác mà c̣n giúp ích cho hệ miễn dịch của chính họ. Ngoài ra c̣n phải có một chế độ ăn uống điều độ, ăn nhiều thức ăn nguyên chất, chú ư nghỉ ngơi, giải tỏa căng thẳng để hệ miễn dịch được di tŕ ở trạng thái khỏe mạnh và ổn định, có thể chống lại virus bất cứ lúc nào. Trong một thế giới hỗn loạn, nếu bạn có một cách sống lành mạnh, bạn sẽ thấy sức khỏe nhân đôi.
Đóng cửa trong nhà cũng không thể miễn dịch, nỗi sợ hăi c̣n nguy hiểm hơn virus
12/08/2020 Góc Nh́n 973 lượt xem
Dịch viêm phổi Vũ Hán hoành hành khắp nơi trên thế giới và đă gieo rắc nỗi sợ hăi cho tất cả mọi người. Giải pháp mà nhiều nơi đưa ra là phong tỏa khu dân cư và thành phố, nhưng nh́n vào t́nh h́nh thực tế th́ biện pháp này chưa hẳn đă phát huy tác dụng.
Sợ hăi dẫn đến bi quan, cách ly khiến người ta ức chế. Giữa đại dịch virus Vũ Hán, làm ǵ để nỗi sợ hăi không kiểm soát cuộc sống của chúng ta? (Ảnh: FB)
Một ngày tháng 7, khi tôi đi làm về th́ thấy một chiếc xe tải đậu trước cổng nhà hàng xóm. Hai người đàn ông đang khiêng một chiếc thùng lớn từ trên xe tải xuống. Người hàng xóm nh́n thấy tôi và cười nói: “Cuối cùng đă tới rồi!”
Tôi hiểu rằng cô ấy đang nói tới chiếc tủ đông lạnh mà cô đă mua vào tháng 4 cuối cùng đă được đưa đến.
Vào đầu tháng 4, v́ dịch bệnh lây lan, người hàng xóm muốn dự trữ nhiều thực phẩm một chút nên đă mua một chiếc tủ đông âm sâu của công ty Home Depot. Nhà sản xuất đă thông báo với cô rằng phải đến tháng 7 mới có thể giao hàng. Nhưng đến tháng 7 nhà sản xuất lại nói, do nhu cầu tăng cao nên dây chuyền đă hoạt động hết công suất, phải nửa tháng nữa mới có hàng.
Nh́n thấy hai người thanh niên trẻ đang di chuyển tủ lạnh, một suy nghĩ chợt lóe lên trong đầu tôi, chính là sức khỏe và sự an toàn của họ. Bởi v́ mỗi ngày họ đều phải đi vào từng ngôi nhà nên sẽ rất dễ bị nhiễm virus, thế là tôi đi bộ đến trước nhà để xe của người hàng xóm và tṛ chuyện với hai người trẻ tuổi này.
“Công việc kinh doanh của các anh thế nào?” Tôi hỏi.
“Rất bận rộn, từ tháng ba trở đi chưa bao giờ được nghỉ”. Người đàn ông cao lớn đáp.
Tôi lại hỏi: “Ngày nào các anh cũng phải đi rất nhiều nhà, các anh không sợ virus sao?”
“Mỗi ngày chúng tôi phải đi đến bảy hoặc tám ngôi nhà. Lúc đầu chúng tôi rất lo lắng nhưng bây giờ chúng tôi không c̣n sợ nữa”, một người khác nói. “Chúng tôi chú ư đến vệ sinh và rửa tay thường xuyên”.
Tôi nh́n hai người họ, thấy mỗi người chỉ đeo một chiếc khẩu trang giấy rất mỏng, không găng tay cũng không kính bảo hộ. Có thể nói, lắp đặt thiết bị điện cho khách hàng của Home Depot là công việc kinh doanh, và cũng là nguồn thu nhập kinh tế để nuôi sống gia đ́nh họ sống qua ngày. Công việc này quan trọng đối với họ như vậy, họ phải giữ ǵn sức khỏe mới có thể tiếp tục làm việc và chỉ khi tiếp tục làm việc th́ họ mới có cơm ăn.
Nghĩ lại, trong suốt đợt dịch, họ vẫn luôn đi khắp các hang cùng ngơ hẻm, đi vào các hộ gia đ́nh khác nhau để lắp đặt thiết bị điện, vẫn tiếp xúc với mọi người nhưng không bị lây bệnh. Việc làm của họ trái ngược với việc pḥng dịch đóng cửa ở trong nhà. Họ đă chiến thắng nỗi sợ hăi, v́ để có thể tiếp tục làm việc và cũng v́ người khác mà cung cấp dịch vụ thiết yếu.
Cùng lúc đó, tôi nghĩ đến các trung tâm chăm sóc người già, và nghĩ đến những người già không bước chân ra khỏi nhà kia.
Vào đầu tháng 4, dịch bệnh trở nên trầm trọng. Mỗi khi màn đêm buông xuống, tiếng c̣i của xe cấp cứu và xe cảnh sát vang lên khắp nơi. Có mấy đêm tiếng c̣i báo động làm chói cả tai tôi, Khi đó, tôi lo sợ rằng trên đường phố xung quanh đă có rất nhiều người bị nhiễm bệnh. Sau khi kiểm tra báo cáo dịch bệnh, tôi mới biết rằng có một trung tâm chăm sóc người cao tuổi cách không xa nơi ở của tôi. Cứ mỗi một ngày trong tháng 4, số người nhiễm bệnh tại trung tâm chăm sóc người cao tuổi này đều tăng lên, nhân viên công tác bị nhiễm gần chục người, người cao tuổi có gần 40 người mắc và 18 người đă tử vong ở đó.
Hầu hết người già trong trung tâm dưỡng lăo không có khả năng tự chăm sóc bản thân, mỗi ngày họ chỉ đi đi lại lại giữa căng tin của trung tâm dưỡng lăo và trung tâm hoạt động, thậm chí có người c̣n không ra khỏi pḥng của ḿnh. Nhưng không ra khỏi cửa th́ lại bị nhiễm bệnh, vậy là có người đă mang virus đến trung tâm dưỡng lăo.
Theo cách thông thường, có hai loại người đă mang virus đến trung tâm dưỡng lăo. Một là nhân viên công tác, hai là người thân đến thăm các cụ. Các nhân viên làm việc 8 giờ một ngày và về nhà sau khi hết giờ làm. Thời gian mà họ ở nhà sẽ gấp ít nhất là một lần rưỡi đến hai lần so với thời gian ở trung tâm dưỡng lăo. Như vậy xác suất các thành viên trong gia đ́nh họ bị nhiễm bệnh phải cao hơn ít nhất một lần rưỡi đến hai lần so với người cao tuổi trong trung tâm.
Con cháu của các cụ thường đến thăm vào cuối tuần và những người này làm việc tại nơi làm việc từ thứ Hai đến thứ Sáu. Nếu họ mang theo virus th́ đáng lẽ phải lây nhiễm cho nhiều người hơn trong ṿng năm ngày làm việc rồi. Nhưng kết quả không phải như vậy, nhân viên công tác và con cháu họ ít nhiễm bệnh hơn, ngược lại người già lại bị nhiễm nhiều hơn.
Những người không bước chân ra khỏi nhà bị nhiễm dịch nhiều hơn
Thế nhưng mọi người đă không nhận ra điểm này. Đầu đợt dịch, ai cũng mang tâm lư sợ virus. V́ để đạt được cái gọi là không ra khỏi nhà, mua sắm trực tuyến đă trở nên phổ biến. Mỗi một loại thực phẩm mua về đều được lau bằng khăn giấy khử trùng rồi mới dám cho vào tủ lạnh.
Mỗi lần ra ngoài, đều đeo khẩu trang, găng tay và kính bảo hộ, từ bên ngoài trở về nhà lại dùng nước khử trùng, rượu cồn để lau tất cả các vật dụng quần áo một lần, sau đó giặt, rửa ở nhiệt độ cao. Mọi người đang sống trong sợ hăi.
V́ sợ hăi nên núp ở trong nhà không ra ngoài, cảm thấy chán nản, hụt hẫng, áp lực. Ngay cả khi ra công viên đi dạo, cũng lo lắng có virus lơ lửng trong không khí. Nỗi sợ hăi bao trùm mọi thời khắc trong cuộc sống.
Sợ hăi dẫn đến bi quan, cách ly khiến người ta ức chế, ngày này qua ngày khác, nỗi sợ hăi khiến người ta chán ăn và giảm sức đề kháng. Ở trong nhà không vận động có thể dẫn đến mất ngủ và ảnh hưởng đến chức năng tim, lâu ngày nỗi sợ hăi sẽ gây ra các loại bệnh khác nhau.
Sự ngăn cách trong nỗi sợ hăi cản trở sự phát triển và khả năng nhận thức của trẻ em, tác động tiêu cực của nó sẽ c̣n kéo dài về sau. Những thanh thiếu niên chưa trưởng thành không thể kiểm soát nỗi sợ hăi với tâm trạng suy sụp, số lượng người lạm dụng ma túy và tự tử ngày càng tăng.
V́ sợ hăi mà tiếp tục phong tỏa xă hội và đóng cửa doanh nghiệp, người dân bị cắt đứt hoàn toàn nguồn kinh tế và tăng gánh nặng tâm lư, ngoài việc không có ǵ để làm, áp lực tâm lư tiêu cực sẽ không có nơi nào để trút bỏ, từ đó sinh ra nhiều bạo lực trong và ngoài gia đ́nh hơn.
Để có tinh thần khỏe mạnh, không thể để nỗi sợ hăi chi phối cuộc sống của ḿnh; chúng ta phải khôi phục cuộc sống b́nh thường – làm việc, học tập, mua sắm, tập thể dục, nghỉ dưỡng …
Khi tôi bước vào cửa hàng thực phẩm, trong lúc lựa chọn thực phẩm, tôi đă quên đi nỗi sợ hăi, khi bước vào Wal-Mart để mua sắm, tôi nh́n thấy những nhân viên công tác lớn tuổi khoảng 60-70 tuổi, bản thân họ thuộc về nhóm người có nguy cơ cao, nhưng họ vẫn làm việc. Tôi khâm phục sự dũng cảm của họ và cũng có thêm niềm tin.
Khi bước vào văn pḥng làm việc với đồng nghiệp, chúng tôi cùng làm việc với nhau, tận hưởng niềm vui trong công việc và quên đi sự phiền muộn. Bản lĩnh và tinh thần trách nhiệm của các đồng nghiệp Mỹ khi đối mặt với đại dịch là h́nh mẫu của tôi và cũng là động lực để tôi vượt qua nỗi sợ hăi.
Vào cuối tháng 4, bang New York đă tiến hành một cuộc điều tra đối với các bệnh nhân nằm viện, kết quả khảo sát cho thấy 66% bệnh nhân nằm viện căn bản là không bước chân ra khỏi nhà! Từ số liệu này có thể thấy, xác suất nhiễm bệnh mà không đi ra ngoài lại cao hơn so với những người đi ra ngoài. Chẳng trách sau khi đọc dữ liệu này, Thống đốc New York Cuomo đă nói: “Tôi cảm thấy sốc!” Nói cách khác, ông đă đóng cửa thành phố từ nửa cuối tháng Ba, mà người ta vẫn bị nhiễm bệnh cao hơn khi không ra khỏi nhà.
Cho nên, t́nh h́nh thực tế là virus đă tồn tại từ lâu và có mặt khắp mọi nơi. Ở trong nhà không ra ngoài cũng không tránh khỏi bị nhiễm dịch.
Hồi đầu tháng 7, một người bạn Mỹ gọi điện tới cho tôi, mong t́m được một giáo viên dạy tiếng Trung cho con gái, Tôi hỏi cô ấy: “Để người ngoài đến nhà, cô không sợ virus sao?” Cô ấy nói: “Chúng tôi đă quyết định không để nỗi sợ hăi kiểm soát cuộc sống của ḿnh. Chúng tôi đi nghỉ trước. Sau khi đi nghỉ về, tôi hy vọng cô có thể đến dạy.” Cô nói thêm: “Nếu cô yêu cầu đeo khẩu trang, tôi sẽ để con gái ḿnh đeo khẩu trang”.
Người bạn này đă nói rất hay rằng: Quyết không để nỗi sợ hăi kiểm soát cuộc sống của chúng ta. Virus thật đáng sợ, nhưng nỗi sợ hăi virus đă phá hủy sự vận hành và cuộc sống b́nh thường của xă hội. Kinh nghiệm sống trong năm tháng qua đă dạy chúng tôi rằng, vượt qua nỗi sợ hăi, không tiếp tục phong tỏa xă hội, sinh hoạt b́nh thường mới là lối thoát duy nhất.
Như Robert Redfield, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Pḥng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ đă nói: “Chúng tôi tin rằng nếu các bạn làm được 5 điều dưới đây, th́ hiệu quả chúng ta đạt được cũng tương đương với việc đóng cửa hoàn toàn quốc gia này. Kết quả là tương tự.” Và 5 điều mà ông nói đến là: Đeo khẩu trang, giữ khoảng cách xă giao, giữ vệ sinh tay, cảnh giác với việc tụ họp, tránh xa các quán bar và nhà hàng đông đúc.
Chú ư đến virus, làm tốt vệ sinh cá nhân, giữ khoảng cách xă hội. Vượt qua nỗi sợ hăi và sống một cách lành mạnh. Có thể đây mới là cách giúp chúng ta chống chọi với trận đại ôn dịch đang hoành hành khắp thế giới này.
Thiếu vitamin D đă trở thành một vấn đề phổ biến ở Hoa Kỳ. Trong một nghiên cứu của Mercy Medical Center ở Ohio, có tới 42% người Mỹ thiếu vitamin D. Nhiều người không biết ḿnh thiếu vitamin D cho tới khi thấy có vấn đề về sức khỏe. Mới đây, các chuyên viên y tế c̣n xác nhận rằng thiếu vitamin D sẽ làm tăng nguy cơ bị nhiễm CoVid-19. Dưới đây là 20 dấu hiệu cho thấy bị thiếu vitamin D.
1. Mệt mỏi. Có nhiều nguyên nhân có thể đưa tới mệt mỏi, trong đó có thể là do thiếu vitamin D. Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy có tới 89% những người thường thấy mệt mỏi là do thiếu vitamin D.
2. Đau lưng. Thỉnh thoảng chúng ta vẫn bị đau cơ, hoặc khi thiếu ngủ th́ đau cổ hay lưng khi thức dậy. Nhưng đau lưng thường xuyên, đặc biệt là vùng ở thắt lưng (lower back), th́ nên tham khảo với bác sĩ để có thể xét nghiệm xem có bị thiếu vitamin D hay không. Nhiều nghiên cứu cho thấy thiếu vitamin D gây chứng đau lưng ở phụ nữ.
3. Yếu cơ. Nếu thường có cảm giác rằng các cơ bị yếu, hoặc thường bị co thắt cơ (cramp), có thể đó là do thiếu vitamin D. Triệu chứng này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi. Trẻ em thiếu vitamin D có thể đưa tới bệnh c̣i xương hoặc xương bị biến dạng.
4. Đau cơ. Nếu thường xuyên bị đau nhức bắp thịt mà không rơ nguyên nhân, nhất là khi bệnh xảy trong mùa Đông nhiều hơn trong mùa Hè, thủ phạm có thể là thiếu vitamin D. Đau cơ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi chứ không phải chỉ xảy ra ở người lớn tuổi.
5. Khó chịu trong xương. Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2009 cho thấy bất cứ cảm giác đau nào ở trong xương, dù nhiều hay ít, đều là do thiếu vitamin D. Điều này càng rơ ràng hơn khi có cảm giác khó chịu hoặc không thoải mái khi đè mạnh lên xương ngực hoặc xương ống tay ống chân.
6. Khó ngủ. Thiếu vitamin D sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới thời lượng và phẩm chất của giấc ngủ và v́ vậy sẽ không thể có được sự nghỉ ngơi cần thiết để phục hồi cơ thể và bảo vệ sức khỏe. Một phân tích được thực hiện vào năm 2018 cho thấy thiếu vitamin D sẽ dẫn tới rối loạn giấc ngủ.
7. Rụng tóc. Càng lớn tuổi, tóc rụng càng nhiều, nhất là ở người thiếu vitamin D. Một nghiên cứu năm 2013 cho thấy phụ nữ bị rụng nhiều tóc thường có mức vitamin D thấp hơn nhiều so với người không bị rụng tóc.
8. Bị bệnh chàm (eczema). Đây là bệnh da với triệu chứng là những đốm nhỏ trên da có màu đỏ, khô, nhám, và ngứa. Nên tham khảo với bác sĩ v́ có thể đó là do thiếu vitamin D. Người có mức vitamin D thấp dễ bị eczema và bị nặng hơn.
9. Vết thương chậm lành. Nhiều nghiên cứu cho thấy thiếu vitamin D sẽ làm vết thương chậm lành lại. Vitamin D cũng đóng vai tṛ quan trọng trong việc phục hồi lại sau khi giải phẫu.
10. Thường bị bệnh. Vitamin D có liên quan trực tiếp với sự đáp ứng của hệ miễn nhiễm đối với các loại nhiễm trùng và virus. Mức vitamin D thấp sẽ đưa tới hậu quả là dễ bị các bệnh như ung thư, bệnh về hệ miễn nhiễm, cao huyết áp và bệnh truyền nhiễm.
11. Chóng mặt. Chứng chóng mặt lành tính do tư thế (BPPV, benign paroxysmal positional vertigo) thường là do thiếu vitamin D. Người bệnh cảm thấy chóng mặt dữ dội trong một thời gian ngắn, nhất là khi thay đổi tư thế của cơ thể. Thiếu vitamin D sẽ làm cho bệnh này phát triển mạnh.
12. Rối loạn cường dương. Có nhiều nguyên nhân đưa tới chứng bệnh này như uống rượu, hút thuốc lá, cao huyết áp, tiểu đường.. Nhưng thiếu vitamin D cũng là nguyên nhân trực tiếp. Người thiếu vitamin D có 32% nguy cơ bị chứng rối loạn cường dương.
13. Nhiễm trùng đường tiểu. Bệnh gây ra do một loại khuẩn xâm nhập vào đường tiểu và gây viêm. Nhiều nghiên cứu cho thấy những phụ nữ bị viêm đường tiểu thường xuyên đều có lượng vitamin D trong máu thấp.
14. Dấu hiệu trước khi có kinh nguyệt ở phụ nữ. Những triệu chứng như tâm trạng bất thường, thèm ăn, ngực bị sưng và mềm… trước kỳ kinh có thể là do thiếu vitamin D. Các nghiên cứu trước đây cho biết nếu uống thêm vitamin D, phụ nữ sẽ ít bị đau bụng khi có kinh so với người không uống.
15. Rối loạn tiêu hóa. Một nghiên cứu năm 2013 cho thấy thiếu vitamin D sẽ tăng nguy cơ bị viêm đường tiêu hóa, đau bụng, tiêu chảy và mệt mỏi.
16. Trầm cảm (depression). Những tháng lạnh và thiếu ánh sáng mặt trời hoàn toàn không tốt cho người có mức vitamin D thấp v́ họ sẽ có nguy cơ bị trầm cảm. Một nghiên cứu năm 2018 trên 31,000 người đă cho thấy mức vitamin D thấp gắn liền với bệnh trầm cảm.
17. Béo ph́. Người có trọng lượng cơ thể cao hơn mức b́nh thường nên kiểm tra lại mức vitamin D trong cơ thể. Người bị béo ph́ có 35% nguy cơ thiếu vitamin D.
18. Đau và viêm khớp. Có rất nhiều lư do liên quan tới vấn đề khớp xương, nhưng mức vitamin D là một trong các nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp. Thiếu vitamin D đưa tới việc cơ thể phản ứng gây ra viêm và làm viêm đau khớp. Nếu thấy khớp xương bị đau mà không có nguyên nhân ǵ th́ nên nghĩ tới thiếu vitamin D.
19. Sưng phổi. Khi bị cảm lạnh, người thiếu vitamin D sẽ dễ bị sưng phổi hơn so với người có đủ vitamin D. Các nghiên cứu cho thấy thiếu vitamin D tăng nguy cơ bị sưng phổi lên tới 250% v́ hệ miễn nhiễm của cơ thể bị suy yếu.
20. Đổ mồ hôi nhiều. Đổ mồ hôi khi vận động cơ thể nhiều là điều tự nhiên. Nhưng nếu đổ mồ hôi trong lúc không hoạt động, nhiệt độ cơ thể b́nh thường và nhiệt độ môi trường chung quanh cũng không cao th́ coi chừng đó là do thiếu vitamin D.
Wednesday, February 15, 2017
Bệnh Lú Lẫn ALZHEIMER, Ác Mộng Của Tuổi Già... - Nguyễn Thượng Chánh
Tóm lược từ một tài liệu học tập của công ty dược phẩm Apotex Canada
PharmaConseils-Volume douze/Numéro trois- Automne 2008 :
«Mise à jour sur la maladie d’Alzheimer»
Hầu như trong gia đ́nh nào cũng có nghe nói hay có người thân xa gần bị bệnh Alzheimer…
Bài nầy ,tác giả xin gởi đến tất cả các bạn già và đặc biệt đến vị thầy khả kính PHH cùng gia đ́nh, hiện đang sống tại MONTREAL.
*Tác giả không phải là bác sĩ y khoa và cũng không phải là dược sĩ- Bài viết nầy chỉ để phổ biến kiến thức khoa học chớ không có mục đích chẩn đoán và chữa trị.
Mọi thắc mắc hay nghi vấn về cách chẩn đoán và điều trị bệnh Alzheimer, xin quư bạn hăy tham khảo trực tiếp với bác sĩ gia đ́nh. NTC
*****
Ngày xưa ở Việt Nam tác giả cũng đă từng gặp rất nhiều bác lớn tuổi bị lú lẫn đi dạo trong xóm nhưng không biết đường về nhà. Có khi th́ con cái đă dọn cơm ăn rồi, nhưng lại trách móc là tụi nó chưa dọn...Thuở đó, ḿnh lại nghĩ rằng hễ già cả rồi th́ ai cũng có thể bị lú lẫn hết. Có người bị nặng, có người bị nhẹ. Chỉ đơn giản vậy thôi!
Cho đến sau ngày định cư tại Canada năm 1980, ḿnh mới được nghe đến cái tên Alzheimer lần đầu tiên.
Đây là một căn bệnh của người già nên ít ai quan tâm đến như bệnh tim mạch, ung thư hay tiểu đường.
Người Việt Nam ḿnh dù cho sống ở đâu đi nữa cũng vẫn có thể vướng bệnh Alzheimer như mọi dân tộc khác...
Alzheimer, ác mộng của nhiều gia đ́nh
Alzheimer là bệnh thoái hóa (neurodegenerative), không phục hồi của hệ thần kinh. Bệnh nhân dần dần bị mất trí nhớ, thay đổi tâm tánh và sa sút trí tuệ (dementia, démence).
Bệnh do Bác Sĩ Alois Alzheimer (Đức Quốc) t́m ra vào năm 1906 sau khi giải phẫu khám nghiệm một người đàn bà chết v́ chứng sa sút trí tuệ.
Quan sát năo bộ cho thấy có sự hiện diện của rất nhiều mảng thoái hóa amyloides (neuritic plaques, plaques amyloides) bên ngoài tế bào thần kinh chết và những xoắn sợi thần kinh (neurofibrillary tangles, écheveaux neurofibrillaires) do protein Tau tạo ra nằm trong tế bào. Các mảng amyloides và các xoắn sợi thần kinh làm tổn hại hệ thần kinh và ngăn trở sự dẫn truyền mệnh lệnh.
Bệnh dần dần dẫn đến sự sa sút trí tuệ ở người già.
Đây là một hội chứng phức tạp bao gồm nhiều bệnh lư khác nhau như sự mất trí nhớ, mất khả năng phán xét, lư luận, thay đổi nhân cách, tâm tánh, cử chỉ, hành động.
Cả nhiều thế kỷ qua, người ta vẫn thường tuởng rằng hiện tượng trên là một giai đoạn b́nh thường trong tiến tŕnh lăo hóa.
Ngày nay, khoa học cho biết sự sa sút trí tuệ là hậu quả của nhiều bệnh lư khác nhau như: đứng đầu là Alzheimer, tai biến mạch máu năo stroke, bệnh Parkinson, bệnh Hungtinton, bệnh Creutzfeldt –Jacob (c̣n gọi là bệnh ḅ điên), cancer năo, chấn thương sọ năo, lạm dụng rượu, và một vài loại thuốc Tây, v.v...
Thống kê 2011 cho biết, tại Canada hiện có trên 747000 người trên 65 tuổi bị bệnh lú lẫn. Cứ 20 người tuổi trên 65 th́ có một người bị Alzheimer. Theo ước đoán, v́ tầng lớp người già không ngớt gia tăng thêm lên măi, cho nên số bệnh nhân Alzheimer có thể lên đến 1.4 triệu người vào năm 2031.
Hoa Kỳ hiện có trên 5,3 triệu bệnh nhân Alzheimer, trong số nầy gồm có 5,1 triệu người trên 65 tuổi, và lối 200 000 người bệnh dưới 65 tuổi.
http://www.lapresse.ca/vivre/sante/2...etats-unis.php
(Agence France-Presse Washington)
Alzheimer không những chỉ tàn phá bệnh nhân mà thôi, nhưng nó cũng ảnh hưởng nặng nề luôn đến sinh hoạt gia đ́nh và cuộc sống của người thân nữa.
Đó cũng là một gánh nặng về y tế phí.
En 2011, 747 000 Canadiens étaient atteints de troubles cognitifs, ainsi que la maladie d'Alzheimer et des maladies apparentées. Ce chiffre représente 14,9 pourcent des Canadians qui sont âgés de 65 ans1 et plus.
D'ici à 2031, ce chiffre augmentera à 1,4 million1, si rien ne change au Canada.
Tại sao có bệnh Alzheimer?
Cho tới ngày nay, các nhà khoa học cũng chưa t́m ra được nguyên nhân thật sự của căn bệnh quái ác nầy. Họ nghi ngờ bệnh có thể là do một loại virus có biến chuyển chậm (lentivirus), do độc tố từ chất nhôm aluminium, ô nhiễm môi sinh (pesticides, nông dược), do hiện tượng tự miễn autoimmune, hoặc do di truyền (maladie d’Alzheimer familiale autosomique dominante) nếu đă từng có xảy ra cho những người thân trong gia đ́nh, hay trong ḍng họ qua nhiều thế hệ rồi, hoặc nếu cha mẹ mang gène Alzheimer th́ con cái có thể có nguy cơ bị Alzheimer sau nầy.
Nhưng h́nh như các nhà chuyên môn thiên về phía giả thuyết «protéine bất thường» nhiều hơn hết, trong đó protéine beta amyloide không hoà tan đóng một vai tṛ then chốt trong sự làm phát sinh ra bệnh Alzheimer... Protéine nầy hiện diện một cách b́nh thường trong các tế bào thần kinh và cả trong tế bào của các cơ quan khác nữa.
Ở người khỏe mạnh b́nh thường, beta amyloide sẽ tự phân hủy và bị loại đi nên không thể tạo ra các mảng amyloide được. C̣n đối với bệnh nhân Alzheimer, protéine beta amyloide không thể tự phân hủy mà c̣n kết hợp lại với nhau thành những mảng amyloides trong mô năo.
Người ta cũng nhận thấy có sự tan biến tế bào thần kinh trong những vùng thuộc về trí nhớ, và các vùng tâm thần xung yếu khác của năo bộ. Ngoài ra c̣n có sự tuột giảm nồng độ của acetylcholine là chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitters).
Những giai đoạn của bệnh Alzheimer
Đôi khi một số nhà chuyên môn sử dụng một thang thăm ḍ gồm có bảy bậc được gọi là thang suy thoái toàn diện (échelle de détérioration globale ou échelle de Reisberg).
Bệnh Alzheimer có diễn biến chậm và tuần tự thông qua ba giai đoạn. Sự phân chia nầy rất cần thiết để giúp bác sĩ có một mô h́nh tổng quát của người bệnh, hầu có thể phát họa kế hoạch chữa trị thích nghi.
1*Giai đoạn tiên khởi:
Kéo dài từ 2 đến 4 năm. Thỉnh thoảng hay quên việc nầy việc nọ.
Đôi khi bệnh nhân than phiền khó tiếp thu được những thông tin từ bên ngoài, hoặc cảm thấy khó khăn để thi hành theo lời chỉ dẫn. Người bệnh cũng gặp nhiều trở ngại trong cách diễn đạt tư tưởng của họ, không thể t́m ra đúng chữ để sử dụng.
Khó phân biệt giai đoạn nầy với hiện tượng lăo hóa thông thường của mọi người. B́nh thường th́ người già cũng hay quên những chi tiết nào đó hay những chuyện lặt vặt trong sinh hoạt hằng ngày.
Người bị bệnh Alzheimer cũng có thể quên một cái ǵ đó, một chi tiết nào đó, quên cả việc lớn và lẫn việc nhỏ nhoi không quan trọng.
Thay đổi nhẹ về nhân cách, thí dụ như tâm tánh bất thường, lo âu, trầm cảm, có khi giận dữ, mất đi sự hồn nhiên thường nhật, bớt tánh khôi hài, từ từ sống khép kín hoặc rút ra khỏi các sinh hoạt quen thuộc.
Sự mất trí nhớ càng ngày càng tăng thêm theo thời gian và theo sư tiến triển của bệnh.
2*Giai đoạn trung gian:
Kéo dài từ 2 đến 10 năm. Suy thoái về các khả năng trí tuệ và thể xác.
Mất trí nhớ, quên cả quá khứ của ḿnh, quên bạn bè là những ai, hoặc quên luôn cả cha mẹ.
Không thể định hướng trong không gian và trong thời gian.
Một số bệnh nhân trở nên không yên, đi tới đi lui, hoặc đi lang thang, lai văng từ chỗ nầy đến chỗ nọ mà không có mục đích rơ rệt. Mất sự tập trung tư tưởng. Giai đoạn nầy gây nhiều khó khăn cho những người có nhiệm vụ chăm sóc bệnh nhân.
Tâm thần không ổn định. Giấc ngủ bị xáo trộn. Ngôn ngữ khó khăn. Khó khăn trong việc t́m chữ thích hợp để nói, hay dùng những từ không chính xác.
Trở nên thù địch, chửi thề, chụp giữ, đánh cắn, đập phá, hung bạo với mọi người xung quanh, bạn bè và cả với người thân trong gia đ́nh.
Thường có tâm trạng hay bực tức, la hét, hoảng loạn và sau đó th́ rơi vào trạng thái trầm cảm.
Không thể sống một ḿnh được. Cần phải có người săn sóc một cách thường trực.
3*Giai đoạn cuối cùng:
Thường rất ngắn ngủi, chỉ kéo dài từ 1 đến 3 năm mà thôi. Thường hay ngủ suốt ngày. Bất động. Không c̣n nhớ ǵ hết. Không c̣n hiểu ǵ hết. Không c̣n biết phương hướng. Không nhận biết người nhà.
Bệnh nhân ăn uống không được, hay sặc, khó nuốt, nên bị mất cân, gầy ốm rất nhanh.
Mặt vô cảm không biểu hiện một cảm xúc nào hết. Quên cả bản thân. Không quan tâm đến môi trường xung quanh.
Trao đổi liên lạc với người khác không bằng lời nói mà qua ánh mắt, bằng sự khóc la hoặc rên rỉ.
Mất trí nhớ, mất khả năng trao đổi ư tưởng với người khác. Không nói được. Ỉa trây đái dầm (incontinence).
Không tự rửa ráy, tự ḿnh bận đồ hoặc tự ḿnh săn sóc được.
Nằm liệt giường và cuối cùng th́ chết đi v́ bị viêm phổi, viêm thận hoặc v́ một chứng bệnh nào khác.
Có thể lầm lẫn với hiện tượng lăo hóa b́nh thường
Alzheimer có biến chuyển rất chậm v́ vậy bệnh nhân cứ tưởng rằng tại họ già nên phải mất trí nhớ.
Đôi khi những dấu hiệu bên trên là những báo hiệu bước đầu của bệnh Alzheimer.
Có 10 dấu hiệu tiên phong: Hăy coi chừng đó! http://www.alzheimer.ca/english/dise...rningsigns.htm
1/ Mất trí nhớ ngắn (Memory loss that affects day to day function): nghĩa là không nhớ những việc ǵ mới xảy ra gần đây. Tuy nhiên, sự kiện nầy có thể xảy ra cho bất kỳ ai. Đôi khi tự nhiên ḿnh quên phức đi một cái tên, một số điện thoại, v.v... Người bị Alzheimer cũng quên như thế nhưng họ không bao giờ nhớ trở lại được hết và họ cứ hỏi đi hỏi lại hoài hoài về một vấn đề mặc dù họ đă được trả lời rồi.
2/ Khó khăn trong đời sống hằng ngày (Difficulty performing familiar tasks): như không thể tự nấu cơm, tự chuẩn bị một bữa ăn b́nh thường. Đôi khi làm xong nhưng quên lững không dọn ra, hay họ quên là họ đă có chuẩn bị bữa ăn rồi.
3/ Khó khăn trong ngôn ngữ (Problems with language): hay quên những chữ rất thường, hoặc sử dụng những từ không thích hợp khiến cho không ai hiểu nổi. Không có thể gọi đúng tên đồ vật.
4/ Mất định hướng trong thời gian và trong không gian (Disorientation of time and place): họ có thể bị lạc lối trên con đường trong xóm mà họ ở từ xưa nay. Họ không hiểu tại sao họ đang ở chỗ đó, và cũng không biết lối nào để trở về nhà.
5/ Không biết cách phán xét, hoặc phán xét quá thô thiển (Poor or decrease judgment): một người c̣n khỏe mạnh đôi lúc có thể bị lăng trí như quên không giữ cháu bé trong giây lát. Người bị Alzheimer th́ quên tuốt luôn sự hiện diện của đứa nhỏ mà ḿnh có trách nhiệm trông coi.
6/ Gặp khó khăn trước những khái niệm trừu tượng (Problems with abstract thinking): ai cũng có thể gặp khó khăn trong việc theo dơi kiểm soát sổ trương mục tiết kiệm của ḿnh. Người bị Alzheimer th́ không c̣n hiểu ư nghĩa các số ghi trong cuốn sổ của họ và cũng không biết họ cần phải làm ǵ.
7/ Lạc mất đồ đạc (Displacing things): họ có thể cất giữ đồ vật trong những nơi không thích hợp, chẳng hạn như đem cất cái bàn ủi trong ngăn đá của tủ lạnh, hoặc đem cất cái đồng hồ trong keo đường, v.v...
8/ Biến đổi tâm tánh và thái độ (Changes in mood and behavior): ai cũng có thể thay đổi tâm tánh hết, nhưng người mắc bệnh Alzheimer th́ có cảm xúc không ổn định, tâm tánh của họ biến đổi rất mau, thí dụ như đi từ điềm tĩnh vui cười trước đó sang thái độ thù nghịch hoặc giận dữ khóc lóc chỉ trong ṿng đôi ba phút mà thôi.
9/ Thay đổi nhân cách (Change in personality): người bệnh Alzheimer có thể trở nên cau có khó chịu, đa nghi, e dè và lo âu. Có thái độ thù địch với mọi người kể cả người thân trong gia đ́nh họ.
10/ Mất hết sự ham muốn và sáng kiến (Loss of initiative): họ tách rời ra khỏi cuộc sống, không muốn tham gia vào bất cứ một sinh hoạt nào hết. Sống thu hẹp lại, không quan tâm đến người khác, việc khác, v.v...
Có thuốc trị không?
Cho đến nay cũng chưa có một loại thuốc nào có thể chữa được hay chặn đứng lại được sự tiến triển của bệnh Alzheimer.
Chỉ có thuốc giúp làm giảm bớt được phần nào các triệu chứng của bệnh, và giúp cho đời sống của bệnh nhân được phần nào dễ chịu hơn đôi chút mà thôi.
Options de traitement (SOCIÉTÉ ALZHEIMER CANADA 10/28/15) http://www.alzheimer.ca/fr/About-dem...atment-options
Il n existe présentement aucune cure pour la maladie d’Alzheimer et les maladies apparentées, ni de traitement pour bloquer la progression. Plusieurs médicaments et traitements non-pharmacologiques peuvent atténuer certains symptômes.
Feuillets d’information sur les médicaments suivants, y inclus les bénéfices et effets secondaires possibles :
ReminylMD
Rivastigmine (ExelonMD)
AriceptMD
Chlorhydrate de mémantine (EbixaMD
Có cách nào pḥng ngừa không?
Hiện nay chưa có một món thuốc nào khả dĩ có thể ngừa được bệnh Alzheimer.
Một nếp sống lành mạnh có thể giúp làm giảm nguy cơ xuất hiện bệnh Alzheimer. Chẳng hạn như :
- Phải luôn luôn vận động, linh hoạt, làm vườn, đi bộ, tập thể dục, thể thao thường xuyên và đều đặn.
- Dinh dưỡng trong lành: rau cải trái cây tươi các loại, đa dạng, sậm màu để có đủ vitamines và các chất chống oxy hóa antioxidants. Ăn nhiều cá để có chất oméga 3...
- Kích thích năo, bắt trí năo làm việc thường xuyên: đọc sách báo, viết văn, viết báo, chơi đánh cờ, ô chữ, xếp chữ, v.v...
- Tránh t́nh trạng căng thẳng tinh thần (stress).
- Kiểm soát huyết áp động mạch, cholesterol, và đường huyết ở giới hạn b́nh thường.
- Tránh gây chấn thương sọ năo.
- Giữ mối giao tiếp xă hội cho luôn luôn tốt đẹp.
- Nhảy đầm, khiêu vũ dưỡng sanh. Có thí nghiệm cho thấy nhịp điệu Tango có thể giúp bệnh nhân Parkinson và Alzheimer cải thiện sự phối hợp giữa các động tác một cách khá rơ rệt.
“The Argentinian doctor Roberto Peidro, pioneer researcher of the therapeutic benefits and applications of tango put emphasis on the fact that the rhythms of Tango require a lot of coordination, it is precisely for this reason that enormous benefits are produced in patients with Parkinson’s disease...
...For people with Alzheimer’s disease Tango Therapy is very helpful as it requires coordination and memory to learn the steps”
- Có rất nhiều thí nghiệm đă sử dụng thực phẩm bổ sung và thuốc thiên nhiên như vitamines E, B, acide folique, Selenium, Ginkgo biloba (bạch quả), v.v...
Kết quả không rơ rệt, không chắc chắn cũng như c̣n thiếu thí nghiệm lâm sàng.
- Nên nhớ là không có thuốc nào có thể chữa được bệnh Alzheimer hết kể cả thuốc thiên nhiên, thuốc Đông y, thuốc Bắc, v.v...
- Và vấn đề lang băm hăy c̣n rất nhiều.
*Video -The Wall Street Journal Feb 9, 2012: Cancer drug shows hope for Alzheimer’s http://www.youtube.com/watch?v=HgDuqtp7RjQ
Cần sa có tốt cho bệnh lú lẫn không? Hăy cẩn thận, chớ vội tin…
Kết luận
Bệnh Alzheimer là bệnh lú lẫn của người già, và theo nhận xét th́ các cụ bà thường hay mắc phải bệnh hơn các cụ ông. Có lẽ tại nhờ các bà sống dai và có tuổi thọ cao hơn các ông.
Sống càng già th́ nguy cơ vướng bệnh Alzheimer càng cao.
Có người nói, cứ mỗi chặng 5 năm sau tuổi 65 th́ tỷ lệ người có nguy cơ bị Alzheimer tăng gấp hai?
Và đến tuổi 85 th́ 20% trong các cụ có thể bị Alzheimer.
Alzheimer là cơn ác mộng của nhiều gia đ́nh khi họ phải chứng kiến trong đau đớn, xót xa tuyệt vọng, t́nh trạng sa sút của ông bà hay của cha mẹ mà phải đành bó tay không thể làm ǵ được hết.
Y học có giới hạn của nó.
Theo các nhà chuyên môn, để pḥng ngừa Alzheimer cũng như để tŕ hoăn sự phát triển của nó th́ chúng ta cần phải bắt trí năo làm việc một cách thường xuyên.
C̣n lỡ chẳng may vướng phải bệnh Alzheimer rồi th́ đành chấp nhận số phận thế thôi.
Trời kêu ai nấy dạ mà, cho dù người đó là Tổng Thống R. Reagan hay bà cựu Thủ Tướng Anh Quốc Margaret Thatcher đi chăng nữa, th́ cũng...đành chịu vậy thôi!.
...“Former President Ronald Regan also had dementia in the form of Alzheimer's disease. Regan was the 40th President of the United States. He died of pneumonia, a complication of Alzheimer's disease, in June 2004 aged 93. It is probable that Margaret Thatcher's dementia has a vascular cause. She has had a few small strokes in the past”...
Alzheimer là nỗi ám ảnh, và là cơn ác mộng của tất cả mọi người. Nó cướp đi linh hồn, căn tính (identity) và nhân cách, nhưng trớ trêu thay nó chừa sự sống lại trong một thân xác...tàn tạ bệ rạc theo thời gian. Phải chi nó tước luôn cả cái ư thức (conscience) th́ tốt hơn cho người bệnh biết mấy, v́ thỉnh thoảng những tia ư thức vẫn c̣n lóe lên chớp tắt như cái bóng đèn trong đầu họ làm họ nhận biết được sự thật quá phủ phàng khiến họ có lẽ chắc phải thầm nghĩ “Trời ơi! Alzheimer đă cướp đi trí nhớ, đầu óc và cả sự sống của tôi rồi”, nhưng liền sau đó th́ tất cả lại rơi vào hư vô, tĩnh lặng, không c̣n biết ǵ nữa, và chờ đến một lúc nào đó th́ tia ư thức đó lại chớp phực ra và lại đem người bệnh vào sự đau khổ tột cùng triền miên, và cứ như thế...cho đến khi chết./.
Sinh tố là những chất hữu cơ cần thiết cho sự tăng trưởng và duy tŕ sức khỏe cơ thể. Sinh tố góp phần điều hành chức năng của các cơ quan, bộ phận trong người.
Tên tiếng Anh của Sinh Tố là Vitamin, có nguồn gốc tiếng La Tinh “vita” có nghĩa là đời sống và amino là chất dinh dưỡng cần thiết.
Hầu hết các sinh tố cần phải được cung cấp từ thức ăn, v́ cơ thể con người không thể tổng hợp được, ngoại trừ hai sinh tố D và sinh tố K. Điều may mắn là trong thực phẩm có đủ các loại sinh tố.
Mặc dù ta chỉ cần một lượng sinh tố rất nhỏ nhưng lượng nhỏ đó giữ vai tṛ rất quan trọng cho sự sống của cơ thể. Không có sinh tố th́ những sinh vật cao cấp như loài người, không thể tồn tại.
Sau đây là một số công dụng của sinh tố:
– Góp phần vào việc cấu tạo tế bào máu, xương và răng.
– Điều hành có hiệu quả những chức năng của tim và hệ thần kinh, tăng cường thị lực của mắt.
-Giúp cơ thể biến thực phẩm thành năng lượng.
-Giữ vai tṛ xúc tác trong các hệ thống sinh hóa và có nhiệm vụ biến năng lượng để giúp các tế bào và các mô hoàn thành các chức năng rất cần thiết cho sức khỏe của con người;
-Ngoài ra, sinh tố c̣n có tác dụng hỗ trợ cơ thể sử dụng các khoáng chất, chất đạm, chất bột đường và nước.
Có 13 loại sinh tố chính. Đó là sinh tố A, C, D, E, K và tám sinh tố thuộc nhóm B như B1 (thiamin), B2 (riboflavin), B3 (niacin) , B5 (pantothenic acid) , B6 (pyridoxine), B12 cobalamin), folacin (acid foli) và biotin.
Đặc biệt, sinh tố A vừa có trong các thực phẩm từ động vật như thịt, trứng lại cũng có ở dạng gọi là caroten trong thực vật. Khi được đưa vào cơ thể, caroten được biến thành sinh tố A. Caroten có nhiều trong cà rốt, rau xanh, cà chua .. Caroten c̣n là một chất chống oxy hóa rất hữu hiệu.
Ngoài ra c̣n một số chất không là sinh tố nhưng có các chức năng gần giống như sinh tố ( vitaminlike substances). Chẳng hạn như bioflavonoid, carnitine, coenzyme, inositol.
Có hai nhóm sinh tố. Nhóm ḥa tan trong chất béo như các sinh tố A, D, E, và K và nhóm ḥa tan trong nước gồm có sinh tố C và các sinh tố B.
Sự phân biệt này rất quan trọng v́ cơ thể tồn trữ sinh tố ḥa tan trong chất béo ở gan và mô béo tương đối lâu hơn, nên t́nh trạng thiếu hụt các sinh tố nhóm này chậm xẩy ra. C̣n những sinh tố ḥa tan trong nước chỉ tồn tại một thời gian ngắn trong cơ thể và cần được bổ sung thường xuyên để tránh các bệnh gây ra do thiếu những sinh tố nhóm này
Đa số sinh tố rất dễ bị sức nóng và ánh sáng hủy hoại. Do đo, trong việc tồn trữ và nấu nướng thực phẩm, một số sinh tố bị mất đi. Sự mất mát càng lớn khi thực phẩm tiếp xúc với ánh sáng, sức nóng hoặc không được ướp lạnh, cất giữ đúng cách.
Sinh tố ḥa tan trong mỡ béo ổn định hơn sinh tố ḥa tan trong nước khi thực phẩm được nấu nướng. Ví dụ, khi đun sôi th́ lượng sinh tố ḥa tan trong nước bị phân hủy trong nước nóng, cho nên muốn duy tŕ lượng sinh tố này th́ không nên nấu quá lâu và chỉ nên nấu với ít nước.
Mỗi sinh tố có nhiệm vụ riêng của nó. Trong một số trường hợp, vài loại sinh tố có tác dụng hỗ tương nhưng không thể thay thế cho nhau.
Ví dụ:
– Sinh tố D có hiệu quả tốt hơn nếu dùng chung với sinh tố A.
– Cặp sinh tố D và A hoạt động tốt hơn nếu có sự hiện diện của sinh tố B;
– Sinh tố E được tăng hiệu năng khi đi chung với cặp sinh tố D và A;
– Sinh tố C có ảnh hưởng đến tác dụng của sinh tố A;
– Khi thiếu sinh tố B1 th́ sự hấp thụ những sinh tố khác trong cơ thể gặp trở ngại.
Mặc dầu cơ thể cần sinh tố, nhưng sinh tố không thể thay thế thực phẩm. Nếu thay thế được th́ người ta đă không cần những bữa ăn rườm rà mà chỉ cần uống vài viên sinh tố bán trên thị trường.
Không có thực phẩm th́ sinh tố không được cơ thể hấp thụ vào các hệ thống sinh hóa để làm nhiệm vụ biến năng. Sinh tố không cung cấp năng lượng (calori) và không có khả năng tự nó làm tăng trưởng cơ thể như các chất đạm, chất béo, carbohydrate, khoáng chất và nước.
V́ vai tṛ quan trọng của sinh tố đối với cơ thể như đă nói ở trên, ta nên xét qua từng loại hoặc nhóm sinh tố để biết chúng có những chức năng ǵ cũng như nhu cầu của chúng ta đối với các sinh tố đó ra sao.
Sinh tố được chia ra làm hai nhóm: nhóm ḥa tan trong dầu mỡ như A,D,E và K; và nhóm ḥa tan trong nước như nhóm sinh tố B, C, Folatin..
Sinh tố ḥa tan trong dầu mỡ
SINH TỐ A
Sinh tố A ḥa tan trong chất béo và có nhiều trong thực phẩm như sữa, bơ, phó-mát, ḷng đỏ trứng, gan, dầu cá.
Một số thực vật như cà rốt, cà chua, rau xanh …có chất carotene hoặc tiền sinh tố A Provitamin A và sẽ được biến thành sinh tố A khi đưa vào cơ thể.
1-Sinh tố A.
Có nhiều h́nh thức sinh tố A với tác dụng hơi khác nhau. Hai loại thông thường nhất là Retinol và Dehydroretinol.
Dehydroretinol chỉ có ở cá nước ngọt và chim ăn cá đó nên không quan trọng lắm.
Retinol có trong dầu cá biển, mỡ béo, gan, ḷng đỏ trứng.
Sinh tố A là chữ gọi chung cho cả hai loại.
Sinh tố A có mầu vàng nhạt, không ḥa tan trong nước nên không mất đi khi nấu nướng thực phẩm.
Sinh tố được hấp thụ ở ruột non dưới tác dụng của mật. Sự hấp thụ có thể bị trở ngại bởi dầu khoáng chất. Dầu này không ḥa tan trong nước, thu hút sinh tố A và thải ra ngoài theo phân. Sinh tố không có trong nước tiểu v́ không ḥa tan trong nước.
Trong cơ thể, sinh tố A được dự trữ nhiều nhất ở gan, một số nhỏ ở tế bào mỡ, phổi, thận.
Công dụng
Sinh tố A :
-Giúp mắt nh́n rơ trong ánh sáng mờ.
-Giúp chế tạo và bảo tŕ da, răng, xương, tinh trùng, những mô mềm, những màng nhầy;
– Giúp sự sinh sản được b́nh thường. Mang thai mà thiếu sinh tố này trong ba tháng đầu có thể bị sẩy thai.
-Có thể có tác dụng ngăn chận sự phát triển của tế bào ung thư.
-Các cuộc nghiên cứu mới nhất cho thấy sinh tố A có khả năng giúp trẻ em chống nhiễm độc, giúp thai nhi tăng trưởng tốt.
Nguồn cung cấp
Sinh tố A có nhiều trong các thực phẩm gốc động vật như dầu mỡ cá thu, gan, cật, sữa, ḷng đỏ trứng và các thực phẩm chế biến từ sữa như cà rem, phó mát. Gan ḅ nuôi bằng cỏ xanh và ḅ lớn tuổi có nhiều sinh tố A hơn ḅ non và ḅ ăn cỏ khô. Dầu gan cá là nguồn cung cấp sinh tố A nhiều nhất.
Sinh tố A tổng hợp cũng công hiệu và an toàn như sinh tố từ động vật nhưng rẻ tiền hơn.
Nhu cầu
Nhu cầu mỗi ngày là 900mcg cho đàn ông, 700mcg cho đàn bà. Tối đa 3000mcg.
Không cần tăng sinh tố A khi có thai, nhưng khi cho con bú sữa mẹ th́ người mẹ cần tiêu thụ thêm khoảng 200mcg mỗi ngày.
Thiếu sinh tố A
Thiếu sinh tố A con người dễ bị nhiễm trùng miệng, cuống họng; giảm thị giác, khô và đục giác mạc (cornea); cơ thể c̣i cọc, xương chậm mọc, răng yếu mau hư; da khô có vầy; kém khả năng thụ thai, thai nhi kém tăng trưởng.
Tuy nhiên, t́nh trạng thiếu sinh tố A ít khi xẩy ra v́ trong thực phẩm hàng ngày thường có đầy đủ sinh tố này.
Thừa sinh tố A
Dùng thêm nhiều sinh tố A có thể gây ra ăn mất ngon, nhức đầu, rụng tóc, mắt mờ, tính t́nh nóng nẩy, da khô, ngứa, tiêu chẩy, ói mửa, sưng gan. Người cao tuổi dùng trên 5000 mcg một ngày có thể bị suy gan.
Đàn bà có thai không nên dùng quá 5000mcg/ ngày v́ nguy cơ gây khuyết tật ở thai nhi. Tôt nhất là dùng những thực phẩm chứa nhiều sinh tố A thay v́ dùng dạng chế biến.
2. Caroten.
Có ba dạng caroten là alpha, beta và gamma, đều được gọi chung là tiền-sinh-tố A v́ khi cơ thể hấp thụ những chất này sẽ biến đổi chúng thành sinh tố A.
Carotene có nhiều trong thức ăn gốc thực vật như các loại rau màu lục đậm và các loại trái cây có mầu vàng cam đặc biệt là trong trái xoài, trái mơ, củ cà rốt, súp lơ, cà chua.
Nhiều nghiên cứu cho thấy beta carotene có thể ngăn ngừa bệnh ung thư nhờ tính chống oxy hóa, vô hiệu hóa gốc tự do trong các phản ứng chuyển hóa của cơ thể.
Nghiên cứu ở Trung Hoa cho hay khi dùng chungvới sinh tố E, beta carotene có thể ngăn ngừa bệnh ung thư bao tử. Kết quả nghiên cứu khác cho thấy beta carotene c̣n có khả năng giảm sự truyền bệnh AIDS từ mẹ sang con.
Khác với sinh tố A, beta carotene không gây rủi ro khi được dùng với liều lượng lớn, bởi v́ cơ thể chuyển chất này thành sinh tố A dần dần, tùy theo nhu cầu. Trường hợp dùng với lượng quá cao (thí dụ mỗi ngày ăn một kí cà rốt) cũng chỉ làm cho da trở nên vàng hay cam. Hiện tượng này sẽ mất đi khi ta điều chỉnh chế độ ăn.
Mỗi ngày ta có thể dùng từ 10-20 mcg carotene mà không có ảnh hưởng xấu cho cơ thể.
Nguồn cung cấp carotene gồm có: cà rốt, khoai lang, bí ngô, dưa canteloupe, bưởi hồng, rau bina (spinache), mận, broccoli và nhiều loại rau có lá màu lục đậm. Rau trái càng đậm màu lục và màu cam th́ càng chứa nhiều carotene.
SINH TỐ D
Sinh tố D là chất bột mầu trắng, không mùi, ḥa tan trong mỡ, không ḥa tan trong nước, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao và không bị oxy hóa. Do đó sinh tố này không bị mất đi trong khi chế biến hoặc cất giữ thức ăn.
Công dụng
Sinh tố D rất cần cho sự tăng trưởng của xương và răng. Sinh tố duy tŕ chất calci và phosphor trong máu ở mức b́nh thường bằng cách điều ḥa sự hấp thụ hai khoáng chất này từ thực phẩm.
Nếu không có sinh tố D, calci trong thực phẩm không được ruột non hấp thụ, cơ thể sẽ lấy calci dự trữ trong xương ra để cung ứng cho nhu cầu khác của cơ thể.
Một số nhà chuyên môn y tế cho rằng sinh tố D có thể làm giảm nguy cơ ung thư ruột già, vú và các bệnh phong nhức khớp, nhưng vấn đề này vẫn c̣n đang trong ṿng vi nghiên cứu.
Nguồn cung cấp
Thực phẩm cung cấp rất ít sinh tố D, nhưng may mắn là thiên nhiên giúp chúng ta tạo ra loại sinh tố này qua tác dụng của ánh nắng mặt trời chiếu trên da.
Các loại cá béo như cá trích (herring), cá thu (mackerel), cá hồi (salmon), cá ngừ (Tuna), cá sardine là nguồn cung cấp chính của sinh tố D. Cá ăn các sinh vật phù du (plankton) phơi ḿnh trên mặt biển nắng chói.
Gan, ḷng đỏ trứng, bơ có một ít sinh tố D.
Sữa người và sữa ḅ có rất ít sinh tố D.
Rau trái hầu như không có hoặc chỉ có vài dấu vết sinh tố D
V́ thế, các thứ sữa và thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh đều được bổ sung sinh tố D, chẳng hạn như một lít sữa thường được bổ sung 10mcg sinh tố D (tương đương với 400 IU). Ngoài ra, ngũ cốc khô ăn sáng, bánh mỳ, margarine, nước trái cây cũng thường được cho thêm sinh tố D.
Sinh tố D được ruột non hấp thụ với sự trợ giúp của mật.
Sinh tố D được tạo ra khi ánh sáng mặt trời hoặc ánh đèn có tia cực tím chiếu lên da. Tia cực tím biến một hóa chất dưới da thành một loại sinh tố D rồi gan và thận tiếp tay biến thành sinh tố D hữu hiệu cho cơ thể. Ta chỉ cần phơi nắng 10- 15 phút, hai hoặc ba lần mỗi tuần là có đủ lượng sinh tố D cần thiết cho cơ thể. V́ lẽ đó, sinh tố này c̣n được gọi là“Sinh tố Ánh Nắng” Sunshine Vitamin).
Lượng sinh tố được tạo ra theo cách này thay đổi tùy theo thời gian và mức độ tiếp cận với ánh sáng. Da có mầu đậm cản ánh sáng tới 95%, quần áo và cửa kính, không khí ô nhiễm cũng cản tia tử ngoại vào da; mùa đông ít ánh nắng hơn mủa hè.
Phần lớn sinh tố D được dự trữ ở tế bào mỡ, xương và thịt. Một số nhỏ ở gan, óc, phổi và thận. Phần không dùng tới hầu hết được bài tiết theo phân, chỉ có dưới 4% theo nước tiểu.
Nhu cầu
Mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 5mcg (tương đương khoảng 200 IU) và không nhiều quá 10mcg (tương đương khoảng 400IU).
Thiếu sinh tố D có thể đưa đến bệnh c̣i xương ở trẻ em, mềm xương (osteomalacia) ở người cao tuổi và xơ cứng mạch máu.
Trong bệnh c̣i xương, xương mềm và biến dạng, xương ngực nhô về phía trước (pigeon breast), xương sọ chậm khép kín, xương sống cong, răng sữa chậm mọc, răng khôn mỏng manh, men răng mau hư. Tất cả đều do thiếu calci và phosphor trong xương.
Dùng sinh tố D với liều lượng lớn như trên 50mcg trong một ngày (tương đương 2000 U.I) có thể nguy hiểm. Calci trong máu sẽ lên cao, kết tụ vào các tế bào tim, mạch máu, thận, phổi … và cao quá có thể đưa tới tử vong.
Phụ nữ có thai và trẻ em sơ sinh dùng nhiều sinh tố D quá th́ van tim thu hẹp, em bé bị chậm phát triển trí năo và khuyết tật. Thường thường chỉ khi dùng sinh tố D dạng chế biến th́ mới có nguy cơ này, cho nên cần tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi dùng.
Sinh Tố D và Ánh Sáng Mặt Trời
Sinh tố D là một chất bột mầu trắng, không mùi, ḥa tan trong mỡ, không ḥa tan trong nước, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao và không bị oxy hóa. Do đó sinh tố này không bị mất đi trong chế biến hoặc cất trữ thức ăn.
Sinh tố D có dưới nhiều dạng và mỗi dạng có tác dụng riêng. Calciferol là h́nh thức có tác dụng mạnh nhất.
Gan và thận giúp chuyển hóa sinh tố D tiêu thụ trong thực phẩm hoặc do tác dụng của tia nắng sang dạng hormone 1.25 dihydrooxyvitamin D. Hormon này gửi tín hiệu cho ruột non để tăng hấp thụ calci và phosphor.
Công dụng
Sinh tố D rất cần cho sự tăng trưởng của xương và răng.
Sinh tố duy tŕ chất calci và phospho trong máu ở mức b́nh thường bằng cách điều ḥa sự hấp thụ hai khoáng chất này từ thực phẩm.
Nếu không có sinh tố D, calci trong thực phẩm không được ruột non hấp thụ, cơ thể sẽ lấy calci dự trữ trong xương ra để cung ứng cho nhu cầu khác của các cơ quan, bộ phận.
Một số chuyên viên y tế cho rằng sinh tố D có thể làm giảm nguy cơ ung thư ruột già, vú và các bệnh phong nhức khớp, nhưng vấn đề này vẫn c̣n đang trong phạm vi nghiên cứu.
Một số nghiên cứu khác cho là sinh tố D có khả năng duy tŕ tốt hệ miễn dịch, giúp tế bào tăng trưởng và phân sinh thành các loại đặc biệt
Nguồn cung cấp
Thực phẩm cung cấp rất ít sinh tố D, nhưng may mắn là thiên nhiên giúp chúng ta tạo ra loại sinh tố này qua tác dụng của ánh nắng mặt trời chiếu trên da.
Tia cực tím của nắng biến hóa chất ergosterol dưới da thành một loại sinh tố D rồi gan và thận tiếp tay biến thành sinh tố D hữu hiệu cho cơ thể. Chỉ cần phơi nắng 10-15 phút, hai hoặc ba lần mỗi tuần là có đủ lượng sinh tố D cần thiết. V́ lẽ đó, sinh tố này c̣n được gọi là “Sinh tố Ánh Nắng” Sunshine Vitamin).
Điều cần lưu ư là:
-Nên tắm nắng vào buổi sáng khi tia nắng c̣n dịu hoặc xế chiều khi nắng không gay gắt;
-Không nên bôi quá nhiều kém chống nắng v́ kem ngăn tia cực tím hấp thụ qua da.
-Nên phơi ḿnh trần càng nhiều càng tốt.
-Cẩn thận để da khỏi bị cháy nắng và có thể gây ung thư da.
Lượng sinh tố D do nắng tạo ra thay đổi tùy theo thời gian và mức độ tiếp cận với ánh sáng.
Da có mầu đậm cản ánh sáng tới 95%, quần áo và cửa kính, không khí ô nhiễm cũng cản tia tử ngoại vào da; mùa đông ít ánh nắng hơn mủa hè.
Các loại cá béo như cá trích (bloater, herring), cá thu (mackerel), cá hồi (salmon), cá ngừ (Tuna), cá sardine là nguồn cung cấp chính của sinh tố D. Cá ăn các sinh vật phù du (plankton) phơi ḿnh trên mặt biển nắng chói.
Gan, ḷng đỏ trứng, bơ có một ít sinh tố D.
Rau trái hầu như không có hoặc chỉ có vài dấu vết sinh tố D
Sữa người và sữa ḅ có rất ít sinh tố D. V́ thế, các thứ sữa và thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh đều được bổ sung sinh tố D, chẳng hạn như một lít sữa thường được bổ sung 10mcg sinh tố D (tương đương với 400 IU).
Ngoài ra, ngũ cốc khô ăn sáng, bánh mỳ, margarine, nước trái cây cũng thường được cho thêm sinh tố D.
Sinh tố D được ruột non hấp thụ với sự trợ giúp của mật.
Phần lớn sinh tố D được dự trữ ở tế bào mỡ, xương và thịt, một số nhỏ ở gan, óc, phổi và thận.
Phần không dùng tới hầu hết được bài tiết theo phân, chỉ có dưới 4% theo nước tiểu ra ngoài.
Nhu cầu
Viện Y học Hoa Kỳ đề nghị mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 5mcg (tương đương với 200 IU) và không nhiều quá 10mcg (tương đương với 400IU).
Tuy nhiên, một số nhà dinh dưỡng khác, như bác sĩ người Canada Reinhold Vieth, lại cho rằng cơ thể cần số lượng sinh tố D cao hơn, khoảng 4000IU/ ngày.
Thiếu sinh tố D
Thiếu sinh tố D có thể đưa đến bệnh c̣i xương ở trẻ em (ricket), mềm xương (osteomalacia) ở người cao tuổi và xơ cứng mạch máu.
Trong bệnh c̣i xương, xương mềm và biến dạng, xương ngực nhô về phía trước (pigeon breast), xương sọ chậm khép kín, xương sống cong, răng sữa chậm mọc, răng khôn mỏng manh, men răng mau hư. Tất cả đều là do thiếu calci và phosphor trong xương.
Thiếu sinh tố D xảy ra khi:
*Tiêu thụ ít hơn số lượng được khuyến khích
*Ít tiếp xúc với tia nắng
*Thận không chuyển hóa sinh tố D sang dạng hormone
*Cơ thể không hấp thụ được sinh tố D ở ruột
Người dị ứng với sữa hoặc ăn rau thuần túy đều dễ bị thiếu sinh tố D. Trẻ em chỉ nuôi với sữa mẹ cũng thiếu sinh tố D, nếu các em không được dùng thêm calci phụ.
Những trường hợp sau đây cần dùng thêm sinh tố D:
-Em bé nuôi với sữa mẹ.
-Người trên 50 tuổi. Lư do là da của họ không tổng hợp hữu hiệu được sinh tố D và thận cũng kém chuyển hóa sinh tố D thành dạng kích thích tố.
Theo thống kê, có từ 30-40% người cao tuổi bị găy xương hông v́ thiếu sinh tố D. Do đó lớp người này có thể được bảo vệ hơn, nếu dùng thêm sinh tố D.
-Những người ít tiếp xúc với mặt trời như cư dân miền bắc cực, dân chúng mặc quần áo chùm kín cơ thể, người làm việc trong không gian không có mặt trời.
-Người da mầu, có nhiều chất màu melanin bao phủ khiến tia tử ngoại không xâm nhập được vào da.
Người có rối loạn hấp thụ chất béo như trong bệnh viêm ruột (bệnh Crohn), bệnh xơ nang tụy tạng (cystic fibrosis), bệnh gan, tụy tạng, giải phẫu cắt bỏ một phần bao tử hoặc ruột.
Thừa sinh tố D
Dùng sinh tố D với liều lượng lớn như trên 50mcg trong một ngày (tương đương 2000 U.I) có thể gây ra nôn mửa, táo bón, ăn không ngon, mệt mỏi, xuống cân, tăng lượng calci trong máu, rối loạn tâm trí.
Quá cao calci trong máu có thể đưa tới rối loạn nhịp tim, kết tụ calci vào các tế bào tim, mạch máu, thận, phổi.
Các nhà dinh dưỡng định mức độ tối đa sinh tố D mà cơ thể chịu đựng được là 25µ (1000IU) cho trẻ em tới 12 tháng; 50µ (2000IU) cho trẻ em, phụ nữ có thai và mẹ cho con bú sữa của mính.
Một số nghiên cứu cho hay, phụ nữ có thai và trẻ em sơ sinh dùng nhiều sinh tố D quá th́ van tim thu hẹp, bé bị chậm phát triển trí năo và bị khuyết tật. Thường thường chỉ khi dùng sinh tố D phụ thêm th́ mới có nguy cơ này. V́ thế, nên tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi dùng.
SINH TỐ E
Sinh tố E được các khoa học gia tại Đại học Berkeley, California khám phá ra cách nay hơn 80 năm. Trong những thập niên vừa qua, sinh tố này đă là một trong những ngôi sao sáng trong số các chất dinh dưỡng.
Có hai nhóm sinh tố E chính: nhóm tocopherols và tocotrienol với 4 isomers.
Trong hai nhóm này, nhóm alpha-tocopherol isomer có tác dụng mạnh nhất ở trong cơ thể. Cơ thể hấp thụ được cả tocopherol thiên nhiên và nhân tạo nhưng loại thiên nhiên trong thực phẩm có nhiều tác dụng tốt hơn.
Sinh tố E (tocopherol) có dạng dầu sền sệt, mầu vàng nhạt, ḥa tan trong chất béo hoặc cồn và không ḥa tan trong nước.
Sinh tố chịu đựng được sức nóng và acid nhưng bị phân hủy bởi tia tử ngoại hoặc oxygen.
Đun nấu với nhiệt độ b́nh thường không làm mất sinh tố E, nhưng khi chiên rán ch́m trong chất béo hoặc đóng hộp, sấy khô th́ sinh tố E mất đi khá nhiều.
Vai tṛ của sinh tố E trong cơ thể
Trong cơ thể, vitamin E có vai tṛ quan trọng trong việc chuyển hóa của các tế bào, bảo vệ sinh tố A và chất béo khỏi bị oxy hóa, tạo hồng cầu, pḥng ngừa sự hư hao của tế bào và giúp cơ thể sử dụng sinh tố K.
Công dụng
Sinh tố E được đề nghị để pḥng ngừa hoặc điều trị một số vấn đề của sức khỏe do tác dụng chống oxy hóa của chúng. Tuy nhiên, cho tới nay kết quả các nghiên cứu đều chưa được thống nhất, chưa có tính cách kết luận hoặc mới có ư kiến trung dung (neutral), đôi khi tiêu cực (negative).
Theo một số tác giả, sinh tố E là một chất chống oxy hóa rất hữu hiệu. Sinh tố bảo vệ các mô, giúp chế tạo và bảo vệ hồng huyết cầu; giúp cơ thể sử dụng sinh tố K.
V́ là chất chống oxy hóa, một số tác giả cho biết sinh tố E có thể tiêu diệt hoặc vô hiệu hóa các gốc tự do (free radicals) do đó có thể giữ một vai tṛ nào đó trong sự pḥng ngừa ung thư và làm chậm tiến tŕnh lăo suy. Selenium và sinh tố E có thể thay thế, hỗ trợ cho nhau trong công dụng này.
Nghiên cứu sơ khởi cho thấy sinh tố E có thể ngăn ngừa các chứng bệnh tim mạch, kể cả những chứng nhồi máu cơ tim hay tai biến động mạch năo, v́ nó làm giảm bớt sự kết tụ của cholesterol xấu LDL (low density lipoprotein) ở trong mạch máu.
Một số nghiên cứu khác cho thấy sinh tố E có thể làm tăng tính miễn dịch bằng cách bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương, do đó sức đề kháng của cơ thể với các bệnh nhiễm trùng mạnh hơn. Đặc tính này có lẽ cũng giúp tŕ hoăn các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ.
Sinh tố E c̣n làm giảm nguy cơ bệnh cườm mắt (cataract) nhờ khả năng chống oxy hóa.
Các nghiên cứu trước đây cho thấy sự sinh đẻ của chuột khả quan hơn khi cho dùng sinh tố E.
Trái với tin tưởng của nhiều người, sinh tố này không có vai tṛ ǵ trong việc làm đời sống t́nh dục người nam mạnh hơn.
Nguồn cung cấp
Nguồn cung cấp chính sinh tố E là thực phẩm gốc thực vật như dầu đậu nành, dầu hột bông g̣n (cotton seed oil), dầu hướng dương (sunflower oil), dầu bắp, phó sản của các dầu vừa kể như margarine; trong mầm lúa ḿ (wheat germ); trong bắp, các loại hạt có vỏ cứng, hạt dưa (seed), quả ô liu, măng tây và các loại rau có lá màu lục.
Thực phẩm gốc động vật có rất ít sinh tố E.
Sinh tố E được hấp thụ ở ruột non với sự hỗ trợ của mật và chất béo.
Sinh tố E lưu chuyển trong máu và được dự trữ trong tế bào mỡ, gan, bắp thịt, phần dư thừa được bài tiết qua phân.
Không giống như sinh tố A và D, sinh tố E không gây ra triệu chứng ngộ độc khi ta dùng một số lượng cao.
Tuy nhiên, đang uống thuốc Coumadin chống loăng máu cần cẩn thận, v́ sinh tố E cao quá có thể làm xuất huyết nhiều hơn.
Nhu cầu
Nhu cầu sinh tố E thay đổi tùy theo tuổi tác, nam hoặc nữ, t́nh trạng sức khỏe và số lượng chất béo băo ḥa mà người đó tiêu thụ. Chất béo băo ḥa dễ bị oxy hóa v́ thế cần tăng sinh tố E nếu ăn nhiều chất này.
Liều (dose) sinh tố được ghi theo đơn vị milligram hoặc IU (International units). 1mg alpha-tocopherol tương đương với 1.5 IU.
Tại Hoa Kỳ, giới chức y tế dinh dưỡng đề nghị (Recommended Daily Allowance- RDA) là:
-Nam nữ từ 14 tuổi và phụ nữ có thai ở mọi tuổi cần 15mg (hoặc 22.5IU),
– Phụ nữ cho con bú sữa mẹ cần 19mg (hoặc 28.5IU) sinh tố E mỗi ngày.
Số lượng này đều có trong phần ăn hàng ngày nếu ta tiêu thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng trong thực phẩm.
Với trẻ em sơ sinh, không có RDA nhưng có đề nghị:
-Các em khỏe mạnh bú sữa mẹ từ lúc sanh tới 6 tháng cần 4mg/ngày (6IU/ngày);
Từ 7-12 tháng cần 5mg/ngày (7.5 IU/ngày).
RDA cho trẻ em
-Từ 1-3 tuổi: 6mg/ngày (7.5 IU);
-Từ 4-8 tuổi: 7mg/ngày (10.5 IU)
– Trẻ em từ 9-13 tuổi: 11mg/ngày (16 IU/ngày).
Thiếu sinh tố E
Thiếu sinh tố E rất ít khi xảy ra và có thể thấy trong bệnh nhân kém hấp thụ chất béo ở ruột như bệnh Crohn, sau giải phẫu, khi kém dinh dưỡng, khi tiêu thụ rất ít sinh tố E hoặc trong vài bệnh di truyền đặc biệt.
Thiếu sinh tố trong thời gian lâu có thể đưa tới không vững trong việc đi đứng và không có phối hợp giữa các cơ bắp, yếu cơ bắp, giảm phản xạ (reflex). Thiếu kinh niên có thể đưa tới mù ḷa, sa sút trí tuệ, thay đổi nhịp tim.
Điều trị khi thiếu sinh tố E cần được bác sĩ xác định và theo dơi v́ có nhiều chứng minh khoa học cho hay, dùng thêm sinh tố E có thể gây hậu quả không tốt cho cơ thể.
An toàn của sinh tố E
Cho tới nay, chưa có chứng minh khoa học về sự công hiệu của sinh tố E khi dùng quá liều để được cơ quan y tế đưa ra (RDA). Do đó, cần cân nhắc lợi hại trước khi quyết định dùng thêm sinh tố E.
Dùng thêm trong thời gian ngắn với liều tối đa 1000mg/ ngày (tương đương với 1100 IU) được coi như tương đối an toàn và có thể có ích lợi.
Ảnh hưởng lâu dài khi dùng nhiều sinh tố E vẫn chưa được làm rơ cho nên các giới chức y tế khuyên không nên dùng quá nhiều sinh tố này.
Quá nhiều sinh tố E có thể đưa tới viêm da, đau bụng, tiêu chẩy, ói mửa, tăng rủi ro xuất huyết, chóng mặt, mệt mỏi, nhức đầu, mờ mắt…
SINH TỐ K
Sinh tố K (c̣n gọi là sinh tố chống xuất huyết) ḥa tan trong chất béo và có hai loại: K1 có tự nhiên trong rau mầu lục và K2 được tổng hợp bởi các vi sinh vật trong ruột của người và động vật. Sinh tố K3 được tổng hợp bằng phương pháp khoa học.
Công dụng
Sinh tố K có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể chống chẩy máu khi bị vết thương trên da thịt hay xuất huyết trong cơ quan nội tạng. Sinh tố K giúp gan tổng hợp bốn yếu tố đông máu II, VII, IX và X mà khi thiếu các yếu tố này th́ máu không đông được .
Nhiều nghiên cứu sơ khởi cho thấy sinh tố K có thể tăng cường sức chịu đựng của bộ xương ở người cao tuổi.
Nguồn cung cấp
Các vi khuẩn trong ruột con người tạo khoảng 80% sinh tố K, số c̣n lại do thức ăn cung cấp.
Sinh tố K có nhiều trong trà xanh, cây củ cải (turnip), bắp su (cabbage), su lơ (cauliflower), những loại rau có lá lớn, đậu nành và nhiều loại dầu thực vật, gan, thịt lợn.
Sinh tố K chịu đựng được sức nóng và độ ẩm nhưng bị tia tử ngoại, acid, kiềm, oxygen phân hủy. Việc nấu nướng thức ăn thường không làm mất sinh tố K.
Sinh tố K tổng hợp menadione hay K3 cũng có tác dụng như sinh tố K.
Nhu cầu
Mỗi ngày nên tiêu thụ từ 30 mcg-80 mcg tùy theo độ tuổi. Số lượng này đều có trong thực phẩm nên không cần phải uống thêm sinh tố K.
Lư do thiếu sinh tố K thường là do uống nhiều thuốc kháng sinh khiến vi khuẩn trong ruột bị tiêu diệt, hoặc không có khả năng hấp thụ sinh tố K từ thực phẩm.
Trẻ sơ sanh chưa có vi sinh vật trong ruột, cũng thường hay thiếu sinh tố K nên sau khi sinh, được tiêm một lượng nhỏ sinh tố này để ngừa chảy máu.
Những Loại Thuốc Thông Thường Có Thể Làm Tăng Nguy Cơ Mất Trí Nhớ
Các bệnh nhân bị Alzheimer và mất trí nhớ ở Mexico City trong một buổi luyện tập để trị liệu
VOA - Một nghiên cứu mới của các nhà nghiên cứu Mỹ nhận thấy rằng những loại thuốc thông thường, mua không cần toa - kể cả thuốc giúp dễ ngủ và điều trị dị ứng - có thể làm tăng nguy cơ mất trí nhớ và bệnh Alzheimer ở những người từ 65 tuổi trở lên.
Những loại thuốc này được gọi là chung là anticholinergics, một nhóm thuốc ức chế chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine. Chúng xuất hiện trong một loạt những loại thuốc từ thuốc chống trầm cảm cho tới giăn cơ.
Chúng gây ra nhiều tác dụng phụ như khô mắt và miệng, buồn ngủ và táo bón.
Một nghiên cứu về những loại thuốc này nhận thấy những người già dùng anticholenergics trong ba năm hoặc lâu hơn có nguy cơ bị mất trí nhớ cao hơn.
Các nhà nghiên cứu tại Trường Dược của Đại học Washington theo dơi gần 3.500 người đàn ông và phụ nữ lớn tuổi, không ai trong số họ bị mất trí nhớ hoặc bị bệnh Alzheimer ở giai đoạn đầu của nghiên cứu.
800 người tham gia dùng liều thuốc chuẩn hàng ngày - bao gồm thuốc kháng histamine và thuốc để kiểm soát bàng quang - phát triển chứng mất trí nhớ, trong đó có bệnh Alzheimer, sau khi theo dơi trong khoảng thời gian trung b́nh là bảy năm.
Nguy cơ mất trí nhớ gia tăng cũng xuất hiện ở những người dùng thuốc - gồm thuốc chống trầm cảm ba ṿng - để điều trị trầm cảm.
Nghiên cứu được công bố trên chuyên san JAMA Internal Medicine.
Các nhà nghiên cứu nói rằng người dân không nên hoảng sợ và ngừng uống thuốc của họ.
Thay vào đó, họ tư vấn những người dùng thuốc bị nghi ngờ nên nói chuyện với những người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho họ, để có thể được kê toa thuốc thay thế an toàn hơn.
Máy tính, truyền h́nh, điện thoại ngày càng trở thành phương tiện làm việc, giải trí quen thuộc với con người ngày nay. Việc sử dụng màn h́nh của các phương tiện nói trên không đúng cách có thể gây hại nhiều đến sức khỏe, đặc biệt đối với giới trẻ, trước hết với cặp mắt. Theo một nghiên cứu của Pháp, thanh niên lứa tuổi 16-24 có thời gian dùng màn h́nh cao nhất, trung b́nh gần 8 giờ/ngày.
Báo Le Figaro ngày 25/06/2014 cho biết một kết quả nghiên cứu mới đây của Hiệp hội quốc gia về sức khỏe thị lực Pháp (Asnav). Nghiên cứu thấy, trong thời gian 2013-2014, đối với các thanh niên lứa tuổi 16-24, khoảng thời gian sử dụng màn h́nh trung b́nh là 7 giờ 54 phút/ngày/người, vượt một giờ so với trước đó. Lớp tuổi cao hơn sử dụng màn h́nh điều độ hơn với thời gian trung b́nh 5 giờ 13 phút/người.
Tuy nhiên, một thống kê của Viện quốc gia Pháp về thống kê và kinh tế học (INSEE) đưa ra một con số rất khác, người Pháp dành một nửa thời gian rỗi cho màn h́nh trung b́nh 2 giờ 30 phút/ngày (số liệu 2010). Lứa tuổi từ 15 đến 24, trung b́nh có 2 giờ/ngày trước màn h́nh vô tuyến, 1 giờ 40 phút trước màn h́nh máy tính, và 16 phút trước cùng lúc cả hai màn h́nh.
Cũng theo số liệu của Hiệp hội quốc gia về sức khỏe thị lực Pháp, được Le Figaro trích dẫn, 29% người Pháp nói chung, và 40% thanh niên cảm thấy các triệu chứng như mỏi mắt, ngứa ngáy mắt, rối loạn thị giác, thị lực sút giảm hay mắc chứng đau nửa đầu.
Một loạt các nghiên cứu y khoa cho thấy màn h́nh có rất nhiều khả năng là thủ phạm gây ra t́nh trạng mệt mỏi và chứng khô mắt. Cụ thể là, những người trẻ làm việc thường xuyên với màn h́nh (trên 7 tiếng/ngày), thường mô tả các triệu chứng gắn liền với bệnh khô mắt, như đau, ngứa, khó chịu, hơn là những người sử dụng màn h́nh ít hơn 5 giờ/ngày. Theo các nhà nghiên cứu, nguyên nhân trực tiếp dẫn đến t́nh trạng khô mắt là lượng protein MUC5AC, có trong nước mắt bị giảm xuống.
Giáo sư Christophe Baudoin, Viện thị giác Paris, nhắc lại là : « mắt bị khô có thể tác hại đến chất lượng cuộc sống, cụ thể là nếu như điều này khiến giác mạc bị hỏng. Hệ quả là một số người cả thấy bỏng rát, rối loạn thị giác, thậm chí có người bừng tỉnh giữa đêm v́ đau đớn ».
V́ sao nh́n màn h́nh lâu lại tăng nguy cơ bị khô mắt ?
Một nghiên cứu chỉ ra là tần số chớp mắt của người làm việc hay giải trí với màn h́nh chỉ chợp mắt trung b́nh thấp hơn 2,5 lần so với một người đang nói chuyện. Số lần chớp mắt càng giảm hơn đối với người làm việc với máy tính, trong hoạt động nghề nghiệp (do sự căng thẳng, tập trung), so với người giải trí trước màn h́nh TV hay máy tính bảng.
Một nguyên nhân khác có thể làm tăng độ khô mắt : đó là khi tầm mắt cao ngang với máy tính. Khi đó người nh́n buộc phải mở to mắt, và như vậy diện tích bề mặt giác mạc mở ra cũng tăng lên, khiến tăng độ bốc hơi của màng thủy dịch và tăng nguy cơ tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm từ môi trường. Tư thế này cũng đ̣i hỏi các cơ mắt phải căng lên, khiến mắt mau mệt.
Việc mắt bị tác động c̣n xuất phát từ hiệu ứng của ánh sáng màu xanh lơ, phát ra từ các màn h́nh LED. Sóng phát ra từ màn h́nh loại này đi vào mắt người xem kém hơn b́nh thường, khi màng thủy dịch của mặt bị thiếu hay chất lượng kém, đặc biệt khi mắt bị khô, khiến cho h́nh ảnh trở nên kém nét và mắt mau mệt. Sóng này cũng khiến vơng mạc của mắt, tức bộ phận bao lấy con ngươi hay đồng tử, bị lăo hóa nhanh chóng, khi bộ phận này có trục trặc.
Theo nhà nghiên cứu Viện thị giác Paris, người Nhật đă có cách để khắc phục chuyện này với các kính chống ánh sáng xanh lơ dùng cho người làm việc với màn h́nh. Cũng theo nhà nghiên cứu này, màn h́nh về bản chất không nguy hiểm cho mắt, nhưng vấn đề là phải biết cách sử dụng.
Biện pháp hạn chế tác hại
Các biện pháp dùng để hạn chế tác hại của việc nh́n lâu màn h́nh đối với mắt là, chớp mắt thường xuyên trong khi xem, đặt màn h́nh thấp hơn tầm mắt, di chuyển cái nh́n thường xuyên, mang loại kính thích hợp, sử dụng nước nhỏ mắt sinh lư và nhất là nghỉ ngơi thường xuyên giữa chừng.
Ông Yuichi Uchino, một nghiên cứu Nhật Bản, vừa có công tŕnh công bố trên tờ Jama Ophtamology về chủ đề này, có lời khuyên : « mỗi cá nhân có một ngưỡng khác nhau khi làm việc với màn h́nh, không thể nào có một tiêu chuẩn chung cho tất cả. Ngược lại, tôi cho răng, sau mỗi giờ sử dụng màn h́nh, rất nên đổi sang một việc khác trong ṿng mười lăm phút. Nh́n chung là, đối với cặp mắt cũng như với cơ thể, ngồi im không động đậy từ giờ này qua giờ khác làm sao mà có thể khỏe được ? ».
Saturday, March 18, 2017
Làm Thế Nào Để Khỏi Già ?
Khi nào các bộ phận trong cơ thể của con người bắt đầu thoái hóa?
Già là một điều không ai tránh khỏi. Hiện nay các viện nghiên cứu y khoa đă cho biết một cách chính xác các bộ phận trong cơ thể của con người bắt đầu thoái hóa từ lúc nào.
Các bác sĩ người Pháp đă t́m thấy chất lượng tinh trùng bắt đầu suy thoái từ tuổi 35, bởi thế khi người đàn ông 45 tuổi th́ một phần ba số lần mang thai sẽ dẫn đến sảy thai. Angela Epstein đă viết trong DailyMail, tuổi của các bộ phận trong cơ thể bắt đầu suy thoái như sau :
1./ Năo bắt đầu suy thoái lúc 20 tuổi. Khi chúng ta trưởng thành, các tế bào năo bị giảm dần. Và năo cũng teo nhỏ lại. Khởi đầu con người có 100 tỉ tế bào năo, nhưng đến tuổi 20 con số nầy giảm dần, và đến tuổi 40 con người mất mỗi ngày 10.000 tế bào ảnh hưởng rất nhiều đến trí nhớ và có tác dụng rất lớn đến tâm sinh lư người già.
2./ Ruột bắt đầu suy giảm từ tuổi 55. Ruột tốt có sự cân bằng giữa các vi khuẩn có ích và có hại. Vi khuẩn có ích sẽ giảm đi đáng kể sau tuổi 55, đặc biệt ở phần ruột già. Sau 55 tuổi bộ tiêu hóa bắt đầu xấu đi và sẽ gây hại cho các bệnh đường ruột. Táo bón là một bệnh thông thường của tuổi già, cũng như dịch vị từ bao tử, gan, tuyến tuỵ, ruột non bị suy giảm .
4./ Bọng đái bắt đầu suy thoái từ tuổi 65. Người già thường mất kiểm soát bọng đái. Nó bắt đầu co lại đột ngột, ngay cả khi không đầy. Phụ nữ dễ gặp trục trặc này hơn khi chấm dứt kinh nguyệt. Khả năng chứa nước tiểu của bọng đái một người già chỉ bằng nửa so với người trẻ tuổi, khoảng 2 cốc ở tuổi 30 và 1 cốc ở tuổi 70. Điều này khiến người già phải đi tiểu nhiều hơn, và dễ nhiễm trùng đường tiểu.
5./ Vú bắt đầu thoái hóa từ năm 35 tuổi. Khi người đàn bà đến 30 tuổi th́ vú mất dần các mô và mở, sự đầy đặn và kích cở của bộ vú bị suy giảm. Khi 40 tuổi núm vú bị teo lại và vú tḥng xuống.
6./ Phổi lăo hóa từ tuổi 20. Sụn sườn vôi hóa, lồng ngực biến dạng, khớp cứng ảnh hưởng tới thở, nhu mô phổi giảm đàn hồi, giăm phế nang. Dung tích của phổi bắt đầu giảm dần từ tuổi 20. Đến tuổi 40 có nhiều người đă bắt đầu khó thở v́ các cơ bắp và xương sườn buồng phổi bắt đầu xơ cứng.
7./ Giọng nói bắt đầu yếu và khàn kể từ tuổi 65. Phụ nữ có giọng khàn và nhỏ trong khi đàn ông giọng cao và nhẹ.
8./ Mắt lăo hóa từ năm 40 và phần lớn phải mang kiếng, không c̣n nh́n rơ một vật ở xa. Khả năng tập trung của mắt kém hơn do cơ mắt yếu hơn.
9./ Tim lăo hóa từ tuổi 40. Khối lượng cơ tim giảm. Tuần hoàn nuôi cơ tim cũng giảm, suy tim tiềm tàng, huyết áp tăng dần. Sức bơm của tim giảm dần v́ các mạch máu giảm sự đàn hồi. Các động mạch cứng dần và bị mở đóng vào các thành mạch. Máu cung cấp cho tim cũng bị giảm bớt. Đàn ông 45 tuổi và đàn bà 55 dễ bị đau tim.
10./ Gan lăo hóa từ năm 70. Chức năng chuyển hóa và giải độc giảm. Tuy nhiên gan là một bộ phận gần như không chịu khuất phục tuổi tác. Người ta có thể ghép gan của một ông già 70 tuổi cho một người 20 tuổi.
11./ Thận lăo hóa năm 50. Số đơn vị lọc chất thải khỏi máu bắt đầu giảm xuống ở tuổi trung niên.
12./ Tuyến tiền liệt lăo hóa vào năm 50. Hệ thống sinh dục nam gồm có: tinh hoàn và bộ phận sinh dục phụ như đường dẫn tinh, tuyến tiền liệt, tuyến hành niệu đạo, túi tinh và dương vật. Tuyến tiền liệt thường lớn dần theo tuổi tác. Khi tuyến tiền liệt tăng kích thước sẽ ép vào niệu đạo và bàng quang, gây khó khăn cho tiểu tiện. Nó gây nên triệu chứng tiểu ngập ngừng, tiểu nhiều lần, tăng nguy cơ nhiễm trùng tiết niệu và tiểu khó.
13./ Xương lăo hóa hóa vào tuổi 35. Cho đến giữa những năm 20 tuổi, mật độ xương vẫn c̣n tăng. Trẻ em xương lớn rất nhanh, cứ mỗi 2 năm lại thay đổi toàn bộ xương củ nhưng đến tuổi 35 th́ xương đă lăo, hiện tượng mất xương bắt đầu như một quá tŕnh già cả tự nhiên.
14./ Răng suy từ tuổi 40. Răng bị hao ṃn. Dễ bị bệnh nha chu. Niêm mạc bị teo dần.
15./ Bắp thịt lăo hóa từ năm 30. Thông thường bắp thịt khi bị lăo hoá th́ được tái tạo ngay, nhưng đến tuổi 30 th́ tái tạo ít hơn là lăo hóa. Đến tuổi 40, mỗi năm bắp thịt bị sút giảm từ 0.5 đến 2 % . V́ thế người già khó giữ thăng bằng, trở thành chậm chạp, dễ bị ngă và gẫy xương.
16./ Nghe [thính giác] giảm đi kể từ giữa năm 50. Rất nhiều người bị lăng tai kể từ năm 60.
17./ Da suy giảm kể từ năm 20. Chúng ta đă giảm dần việc sản xuất chất keo dính của da từ giữa tuổi 20. Việc thay thế các tế bào chết cũng chậm dần.
18./ Vị giác và khứu giác giảm từ năm 60. Thông thường chúng ta có thể nếm được 100.000 vị trên lưởi. Các vị này chúng ta chỉ nếm được phân nửa khi già và đến tuổi 60 th́ không c̣n ngửi và nếm một cách chính xác được nữa.
19./ Sinh sản mất khả năng từ năm 35. Khả năng sinh nở của phụ nữ bắt đầu giảm sau tuổi 35, v́ số lượng và chất lượng trứng trong tử cung giảm xuống.
20./ Tóc lăo hóa từ tuổi 30. Thông thường cứ 3 năm th́ tóc cũ sẽ được thay thế toàn bộ tóc mới. Và đến năm 35 tuổi th́ tóc không c̣n đen nhánh nữa mà ngă màu đen xám và rụng dần đi.
Làm thế nào để làm chậm sự lăo hóa ?
Già không phải là một bệnh nhưng già tạo điều kiện cho bệnh phát sinh và phát triển; cần chú ư một số đặc điểm sau:
- Người già thường mắc nhiều bệnh cùng một lúc, có bệnh dễ phát hiện, nhưng cũng có bệnh rất kín đáo, tiềm tàng, nguy hiểm.
- Triệu chứng ít khi điển h́nh, không ồ ạt, không rơ rệt, nên khó chẩn đoán, dễ sai lạc nếu ít kinh nghiệm.
- Khả năng phục hồi sức khỏe sau các trận ốm thường chậm hơn so với người trẻ, nên sau điều trị phải có thời gian an dưỡng.
Một số biện pháp làm giảm tốc độ lăo hóa:
Học thuyết âm dương của y học cổ truyền chứng minh con người là một chỉnh thể giữa âm dương, giữa khí và huyết. Luôn luôn thăng bằng với nhau từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên, từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong theo một quy luật nhất định, để duy tŕ sự sống của con người được bền vững dài lâu.
V́ thế muốn giảm tốc độ lăo hóa cần phải:
Về tư tưởng luôn luôn lạc quan yêu đời, chủ động gạt bỏ những cái làm ảnh hưởng đến bộ năo, hạn chế tối đa nỗi cô đơn, giải quyết tốt nhất mối quan hệ xă hội và gia đ́nh, có triết lư sống đúng; phải chú ư cả 3 vấn đề: lẽ sống, lối sống và hành động sao cho khoa học văn minh để loại trừ 7 nguyên nhân gây bệnh của Đông y là : hỷ, nộ, ưu, tư, bi, kinh, khủng.
Muốn được thảnh thơi phải có kiến thức, phải có hiểu biết để nh́n nhận vấn đề sao cho đúng đắn qua báo chí, đài phát thanh, truyền h́nh để làm chủ được ḿnh và giáo dục cho gia đ́nh, con cháu giảm các nỗi bực dọc và tự chăm lo cho ḿnh.
Thường xuyên luyện tập đều đặn về trí tuệ và thể lực như đọc sách báo, nghe đài, xem TV, internet… đồng thời tập thể dục thể thao, đi bộ, tập thở, tĩnh tâm thư giăn, v.v… phù hợp với hoàn cảnh và sức khỏe từng người.
Sinh hoạt điều độ, không làm ǵ quá sức b́nh thường, giữ ǵn trạng thái cân bằng giữa ngủ và nghỉ, giữa ăn và làm, giữa trí óc và chân tay, giữa trong nhà và ngoài trời, giữa lười và chăm, v.v… cũng rất quan trọng.
Ăn uống đúng và đủ theo khả năng của ḿnh, không nên nghiện bất cứ thứ ǵ, hạn chế thịt nhất là mỡ, ăn nhiều rau quả tươi, giảm chất bột, giảm bánh kẹo, bảo đảm cân bằng thức ăn âm và dương, giữ người không béo và cũng không gầy. Nên nhớ con người là giống ăn ngũ cốc, nên thức ăn cho người phải 80% là ngũ cốc c̣n 20% là rau quả và các thứ khác, không nên ăn quá no, người già rất cần đạm ở đậu tương, vừng lạc, tôm cua, ốc hến…
Cần có môi trường sống tự nhiên tốt, phần lớn các cụ sống 100 tuổi trở lên đều ở vùng núi, ở nông thôn c̣n ở thành phố th́ rất ít và gốc cũng không phải thành thị. Hiện nay môi trường sống đang bị tàn phá nghiêm trọng đó là tự hủy hoại ḿnh (chặt cây, phá rừng, chất thải, phân hóa học, thuốc trừ sâu….) đă làm mất đi cảnh thanh b́nh của thiên nhiên, là điều cũng nên hết sức tránh.
Kiên tŕ áp dụng 10 bài học về sức khỏe của Nhật Bản, đất nước được mệnh danh là 'vương quốc của tuổi thọ' v́ có tuổi thọ cao nhất thế giới hiện nay. 10 bài học đó là:
- Bớt ăn thịt, ăn nhiều rau
- Bớt ăn mặn, ăn nhiều chất chua
- Bớt ăn đường, ăn nhiều hoa quả
- Bớt ăn chất bột, ăn nhiều sữa
- Bớt mặc nhiều quần áo, tắm nhiều lần
- Bớt đi xe, năng đi bộ
- Bớt phiền muộn, ngủ nhiều hơn
- Bớt nóng giận, cười nhiều hơn
- Bớt nói, làm nhiều hơn
- Bớt ham muốn, chia sẻ nhiều hơn.
Những bài học trên có tác dụng rất lớn đối với những người bị tăng huyết áp, bệnh tim mạch, ung thư dạ dày, viêm gan…
Tóm lại: Biết cách sống, ta có thể làm chậm được quá tŕnh lăo hóa, kéo dài được tuổi thọ, có thể điều chỉnh được chiếc đồng hồ sinh học trong con người chúng ta chạy chậm lại, ta cũng có thể giữ bộ máy cực kỳ tinh vi của ta được bền vững lâu dài hơn.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
Games
