Tại Đối thoại Shangri-La 2025, căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc một lần nữa trở thành tâm điểm thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ bày tỏ lo ngại sâu sắc về các hoạt động quân sự và ảnh hưởng chiến lược ngày càng mở rộng của Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Trong khi đó, Trung Quốc giữ thái độ thận trọng, không cử Bộ trưởng Quốc phòng tham dự và hạn chế phát ngôn gây căng thẳng.
Cuộc cạnh tranh chiến lược
Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiếp tục được xem là trọng điểm địa chính trị toàn cầu. Với vị trí chiến lược đặc biệt, khu vực này không chỉ là huyết mạch vận tải hàng hải quốc tế mà còn chứa đựng nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng và quan trọng đối với an ninh kinh tế toàn cầu.
Mỹ, với mục tiêu duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật pháp, tiếp tục củng cố mạng lưới liên minh và đối tác tại khu vực, trong đó có các quốc gia Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và Singapore. Các hoạt động tập trận đa phương, tăng cường hiện diện hải quân và không quân được xem là các biện pháp nhằm bảo đảm tự do hàng hải và ngăn ngừa các hành động đơn phương làm thay đổi nguyên trạng. Đồng thời, các cơ chế hợp tác đa phương như Bộ Tứ (Quad) được tăng cường nhằm nâng cao khả năng phối hợp và đối phó với các thách thức an ninh mới nổi.
Trong khi đó, Trung Quốc tập trung phát triển năng lực quân sự thông qua việc xây dựng và quân sự hóa các đảo nhân tạo tại Biển Đông, đồng thời mở rộng các căn cứ quân sự và phát triển các hệ thống tên lửa tầm xa. Bên cạnh đó, sáng kiến kinh tế - chiến lược “Vành đai và Con đường” không chỉ thúc đẩy phát triển hạ tầng kết nối mà còn góp phần mở rộng tầm ảnh hưởng kinh tế và an ninh tại khu vực.
Tại Đối thoại Shangri-La 2025, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth đã bày tỏ lo ngại về các bước đi quân sự quyết đoán của Trung Quốc, nhấn mạnh nguy cơ tiềm ẩn từ việc gia tăng các năng lực tác chiến tầm xa và các hoạt động xây dựng căn cứ mới. Ông cảnh báo những diễn biến này có thể làm gia tăng rủi ro đối đầu, đồng thời ảnh hưởng tới quyền tự do hàng hải và an ninh khu vực, gây áp lực lên các đồng minh và đối tác chiến lược của Mỹ.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth phát biểu tại Shangri-La 2025.
Phía Trung Quốc lựa chọn giữ thái độ thận trọng tại diễn đàn, thể hiện qua việc không cử Bộ trưởng Quốc phòng tham dự. Bắc Kinh tái khẳng định các tuyên bố về quyền chủ quyền, bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia, đồng thời kêu gọi sự tôn trọng lẫn nhau và hợp tác để duy trì hòa bình, ổn định khu vực. Việc duy trì kênh ngoại giao mở được xem là yếu tố then chốt nhằm giảm thiểu các căng thẳng và xây dựng lòng tin giữa các bên.
Hệ quả và thách thức an ninh
Việc căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tiềm ẩn nhiều hệ lụy đối với an ninh và ổn định khu vực. Sự gia tăng các hoạt động quân sự và đối đầu chiến lược có thể dẫn đến một vòng xoáy chạy đua vũ trang, làm gia tăng nguy cơ va chạm trên biển, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn của các tuyến hàng hải quốc tế. Điều này cũng kéo theo tác động tiêu cực đến chuỗi cung ứng và tăng trưởng kinh tế của nhiều quốc gia trong khu vực.
Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia nhỏ và vừa tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang chịu sức ép phải lựa chọn giữa việc hợp tác với các siêu cường và giữ vững chủ quyền quốc gia. Sự cân bằng tinh tế trong chính sách ngoại giao trở thành thách thức lớn, tạo nên bức tranh chính trị an ninh đa chiều và phức tạp hơn bao giờ hết. Để ứng phó, các quốc gia trong khu vực cần xây dựng chiến lược ngoại giao linh hoạt, đồng thời tăng cường hợp tác đa phương nhằm giảm thiểu rủi ro xung đột và duy trì môi trường ổn định, hòa bình cho phát triển bền vững.
Dù tồn tại những khác biệt và cạnh tranh rõ nét, cả Washington và Bắc Kinh đều ý thức sâu sắc về những hệ lụy nghiêm trọng từ một cuộc đối đầu trực tiếp. Vì vậy, các kênh ngoại giao cùng đối thoại an ninh vẫn được duy trì như những công cụ thiết yếu nhằm kiểm soát căng thẳng và hạn chế nguy cơ xung đột bùng phát. Tuy nhiên, sự thiếu hụt lòng tin cùng những lập trường kiên định liên quan đến các vấn đề chủ quyền, thương mại và công nghệ vẫn là thách thức lớn, cản trở tiến trình đạt được các thỏa thuận bền vững trong ngắn hạn.
Đối thoại Shangri-La tiếp tục khẳng định vai trò then chốt như một diễn đàn quan trọng, nơi các quốc gia trong khu vực cùng các đối tác chiến lược như Nhật Bản, Ấn Độ, Úc,... trao đổi quan điểm, thúc đẩy hợp tác an ninh và xây dựng mạng lưới cân bằng quyền lực nhằm duy trì hòa bình, ổn định khu vực. Đồng thời, sự đóng góp ngày càng nổi bật của các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc, ASEAN trong việc thúc đẩy ngoại giao đa phương, tuân thủ luật pháp quốc tế và giảm thiểu căng thẳng tiềm tàng cũng góp phần quan trọng vào bức tranh an ninh khu vực.
Đối thoại năm nay một lần nữa làm rõ vị trí chiến lược trọng yếu của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong cuộc cạnh tranh quyền lực giữa Mỹ và Trung Quốc. Dù các bước đi quân sự quyết đoán của Bắc Kinh cùng phản ứng cứng rắn từ Washington tạo ra nhiều thách thức, sự thận trọng trong phát ngôn và duy trì kênh đối thoại ngoại giao thể hiện nhận thức chung về nguy cơ leo thang xung đột.
Trong bối cảnh đó, sự linh hoạt và thiện chí từ cả hai phía, kết hợp với vai trò hỗ trợ tích cực của cộng đồng quốc tế, là yếu tố quyết định trong việc bảo đảm hòa bình, ổn định và thúc đẩy phát triển bền vững tại khu vực chiến lược này. Cộng đồng quốc tế, đặc biệt các quốc gia trong và ngoài khu vực, cần tiếp tục theo dõi sát sao diễn biến, đồng thời tăng cường hợp tác, đối thoại nhằm ngăn ngừa những hệ quả bất lợi có thể ảnh hưởng sâu rộng đến trật tự quốc tế và an ninh toàn cầu.
