Sau Đại hội Đảng 20 khiến quan hệ Liên Âu - Trung Quốc

[vuitoichat]

Theo như hiện nay, chủ đề chính trong các cuộc tranh luận về Trung Quốc ở châu Âu tập trung vào câu hỏi : làm thế nào để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc ? Đây là bài học kinh nghiệm rút ra từ việc châu Âu phụ thuộc vào năng lượng của Nga trong khi nước này xâm lăng Ukraina. Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 diễn ra từ ngày 16 đến ngày 22/10 đã gửi những thông điệp cho thế giới mà châu Âu cần phải lưu tâm.

Ảnh minh họa : Quốc kỳ Trung Quốc (T) và cờ Liên Hiệp châu Âu (EU). AFP/File

Kết quả của Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 cho thấy mối quan hệ giữa Trung Quốc và châu Âu sẽ không hề đơn giản và các nước trong châu lục này sẽ phải có phản ứng. Đó là nội dung bài viết đăng hôm 26/10/2022 trên trang mạng của Nhật The Diplomat. RFI xin giới thiệu.

Trong những năm gần đây, các nước châu Âu ngày càng thống nhất trong đánh giá của họ về việc Trung Quốc nâng tầm ảnh hưởng về chính trị toàn cầu theo ý của họ, coi thường các quy tắc trong và ngoài nước. Hiện nay, chủ đề chính trong các cuộc tranh luận về Trung Quốc ở châu Âu tập trung vào câu hỏi : làm thế nào để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc ? Đây là bài học kinh nghiệm rút ra từ việc châu Âu phụ thuộc vào năng lượng của Nga trong khi nước này xâm lăng Ukraina. Do vậy, sự bất ổn về Đài Loan cũng đã trở thành một chủ đề được các quốc gia châu Âu tranh luận rộng rãi.

Tầm quan trọng của những vấn đề này đối với Liên Hiệp châu Âu (EU) đã được thể hiện rõ trong cuộc họp của Hội Đồng Châu Âu hôm 21/10, với việc các nước trong khối này thừa nhận “sự gia tăng căng thẳng” trong mối quan hệ cạnh tranh « mang tính hệ thống » với Trung Quốc và nhu cầu ưu tiên « đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu thô bằng cách hướng tới những nhà cung cấp đáng tin cậy ».

Đồng thời, châu Âu vẫn bị thu hút bởi thị trường và các khoản đầu tư của Trung Quốc, thể hiện qua cuộc tranh luận gần đây của chính phủ Đức về việc có cho phép Trung Quốc đầu tư vào cảng Hamburg hay không. Thủ tướng Đức Olaf Scholz sẽ công du Trung Quốc ngày 04/11, và như vậy sẽ là lãnh đạo phương Tây đầu tiên thăm Bắc Kinh kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Giống như người tiền nhiệm Angela Merkel trước đây, cùng đi với thủ tướng Scholz sẽ được một phái đoàn doanh nghiệp.

Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 diễn ra từ ngày 16 đến ngày 22/10 đã gửi những thông điệp cho thế giới mà châu Âu cần phải lưu tâm. Thông điệp quan trọng nhất là sự lãnh đạo trường tồn với các chính sách. Bất chấp những lo ngại của giới lãnh đạo doanh nghiệp trong nước và các nhà hoạch định chính sách về sự suy giảm kinh tế ở Trung Quốc và các biện pháp zero-Covid làm mất lòng dân, tổng bí thư Tập Cận Bình đã củng cố quyền lực của ông qua việc đắc cử nhiệm kỳ 3, mở đường cho ông làm chủ tịch nước tiếp nhiệm kỳ 3 sau cuộc họp của Quốc Hội Trung Quốc vào tháng 03/2023.

Hơn nữa, Tập Cận Bình đã thành công trong việc bổ nhiệm các đồng minh thân cận nhất của ông vào Ban Thường vụ Bộ Chính trị mới, trung tâm quyền lực của Trung Quốc, khiến sự thống trị của ông trong tất cả các lĩnh vực, chính sách thậm chí còn lớn hơn trước, nếu không muốn nói là tuyệt đối.

Điều này cũng có thể gây ra những hậu quả đối với chính sách đối ngoại, vì nó báo trước rằng Bắc Kinh sẽ có nhiều vai trò quyền lực hơn. Với tư cách là nhà lãnh đạo then chốt của Trung Quốc trong những năm tới, ông Tập Cận Bình cũng sẽ cảm thấy tự tin hơn trong việc phát huy sức mạnh kinh tế và chính trị của Trung Quốc trong các vấn đề quốc tế. Khi làm như vậy, ông sẽ nhận được sự ủng hộ của ngoại trưởng Vương Nghị, người đã giành được một ghế trong Bộ Chính trị và có khả năng sẽ trở thành người đứng đầu ngành ngoại giao, thay thế ông Dương Khiết Trì trong Quốc vụ viện Trung Quốc vào tháng 3 năm sau.

Trong những năm gần đây, ông Vương Nghị không né tránh cái gọi là chính sách ngoại giao “chiến binh sói”: áp dụng “ngoại giao cưỡng bức” và “bắt nạt” các nước không có cùng quan điểm với Trung Quốc. Mục đích phát huy sức mạnh của đất nước cũng được nhắc lại trong báo cáo của Đại hội Đảng, không chỉ nêu bật môi trường quốc tế và nội địa đầy thách thức mà Trung Quốc phải đối mặt, mà còn tự tin nói về sự trỗi dậy của “ảnh hưởng quốc tế, sức hấp dẫn và sức mạnh của Trung Quốc được định hình.”

Báo cáo không đưa ra các kế hoạch cải cách kinh tế, nhưng nói rõ về nhu cầu của Trung Quốc đối với các nguồn lực toàn cầu và khoa học và công nghệ để thúc đẩy sự phát triển kinh tế nước này. Báo cáo chỉ rằng các nguồn lực toàn cầu nên được thu hút thông qua việc tận dụng thế mạnh của thị trường khổng lồ của Trung Quốc, mở rộng trao đổi về khoa học và công nghệ quốc tế bằng cách tiếp tục thúc đẩy việc mở cửa với thế giới trong các lĩnh vực thương mại khác nhau. “Việc mở cửa” này không phải là một ý tưởng gì cao cả, mà là một điều cần thiết cho Trung Quốc. Trong cấu hình địa chính trị hiện tại, trong đó Trung Quốc và Hoa Kỳ đang bị cuốn vào một cuộc chiến công nghệ, hợp tác kinh tế và khoa học, công nghệ với châu Âu là điều bắt buộc đối với Bắc Kinh. Tốc độ tăng trưởng chậm và việc thiếu các kế hoạch cải cách nền kinh tế sẽ chỉ làm tăng nhu cầu hợp tác với nước ngoài của Trung Quốc.

Châu Âu có thể hình thành một chiến lược ngoại giao kinh tế?

Kết quả của Đại hội Đảng 20 khẳng định rằng các chính sách của Trung Quốc sẽ có ít thay đổi và châu Âu cần phải tìm cách đối phó với trò chơi quyền lực của Trung Quốc. Đồng thời, các nhà hoạch định chính sách châu Âu nên tính đến thực tế là Trung Quốc phụ thuộc vào sự hợp tác kinh tế và khoa học công nghệ với châu Âu và ngược lại. Việc giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ mất nhiều thời gian, nên châu Âu phải phát triển một chính sách ngoại giao dựa trên các sức mạnh và nhu cầu kinh tế chiến lược của châu Âu, vì nó có lợi cho tác nhân địa chính trị mà châu lục này mong muốn. Châu Âu có thể tận dụng sự phụ thuộc của Trung Quốc, cũng như vị thế đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc.

Điều này càng quan trọng hơn khi một trong số ít các chính trị gia cấp cao đại diện cho chính sách “mở cửa và cải cách” là thủ tướng Lý Khắc Cường dự kiến sẽ từ chức vào đầu năm 2023. Người sẽ thay thế ông là ông Lý Cường, nổi tiếng với tư cách là Bí thư Thành ủy Thượng Hải cùng với chính sách zero-Covid cực kỳ nghiêm ngăt. Nhưng với tư cách là thủ tướng trong tương lai, ông dự kiến sẽ tập trung vào các ngành công nghiệp đổi mới và công nghệ cao, điều có thể mang lại cơ hội cho châu Âu xác định hợp tác trong tương lai về các lĩnh vực này với Trung Quốc.

Một chiến lược làm cân bằng các mối quan hệ kinh tế của mình là điều cần thiết đối với châu Âu, nhằm tìm ra cách đối phó với Trung Quốc với tư cách là một đối tác và đối thủ cạnh tranh có hệ thống. Một chiến lược như vậy sẽ cần phải cân bằng giữa việc bảo vệ thị trường nội địa châu Âu và giảm thiểu các lỗ hổng trong lĩnh vực thương mại, đầu tư và công nghệ, cũng như hoan nghênh các tín hiệu tích cực từ việc Trung Quốc thúc đẩy hợp tác. Điều quan trọng cần nhấn mạnh với Trung Quốc sau Đại hội Đảng là hợp tác trong các lĩnh vực như khoa học công nghệ cũng như các lĩnh vực phụ thuộc vào nhau phải là những hợp tác có qua có lại.

Giảm bớt những điểm yếu của châu Âu không đồng nghĩa với việc tách riêng kinh tế ra, nhưng việc bảo vệ các nguyên tắc tự do dựa trên luật lệ quốc tế, bảo vệ nhân quyền và việc tự khẳng định vai trò của châu Âu là những mục tiêu quan trọng hơn là lợi ích kinh tế từ việc hợp tác với Trung Quốc. Khẳng định điều này với Bắc Kinh sẽ là một nhiệm vụ đối với các nhà lãnh đạo châu Âu khi nói chuyện với các lãnh đạo Trung Quốc hay khi đi thăm Trung Quốc, như thủ tướng Đức Scholz sẽ đi thăm. Việc gửi thông điệp này tới Trung Quốc cũng sẽ ngăn các nước châu Âu tỏ ra cơ hội hay bị chia rẽ trong cách tiếp cận với Trung Quốc.

Những thách thức mà Trung Quốc đặt ra, có thể thấy rõ từ kết quả của Đại hội Đảng, trước hết đòi hỏi một phản ứng chiến lược về mặt kinh tế và chính trị, và Liên Âu cần phải chuẩn bị cho điều này.