Eo biển Đài Loan như một thùng thuốc súng. Quan hệ Mỹ - Trung căng thẳng đến đâu ? Nguy cơ bùng nổ xung đột đến đâu ? Khả năng ḥa dịu thế nào ?... Rất nhiều vấn đề trong quan hệ Mỹ - Trung thể hiện rơ qua ứng xử với Đài Loan. Ngày thứ Ba 19/07, bất ngờ lan truyền các thông tin từ nội bộ chính quyền Mỹ về các bất đồng của hành pháp đối với chuyến đi Đài Loan của chủ tịch Hạ Viện, dự kiến vào tháng tới. Ngày hôm sau, thứ Tư 20/07, trả lời báo giới, tổng thống Joe Biden xác nhận : ‘‘Quân đội cho rằng một chuyến đi như vậy là không phù hợp vào lúc này’’. Hăng tin Pháp AFP cho biết trong cuộc trả lời báo chí hôm thứ Năm 21/07, chủ tịch Hạ Viện thậm chí khẳng định rơ: lư do lo ngại của Quân đội có thể là Trung Quốc liều lĩnh ‘‘bắn hạ’’ chuyến phi cơ đưa đoàn Quốc Hội Mỹ đến Đài Loan. Thông tin ṛ rỉ về chuyến đi của chủ tịch Quốc Hội Mỹ đầu tuần này khiến Bắc Kinh giận dữ.

Về những bất đồng trong nội bộ chính quyền Mỹ và căng thẳng Mỹ - Trung liên quan đến kế hoạch của bà Pelosi, thông tín viên David Thomson từ Miami cho biết thêm:
‘‘Chuyến công du dự kiến của chủ tịch Hạ Viện Mỹ đến Đài Loan hiện vẫn chưa được xác nhận, nhưng đă gây ra nhiều xáo động ở thượng đỉnh quyền lực Mỹ. ‘‘Quân đội cho rằng, đó không phải là ư kiến hay’’ - tổng thống Joe Biden cảnh báo sáng nay. Phản ứng được đưa ra, sau khi có các cảnh báo rất cứng rắn từ Trung Quốc. Bắc Kinh đe dọa sẽ có các biện pháp mạnh mẽ để ‘‘bảo vệ chủ quyền quốc gia’’, nếu chuyến thăm của chủ tịch Hạ Viện Mỹ diễn ra vào mùa hè này.
Chủ tịch Hạ viện Mỹ - người công khai chỉ trích Bắc Kinh - trên thực tế đă có cuộc nói chuyện trực tuyến với phó tổng thống Đài Loan hồi tháng Giêng năm nay. Nếu chuyến đi diễn ra, bà Nancy Pelosi, nhà lănh đạo quan trọng đứng hàng thứ ba trong hệ thống quyền lực Mỹ, sẽ là lănh đạo cao cấp nhất của nước Mỹ công du Đài Loan kể từ năm 1997.
Thế đối đầu nói trên khiến t́nh h́nh thêm tồi tệ, bởi tổng thống Joe Biden – dự kiến sẽ gặp đồng cấp Trung Quốc trong mươi hôm tới - vốn đă khiến Bắc Kinh tức giận vào cuối tháng 5 vừa qua, khi khẳng định là Hoa Kỳ sẽ can thiệp quân sự trong trường hợp Trung Quốc xâm lược Đài Loan. Khả năng Trung Quốc tấn công Đài Loan sẽ chỉ là vấn đề thời gian theo cơ quan t́nh báo Mỹ CIA’’.
Kế hoạch Đài Loan của bà Pelosi : Động thái nắn gân Trung Quốc ?
Nhưng thế khó xử không chỉ ở về phía nội bộ chính quyền Mỹ. Bắc Kinh khó ḷng chấp nhận việc chuyến đi của lănh đạo Quốc Hội Mỹ - nổi tiếng là người kiên tŕ đường lối vận động cho dân chủ và nhân quyền tại Trung Quốc – có khả năng khiến phe đ̣i độc lập tại ‘‘ḥn đảo nổi loạn’’ Đài Loan thêm phần phấn chấn. Năm 1991, khi c̣n là dân biểu, bà Pelosi đă từng trương biển tưởng niệm các sinh viên trong vụ thảm sát 1989, ngay tại quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh. Hạ Viện Mỹ trong những năm gần đây, dưới quyền chủ tịch của bà Nancy Pelosi, cũng là định chế đưa ra nhiều ‘‘chưa từng có’’ các dự luật chống lại chế độ độc tài toàn trị Trung Quốc.
Bắc Kinh vẫn thường xuyên lên án Wahsington từ bỏ nguyên tắc ‘‘Một nước Trung Hoa’’, ủng hộ một Đài Loan độc lập, nhưng chuyến đi dự kiến của lănh đạo Quốc Hội Nancy Pelosi (lănh đạo cao cấp nhất đến Đài Bắc từ một phần tư thế kỷ qua), diễn ra đúng vào tháng cực kỳ nhạy cảm đối với chế độ Bắc Kinh - hơn 2 tháng trước cuộc Đại hội đảng 5 năm một lần - quả là điều càng khiến thêm chính quyền Trung Quốc khó xử. Trước đó, vào tháng 4/2022, bà Pelosi từng dự kiến đi Đài Loan, nhưng chuyến đi rút cuộc bị hủy bỏ do bà bị nhiễm Covid. Vào thời điểm đó, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (Wang Yi) gọi kế hoạch này là một ‘‘hành động khiêu khích ác ư’’.
Nancy Pelosi - Thiên An Môn
Dân biểu Nancy Pelosi giương biển tưởng niệm sinh viên tranh đấu v́ dân chủ ở thiên an Môn (Video 1991).
Phản ứng của Bắc Kinh với chuyến đi của chủ tịch Quốc Hội Mỹ có thể là một trắc nghiệm cho quan hệ Mỹ - Trung trong vấn đề Đài Loan. Trang mạng Politico chuyên về chính trị Mỹ dẫn lời của cựu đô đốc Hải quân Mỹ Mark Montgomery, cựu quan chức thuộc Ủy ban Quân lực Thượng Viện, khẳng định chuyến đi có thể của bà Pelosi là sự tiếp nối cần thiết cho các phát biểu cam kết bảo vệ Đài Loan, mà tổng thống Biden đă đưa ra ‘‘một cách vô t́nh hay có chủ đích’’. Giới chính trị gia đảng đối lập Cộng Ḥa Hoa Kỳ cũng dường như ủng hộ mạnh mẽ chuyến đi của bà Pelosi. Tuy nhiên, lănh đạo phe Cộng Ḥa tại Thượng Viện, Mitch McConnell (trong cuộc trả lời phỏng vấn hôm 21/07) cũng nhấn mạnh, điều quan trọng là Quốc Hội Hoa Kỳ phải thông qua được dự luật về chính sách quốc pḥng trước cuối năm nay, để đáp ứng được các đe dọa lâu dài từ Trung Quốc đối với an ninh quốc gia. Và đó mới là ‘‘thông điệp thực sự’’ gửi đến Bắc Kinh.