Nhiều người nước ngoài không coi bánh ḿ kẹp kiểu Việt là một thành viên trong họ bánh ḿ, mà sẽ gọi bằng cái tên Việt “banh-mee” để lột tả được hết sự độc đáo của nó.
Sài G̣n
Từ lâu, Sài G̣n đă được xem là nơi sinh ra món bánh ḿ kẹp thịt kiểu Việt nổi tiếng, khi những năm 60 và 70 của thế kỉ trước, số lượng đông đảo người Pháp tại đây đă giới thiệu và phổ biến công thức bánh Baguette của họ. Người Việt đă cải biên Baguette cho bớt đặc ruột và có lớp vỏ gịn hơn, chiều dài vừa ăn. Kết hợp cùng các nguyên liệu thịt và rau xanh hợp lư, ổ bánh ḿ Sài G̣n đă trở thành món ăn b́nh dân quen thuộc trên mọi miền đất nước. Quả thực, không có nơi đâu bánh ḿ kẹp lại đa dạng về chủng loại và độc đáo về công thức như ở “quê mẹ” Sài G̣n.
Đứng dầu danh sách này sẽ luôn là bánh ḿ kẹp thịt truyền thống gồm pate, bơ dầu, jambon, chả lụa, đồ chua, dưa leo và rau thơm. Điểm cuốn hút đặc biệt của món bánh này đến từ những nguyên liệu được “Việt hóa” rất nhẹ nhàng và hợp khẩu vị người dân. Thay v́ dùng bơ động vật béo ngậy, bánh ḿ kẹp thịt sử dụng bơ dầu từ hạt thực vật. Thêm vào đó, phần đồ chua man mát gịn gịn sẽ tạo độ cân bằng hoàn hảo với phần nhân thịt mỡ màng.
Với ngôi sao chính là ổ bánh ḿ đặc biệt – vỏ ngoài gịn rụm nhưng bên trong xốp mềm – người Sài G̣n đă biến tấu thành đủ loại bánh kẹp thơm ngon. Bánh ḿ b́ là một món ăn sáng b́nh dân nhưng đủ sức chinh phục mọi người con Sài G̣n. B́ heo tuy không đắt tiền như thịt nhưng vẫn đầy hương vị nhờ nước mắm, thính, hành tỏi ḥa quyện, đi cùng phần nước tương hoặc nước sốt đặc biệt của riêng từng hiệu bánh. Món này cũng nhẹ bụng hơn hẳn bánh ḿ thịt, là lựa chọn tuyệt vời để cứu đói giữa những buổi học hay làm việc.
Nếu các hiệu cơm tấm thường tận dụng luôn b́ để kẹp bánh, th́ hầu hết các cửa hàng ăn uống cũng tận dụng nguyên liệu có sẵn để làm nhân bánh ḿ kẹp. Và từ đó, Sài G̣n tiếp tục cho ra đời biết bao công thức bánh ḿ hấp dẫn. Món bánh ḿ xíu mại kết hợp giữa nhân thịt mọng nước và vỏ gịn rụm, bánh ḿ heo quay gịn tan sần sật từ trong ra ngoài, hay bánh ḿ phá lấu thơm nức mũi mới ngửi đă thèm là những ví dụ điển h́nh của sự đa dạng này.
Đà Lạt
Bánh ḿ xíu mại th́ nhiều nơi cũng có nhưng có lẽ, bánh ḿ xíu mại ở Đà Lạt vẫn mang cho ḿnh những đặc trưng riêng khiến người ăn phải nhớ.
Mỗi phần xíu mại được bày trong chén nhỏ sâu ḷng, đầy nước súp, bên trong có các viên xíu mại, chả que, da heo, và hành lá rắc đầy bên trên. Thưởng thức một lần cái vị ngọt xương, với cái cay nồng của ớt trong nước dùng kết hợp bánh ḿ mới ra ḷ trong tiết trời se lạnh của Đà Lạt quả là thích thú.
Nha Trang
Khi đi đến xứ biển, món bánh ḿ “thành phố” có chút biến đổi và mang những màu sắc địa phương rất riêng. Bánh ḿ Nha Trang nổi tiếng với công thức không một chút bơ nào, vỏ gịn và rỗng ruột c̣n hơn bánh ḿ Sài G̣n phiên bản gốc. Không có mùi bơ, không gây ngán, bánh ḿ Nha Trang siêu gịn chỉ ăn không hay chấm sữa đặc cũng đă tuyệt ngon. Loại bánh này cũng kết hợp rất linh hoạt với đủ loại nhân kẹp lẫn đồ chấm.
Nổi tiếng nhất phải kể đến bánh ḿ chả cá đúng chất món ăn miền biển: chả cá làm từ nạc basa hay cá thu với chút gia vị, thái sợi vừa rồi chiên ngập dầu cho vàng rụm và thơm lừng, kẹp với bánh ḿ và rau dưa. Tương ớt cùng ớt tươi cùng được kết hợp nhằm làm tăng hương vị nồng ấm, đồng thời cũng át cái tanh của cá và làm dậy mùi thơm vô cùng. Món bánh ḿ chả cá không chỉ phổ biến ở Nha Trang nói riêng mà c̣n ở các vùng biển nói chung, trong đó điển h́nh là Vũng Tàu.
V́ có độ gịn và mỏng, bánh ḿ Nha Trang cũng rất được ưa chuộng để chấm với các món nước như ragu ḅ, ḅ kho hay bao tử nấu tiêu. Kết cấu gịn tan của bánh với một chút ẩm mịn từ nước chấm tạo ra sự kết hợp hoàn hảo cho vị giác. Bản thân bánh không bơ, không ngán, nên “năng suất tiêu thụ” món bánh này trong bữa ăn cũng đương nhiên tốt hơn b́nh thường.
Hội An
Nhắc đến Hội An, người ta thường nghĩ tới bánh ḿ Phượng. Dường như địa chỉ này đă trở nên quá phổ biến khi hàng loạt những người nổi tiếng thế giới đă tới đây ăn và không ngớt lời ca ngợi. Trong số đó có thể kể đến như: Anthony Bourdain, Gordon Ramsay...
So với bánh ḿ ở những nơi khác, điểm đặc biệt của bánh ḿ Phượng có thể là 3 thứ: vỏ bánh ḿ, nước sốt và rau đi kèm. Tất cả kết hợp với nhau rất hài ḥa và hợp lư. Nếu để ư kĩ, bạn sẽ nhận thấy rằng, vỏ bánh ḿ ở đây luôn gịn và cứng hơn so với bánh ở Hà Nội hay Sài G̣n. Đây cũng là điều cần thiết để bánh không bị nhũn nát khi rưới 3 loại nước sốt đặc biệt của quán. Bên cạnh đó, người ta c̣n ấn tượng với bánh ḿ Phượng là bởi bánh có rất nhiều rau ăn kèm: nào hành, nào mùi, nào húng... và c̣n cả một loại rau thơm rất đặc trưng của Hội An nữa.
Hà Nội
Điều kiện khí hậu 4 mùa rơ rệt ở thủ đô lại cho phép bánh ḿ kẹp biến hóa đa dạng theo thời tiết. Nổi bật nhất ở Hà Nội phải kể đến các món bánh ḿ nóng gịn, dành riêng cho những ngày giá rét. Các đặc sản ấm nóng mùa đông như nem nướng, khoai nướng, nem chua rán,… đều được người dân Hà Nội tận dụng để tạo ra các công thức bánh ḿ “không đụng hàng”.

Giới trẻ Hà Thành – vốn nổi tiếng với niềm đam mê ăn quà – đă đưa món bánh ḿ nem khoai trở nên phổ biến từ Bắc vào Nam. Sự kết hợp thú vị giữa nem chua rán truyền thống với khoai tây chiên, trong cùng một ổ bánh ḿ nóng gịn thật sự là món ăn ngon miệng, ấm bụng cho những ngày trở lạnh. Vị béo của nem chua rán vốn làm nức ḷng bao thế hệ thực khách đường phố Hà Nội, nay lại càng được nâng cấp nhờ cái ngọt bùi của khoai tây chiên và phần sốt sữa chua. Nghe tưởng chừng như chúng sẽ không ăn nhập với nhau, nhưng chỉ sau miếng cắn đầu tiên, bạn sẽ cảm nhận được tất cả những hương vị bùi bùi, beo béo, gịn tan hoà quyện rất “hợp rơ” với nhau, đảm bảo bạn sẽ chỉ muốn ăn nữa cho xem!
Cũng lại nói về sự kết hợp độc đáo của bánh ḿ kẹp Hà Nội, ta không thể bỏ qua món bánh ḿ chảo. Sở dĩ có cái tên như vậy bởi một phần ăn sẽ được dọn trên chảo gang – luôn luôn nóng rực – với đầy đủ pate, bít tết, trứng ốp la, cùng một ổ bánh ḿ gịn rụm. Lấy ư tưởng từ các suất bít tết kiểu Tây, nhưng thay vào đó, các hàng quán vỉa hè Hà Nội đă không chú trọng ở phần thịt ḅ đắt đỏ, mà đưa ổ bánh ḿ b́nh dân trở thành “ngôi sao” của đĩa ăn. Bánh ḿ chảo luôn nóng gịn như từ trong ḷ ra là điểm nhấn khó quên trong hành tŕnh ăn vặt đường phố ở Hà Nội.
Hải Pḥng
Đến với Hải Pḥng, bạn sẽ được người dân nơi đây mời ăn thử bánh ḿ cay: chiếc bánh ḿ dài nhỏ, gịn tan, dậy mùi pate và rất cay. Và có lẽ, đây là chiếc bánh ḿ có giá rẻ nhất ở Việt Nam. Ngày trước, chỉ cần 500 đồng là bạn có thể mua được 1 chiếc bánh ḿ cho ḿnh rồi. C̣n giờ đây, khi mà những những loại bánh ḿ khác lên đến tiền "chục" th́ 1 chiếc bánh ḿ Hải Pḥng ngon lành vẫn chỉ khoảng 2.000 - 3.000 đồng mà thôi.
Tạm kết:
Từ ổ bánh ḿ dài thật dài bên Pháp du nhập sang, người Việt Nam đă biến hóa cho ra loại bánh ḿ vừa vặn nhỏ xinh, phù hợp với khẩu phần lẫn khẩu vị của ḿnh. Và cũng từ ổ bánh nhỏ xinh ấy, mỗi địa phương lại tiếp tục biến tấu thêm để tạo nên những công thức bánh đậm màu sắc ẩm thực xứ ḿnh.
Những liệt kê trên đây vẫn chưa thật đầy đủ, câu chuyện về chiếc bánh ḿ Việt Nam cùng những biến thể của nó trên mọi miền đất nước sẽ c̣n kéo dài. Chiếc bánh ḿ kẹp giản dị này sẽ là minh chứng cho sức biến đổi và thích nghi linh hoạt của ẩm thực ở Việt Nam nói riêng và trên mọi quốc gia và mọi vùng miền nói chung.
Vietnamnet / MASK Online