Theo như ch́nh quyên tổng thống Donald Trump mới đây tuyên bố phục hồi việc chia sẻ thông tin t́nh báo với Ukraina cũng như là nối lại việc chuyển giao các gói vũ khí trên một tỷ đô la, đồng thời sau nhiều giờ thương thảo tại Ả Rập Xê Út, Ukraina và Mỹ ngày 11/03/2025, đă đạt được một thỏa thuận để có thể đề xuất với Nga một lệnh hưu chiến 30 ngày.
Ảnh minh họa: Vệ tinh trinh sát quân sự Helios 2-A của Pháp được đưa lên quỹ đạo ngày 18/12/2024. AFP - -
Tuy nhiên, quyết định của Donald Trump đưa ra cách nay gần một tuần « tạm ngưng » chia sẻ tin t́nh báo đă gây sứt mẻ quan hệ, dấy lên nhiều lời kêu gọi về sự « tự chủ » tại châu Âu trong lĩnh vực nhạy cảm.
Chuyện ǵ đă xảy ra ?
Ngày 05/03/2025, vài ngày sau khi thông báo tạm ngưng viện trợ quân sự cho Ukraina, tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo « tạm ngừng » chia sẻ tin t́nh báo cho Kiev. Trên kênh truyền h́nh Fox News, giám đốc cơ quan t́nh báo Mỹ CIA, John Ratcliffe, biện minh cho quyết định « khóa ṿi » thông tin là « nhằm đặt mọi bên can dự trong những điều kiện tốt cho các cuộc đàm phán ḥa b́nh ».
Trang mạng kênh truyền h́nh Pháp France 24, dẫn một số chuyên gia nhận định rằng đây rơ là một chiêu bắt chẹt nhằm ép Ukraina chấp nhận các điều kiện của Mỹ về đàm phán ḥa b́nh. Giới quan sát thừa nhận « tầm quan trọng của t́nh báo Mỹ đối với Kiev », cho phép quân đội Ukraina chống cự Nga một cách hiệu quả, nhất là vào thời điểm những ngày đầu cuộc chiến xâm lược của Nga năm 2022.
Thực hư hợp tác t́nh báo Ukraina – Mỹ ?
Theo trang France 24, sự đóng góp của CIA và NSA cho nỗ lực chiến tranh của Ukraina xuất phát trước hết từ 10 năm hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực t́nh báo, bắt đầu từ việc thiết lập các cơ sở hạ tầng thu thập thông tin ngay trên lănh thổ Ukraina như ăng-ten nghe lén và đào tạo nhân sự Ukraina. Điều này đă giúp quân đội Ukraina nhanh chóng khai thác các dữ liệu do Mỹ cung cấp ngay khi quân đội Nga vượt qua biên giới Ukraina hồi tháng 2/2022.
Thông báo của ông Donald Trump tác động mạnh đến ḍng dữ liệu chiến thuật và chiến lược chủ yếu do gián điệp Mỹ cung cấp cho đến lúc này. Trả lời France 24, ông Jeff Hawn, chuyên gia về quân sự Nga tại London School of Econonomics giải thích :
« Ưu điểm chính của các cơ quan gián điệp Mỹ nằm ở trinh sát kỹ thuật (từ việc chặn tín hiệu điện từ, theo chú thích của France 24), chặn thông tin liên lạc và định vị địa lư. Nhưng trên hết, mạng lưới vệ tinh Mỹ, hệ thống quan trọng nhất thế giới, cung cấp cho NSA – Cơ quan An ninh Quốc gia, cơ quan có quyền truy cập mạng lưới, một lợi thế rơ ràng. »
Cũng theo ông Jeff Hawn, « Mỹ đă có thể chia sẻ với Ukraina khả năng nghe lén mọi cuộc tṛ chuyện và xác định vị trí của bất kỳ ai hoặc bất cứ thứ ǵ rất nhanh chóng. Đây là một lợi thế chiến thuật không thể phủ nhận so với Nga ».
Tuy nhiên, Vincent Crouzet, cựu công tác viên cho DGSE (Tổng cục T́nh báo Đối ngoại Pháp), chuyên gia về các cơ quan t́nh báo, trên kênh truyền h́nh tư nhân Pháp TF 1, lưu ư thêm rằng, Washington không thể cung cấp tất cả các thông tin mà họ có cho Kiev về mặt trận các chiến dịch, về chiến trường hay như là về Nga. Một quốc gia luôn sàng lọc những ǵ mà họ có thể cung cấp, bởi v́ tin t́nh báo c̣n là một công cụ chủ quyền và sức mạnh một quốc gia.
Ông giải thích : « Có nhiều mức độ hợp tác. Trong trường hợp này, Mỹ chủ yếu ngừng chia sẻ thông tin điện tử và đến từ không gian, vốn rất cần thiết cho đối với Ukraina, đặc biệt là về h́nh ảnh không gian, cho phép họ xác định và chỉ định mục tiêu tốt hơn cũng như là quan sát hoàn hảo các hoạt động di chuyển quân của Nga và do đó có thể dự đoán các cuộc tấn công. »
Tác hại của lệnh cấm đối với Ukraina sẽ ra sao, nếu có ?
Hành động này của phía Mỹ, tuy chỉ kéo dài có vài ngày, nhưng đă bộc lơ rơ vấn đề đáng lo là hôm trước hôm sau, Washington có khả năng « ngắt ṿi » thông tin t́nh báo cho một nước. Theo truyền thông Anh Quốc, việc Hoa Kỳ tạm ngừng (pause) chia sẻ thông tin t́nh báo với Kiev không chỉ tác động đến t́nh h́nh chiến sự ở ngay Ukraina mà c̣n có thể làm « tê liệt » nhiều trang thiết bị quân sự của Mỹ đă được sử dụng cũng như là chưa có mặt tại Ukraina, ví dụ như các hệ thống tên lửa tối tân đang được chuyển tới các căn cứ ở Ba Lan.
« Các báo Anh nói điều này sẽ ảnh hưởng đến hơn khối lượng vũ khí và quân dụng trị giá trên 1 tỷ USD gồm hỏa tiễn vũ khí chống tăng và xe bọc thép. Pháo binh, giàn tên lửa dẫn đường dùng tín hiệu định vị toàn cầu GPS và hệ thống pḥng không Patriot, được cung cấp bởi Mỹ, hiện đóng vai tṛ giữ cho Ukraine chống trả được các đợi oanh kích ngày càng tăng của Nga, và đây là yếu tố cần thiết nếu Ukraine muốn tránh khỏi thất bại chắc chắn.
Không chỉ vậy, một số hệ thống vũ khí tinh vi của Vương quốc Anh, bao gồm tên lửa hành tŕnh Storm Shadow, cũng phụ thuộc vào tín hiệu định vị do Hoa Kỳ cung cấp để bắn trúng mục tiêu. Do thiếu thông tin tích hợp cùng hệ thống điều khiển của Mỹ, các chiến đấu cơ F-16 các nước châu Âu chuyển cho Ukraine đă ngừng bay.
Theo ông Matthew Savill, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Quốc pḥng Hoàng gia (RUSI), hỏa tiễn Storm Shadow của Anh cần những đầu đạn giả (dummy missiles) do Mỹ cung cấp để bắn ra trước, để hệ thống pḥng thủ trên không của Nga kích hoạt và bị lộ. Hỏa tiễn mang đầu đạn thật khi đó mới được bắn ra. Nay, quá tŕnh này có thể bị gián đoạn. »
Liệu Pháp có thể thay thế Mỹ về năng lực t́nh báo tại Ukraina ?
Một ngày sau thông báo của Washington « tạm ngưng » chia sẻ tin t́nh báo cho Ukraina, bộ trưởng Quân Lực Pháp Sebastien Lecornu, trên đài phát thanh France Inter tuyên bố Paris vẫn tiếp tục cung cấp thông tin t́nh báo cho Ukraina, bất chấp việc Washington ra lệnh cấm các nước đồng minh NATO chia sẻ tin t́nh báo cho Kiev.
Trong trường hợp lệnh cấm kéo dài, Paris chỉ có thể bù đắp một phần nào cho sự mất mát về t́nh báo của Mỹ. Pháp sở hữu một trường năng lực khá rộng, tự chủ và có quyền tự quyết gần như duy nhất tại châu Âu, phủ rộng trên mọi lĩnh vực của hoạt động t́nh báo như vệ tinh quan sát, có khả năng cung cấp h́nh ảnh chính xác, thời gian thực về chiến trường và những cảm biến điện từ để theo dơi hoạt động trên mặt đất.
Tuy nhiên, theo đánh giá từ Vincent Tourret, Quỹ Nghiên cứu Chiến lược, với ban Pháp ngữ đài RFI, qui mô năng lực này của Pháp vẫn c̣n quá khiêm tốn so với Mỹ : « Chúng ta có cảm biến không gian, có nhiều h́nh ảnh không gian. Chúng ta có tất cả những ǵ cho phép tạo dựng h́nh ảnh điện từ về chiến trường, ví dụ như vị trí các ra-đa của Nga và những điểm mù vùng phủ sóng của ra-đa này. Chúng ta có phương tiện, có chất lượng nhưng chúng ta không có được nguồn lực dồi dào như của Mỹ, đó là vấn đề chính. Chúng ta cung cấp các phương tiện chất lượng nhưng vẫn chưa đủ do cường độ các hoạt động chiến đấu diễn ra hàng ngày. »
Khi thông báo « tạm ngưng » cấp tin t́nh báo, tổng thống Trump đang « tự bắn vào chân » ḿnh ?
Tuy lệnh cấm nay đă được dỡ bỏ, nhưng thông báo của Mỹ đă làm dấy lên nhiều nỗi lo ngại ở các nước đồng minh châu Âu. Theo nhiều chuyên gia, quyết định này của ông Trump chẳng khác ǵ như hành động « tự bắn vào chân ḿnh ». Ông Kevin Riehle, từng làm việc tại nhiều cơ quan t́nh báo Mỹ và hiện là nhà nghiên cứu tại trường đại học Brunel ở Luân Đôn lưu ư với France 24 rằng « trong hoạt động trao đổi t́nh báo, thông tin lưu chuyển ở cả hai chiều, và Ukraina có vai tṛ rất hữu ích để Mỹ theo dơi Nga ».
Về điểm này, ông Vincent Crouzet trên TF1, nhấn mạnh thêm động thái vừa qua của chính quyền Trump, tuy chưa phải là một thách thức to lớn, nhưng có nguy cơ làm tổn hại đến các cơ quan t́nh báo Mỹ. Ông giải thích :
« Bởi v́ việc ngừng chia sẻ, ngừng trao đổi gây ra mối nghi kỵ giữa các cơ quan t́nh báo. Điều này có thể dẫn đến việc mất một nguồn thu thập thông tin về khu vực. Có nghĩa là Hoa Kỳ có nguy cơ mất khoảng một chục trạm của CIA tập hợp khoảng 100 chuyên viên t́nh báo ở Ukraina. Và do vậy, họ sẽ mất một lợi thế trên phương diện t́nh báo trong cuộc chiến tranh Nga – Ukraina, và điều này có thể sẽ là một bất lợi to lớn cho Washington để hiểu rơ cuộc xung đột. »
Đây cũng là quan điểm của chuyên gia Aviva Guttmann trên France 24, khi nhắc lại rằng các cơ sở hạ tầng lưu trữ thông tin viễn thông chặn được hiện nằm ở Ukraina đă giúp Mỹ có những bước đột phá đáng kể trong cuộc chiến chống gián điệp Nga như vụ t́nh báo Ukraina thu giữ được một drone của Nga năm 2010 cho phép các cơ quan t́nh báo Mỹ thu thập và phân tích để rồi có thể mă hóa được các mật mă quân sự Nga.
Niềm tin của các nước đồng minh vào Mỹ đang bị lung lay ?
Dù Hoa Kỳ đă bỏ lệnh ngưng chia sẻ thông tin t́nh báo với Ukraina có hiệu lực từ hôm 05/03, dư âm của vụ việc bất an này vẫn khiến cho Anh và các đồng minh trong liên minh « Ngũ Nhăn » (Five Eyes Alliance) gồm Hoa Kỳ, Anh, Canada, Úc và New Zealand phải nghĩ tới một tương lai không c̣n nước Mỹ trong ngành t́nh báo.
« Nhà báo James Skinner, từ tổ chức vận động cho tự do CANZUK International ở Canada cho biết theo tin riêng của ông, quan chức Anh quốc đang tính tới một liên minh t́nh báo toàn cầu vắng dần thậm chí không c̣n có nước Mỹ. Liên minh Five Eyes Alliance gồm 5 nước do Hoa Kỳ và Anh lập ra năm 1946 rồi mở rộng cho ba nước c̣n lại tham gia.
Nhưng tính bất định trong việc ông Donald Trump đơn phương cấm Anh chia sẻ tin t́nh báo cho Ukraine v́ mục tiêu nhất thời là ép Kiev nhượng bộ trong đàm phán đă làm sứt mẻ niềm tin của bốn đồng minh c̣n lại, đều là các nước nói tiếng Anh. Nhà báo Canada gốc Anh cho rằng đây chính là cơ hội để Anh, Canada, Úc và New Zealand tự chủ hơn, thậm chí đi đến chỗ độc lập với Mỹ về tin mật liên quan tới mạng do thám điện tử toàn cầu.
Trước khi có tin Hoa Kỳ phục hồi việc chia sẻ tin t́nh báo với Ukraine, nhà báo Anh Alasdair Ferguson đánh giá rằng với hành động của ḿnh cấm Anh chia sẻ tin t́nh báo với Ukraine, ông Trump trên thực tế đă bỏ vai tṛ lănh đạo NATO của Hoa Kỳ.
Nhiều nhà quan sát khác ở Anh cho rằng không chỉ hạm đội tàu ngầm nguyên tử bốn chiếc của Anh đă phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ của Mỹ, từ bản mẫu tàu lớp Vanguard tới cấu trúc tên lửa Trident mang đầu đạn nguyên tử, quy tŕnh bảo tŕ vũ khí nguyên tử như ống phóng hỏa tiễn, mà các vũ khí tinh vi khác của Vương quốc Anh, bao gồm tên lửa tầm xa Storm Shadow, cũng phụ thuộc vào tín hiệu định vị do Hoa Kỳ cung cấp để bắn trúng mục tiêu. Nếu thiếu các bộ phận quan trọng do Mỹ cung cấp, các dàn tên lửa này khó mà bắn trúng mục tiêu.
Tương tự như vậy, sau khi các chiến đấu cơ F-16 châu Âu chuyển cho Ukraina đă ngừng bay v́ không c̣n tiếp cận hệ thống điều phối điện tử của Mỹ, ở Anh có nhiều tờ báo lo ngại rằng phi đội F-35 của Anh sẽ bị phụ thuộc quá nhiều vào linh kiện điện tử của Mỹ để có thể tác chiến độc lập.
Hiện c̣n quá sớm để biết thái độ của Hoa Kỳ với đồng minh như Anh, nhưng cách ông Trump xử lư các vấn đề quốc tế như làm ăn thương mại, và kiểu “make deal” (mặc cả thỏa thuận) của ông ta có thể khiến chính giới Anh phải suy nghĩ lại về quan hệ hai bên trong lĩnh vực nhạy cảm và cần sự tin tưởng nhau tuyệt đối là an ninh t́nh báo. Xu thế coi đây là cơ hội để tách dần khỏi Hoa Kỳ chắc chắn sẽ gia tăng ở Anh, bất chấp sự tốn kém về chi phí vào mảng an ninh và quốc pḥng. »
Đây cũng là đánh giá của ông Vincent Crouzet trên TF1, khi cho rằng trong vụ việc này Hoa Kỳ có nhiều rủi ro bị thiệt hại hơn là Ukraina trên phương diện h́nh ảnh. Theo ông, « Mỹ sẽ bị các cơ quan t́nh báo khác của phương Tây thay thế, đặc biệt là Anh và Pháp. Về phía Pháp, họ rất có thể sẽ chia sẻ tin t́nh báo ít hơn với Mỹ về hồ sơ Ukraina. Do vậy, Mỹ sẽ mất đi nhiều nguồn tin, nhiều mối liên lạc… và điều đó phải mất nhiều năm để khôi phục lại t́nh thế. Tôi cho rằng Hoa Kỳ đang tự bắn một viên đạn vào chân ḿnh khi ra quyết định như trên. »
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
