Châu Âu bị kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc: Thế lưỡng nan địa chính trị mới

[pizza]

Khi Mỹ và Trung Quốc tăng sức ép ngoại giao và kinh tế, châu Âu đang đứng trước bước ngoặt lịch sử. Mỗi quyết định có thể thay đổi cục diện quyền lực thế giới trong thập kỷ tới.


Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) trong cuộc gặp Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen trước Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc-EU tại Bắc Kinh, ngày 24/7/2025.
Theo bình luận của hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) mới đây, trong suốt ba thập kỷ sau Chiến tranh Lạnh, châu Âu đã sống trong “giấc mơ” về một kỷ nguyên của hòa bình, hợp tác và thương mại không giới hạn. Trong khi các nhà lãnh đạo châu Âu tập trung vào các vấn đề như biến đổi khí hậu hay bảo vệ dân chủ, những cường quốc khác đã âm thầm tích lũy sức mạnh. Giờ đây, khi thế giới bước vào một kỷ nguyên mới của sự cạnh tranh địa chính trị, châu Âu thấy mình đang ở vào một tình thế khó xử, bị kẹp giữa hai cường quốc lớn nhất thế giới: Trung Quốc và Mỹ.

Một mặt, Bắc Kinh đang dùng vấn đề an ninh để gây áp lực với châu Âu. Gần đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tuyên bố rằng Bắc Kinh sẽ không để Nga thất bại trong cuộc chiến tại Ukraine. Tuyên bố này, được đưa ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ, không chỉ là lời cảnh báo dành cho Kiev mà còn là một áp lực trực tiếp lên Liên minh châu Âu (EU). Ngược lại, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang sử dụng vấn đề an ninh của châu Âu như một “lá bài” để gây sức ép. Ông Trump ám chỉ việc làm suy yếu NATO và hệ thống phòng thủ châu Âu nếu không nhận được những nhượng bộ về thương mại.

Cạnh tranh thương mại và những động thái ngoại giao

Về bản chất, cả Mỹ và Trung Quốc đều đang cố gắng đẩy EU vào thế "phải lựa chọn" giữa hai cường quốc. Cả hai đều muốn lợi dụng điểm yếu chiến lược của châu Âu để đạt được mục tiêu riêng. Tuy nhiên, thay vì hợp tác, hai bên lại hành động "áp đặt” theo hai hướng khác nhau, làm tình hình càng trở nên phức tạp.

Hội nghị thượng đỉnh EU - Trung Quốc vừa diễn ra hồi cuối tháng 7/2025 cho thấy một cuộc đối đầu căng thẳng. Mặc dù là hội nghị kỷ niệm 50 năm, đây lại được xem là cuộc họp kém thành công nhất trong 30 năm qua khi các bên không đạt được thỏa thuận nào. Điều đáng chú ý là Bắc Kinh đã thể hiện sự không hài lòng một cách công khai bằng việc đơn phương “rút ngắn” hội nghị xuống chỉ còn một ngày.

Về phần mình, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã mang đến Bắc Kinh một thông điệp cứng rắn: “trước tiên phải thay đổi quan hệ với Nga - sau đó mới đến thương mại”. Đây là một động thái chiến lược, bởi Trung Quốc dựa vào nguồn tài nguyên giá rẻ của Nga để sản xuất hàng hóa rồi bán sang thị trường châu Âu. Bằng cách này, EU đã thể hiện mình không chỉ là một “người tiêu dùng” đơn thuần mà còn có thể sử dụng sức mạnh kinh tế để gây ảnh hưởng.

Trong bối cảnh trên, Tổng thống Trump đã ngay lập tức thay đổi chiến thuật. Thay vì tiếp tục đe dọa, chính quyền đã giảm thuế quan đối với hàng hóa châu Âu từ 30% xuống 15%. Mặc dù con số này vẫn còn cao so với mức 0%, nhưng đây là một sự nhượng bộ đáng kể. Đổi lại, Nhà Trắng đã đảm bảo các hợp đồng tái vũ trang cho các nước EU từ các nhà sản xuất Mỹ, giúp củng cố liên minh xuyên Đại Tây Dương và tăng cường sự phụ thuộc của châu Âu vào Washington.

Mặc dù những động thái trên cho thấy chính quyền Trump đang giành lợi thế, nhưng tình hình vẫn rất mong manh. Cuộc chiến thương mại giữa các cường quốc có thể leo thang khó kiểm soát. Tuy nhiên, tất cả các bên đều hiểu rõ sự phụ thuộc lẫn nhau. Sự suy thoái của EU sẽ là sự thất bại của Mỹ. Chính quyền Trump có thể sẽ không tiếp tục đe dọa châu Âu vì không muốn tự gây tổn thất cho nền kinh tế của chính mình.

"Ngoại giao thượng đỉnh" vẫn đang tiếp diễn. Mọi con mắt đang đổ dồn vào hội nghị thượng đỉnh tiềm năng giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, châu Âu, với tư cách là thị trường tiêu dùng lớn hàng đầu thế giới, vẫn nắm giữ một “con át chủ bài” và đang từng bước sử dụng điều đó. Tuy nhiên, họ cần phải có sự đoàn kết và quyết đoán để không trở thành nạn nhân trong cuộc đối đầu giữa các cường quốc.

VietBF@ sưu tập