Theo truyền thuyết, triều đại Hùng Vương có tới 18 đời vua, vậy chúng ta làm giỗ vị vua nào trong ngày Giỗ tổ Hùng Vương 10/3 âm lịch?
"Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ Cứ vào ngày mồng 10 tháng 3". Hầu như người Việt Nam nào cũng biết câu ca dao này, và hàng năm cứ đến 10/3 Âm lịch là mọi con dân đất Việt đều hướng đến đất Tổ Phú Thọ, tưởng niệm các vua Hùng trong ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.
Theo truyền thuyết, triều đại Hùng Vương có 18 đời vua. Hùng Vương thứ nhất lên ngôi vào năm 2879 trước Công nguyên, đặt quốc hiệu là Văn Lang, chia nước làm 15 bộ, truyền đời đến năm 258 trước Công nguyên th́ mất ngôi vào tay Thục Phán An Dương Vương. Như vậy, triều Hùng trải qua trong khoảng 2.600 năm, nếu chia trung b́nh cho 18 đời vua th́ mỗi đời vua xấp xỉ 150 năm. Giải thích điều này, một số học giả cho rằng thực chất 18 đời vua Hùng không phải là 18 cá nhân cụ thể, mà là 18 chi, mỗi chi này có nhiều vị vua thay phiên nhau trị v́ và dùng chung vương hiệu. Ngay cả con số 18 cũng chỉ mang tính tượng trưng, ước lệ, v́ 18 là bội số của 9 - con số thiêng đối với người Việt.
Nhiều vua Hùng như vậy, nhưng chỉ có một ngày Giỗ Tổ Hùng Vương; vậy đó là ngày giỗ vị vua nào? Đây là điều rất nhiều người vẫn thắc mắc.
Giỗ Tổ Hùng Vương thực chất là ngày giỗ vị vua nào?
Đầu tiên, phải nói đến nguồn gốc của dân tộc Việt Nam. Truyền thuyết kể rằng Kinh Dương Vương lấy Long Nữ sinh ra Lạc Long Quân. Lạc Long Quân sau đó kết duyên cùng Âu Cơ sinh ra Hùng Vương.
Hùng Vương như vậy là cháu đích tôn của Kinh Dương Vương, là niên hiệu được dùng cho hàng chục triều vua tiếp sau đó. Giỗ tổ v́ vậy theo logic th́ phải là giỗ Tổ Kinh Dương Vương, để tưởng nhớ vị tổ phụ đă khai sinh ra đất nước.
Trên thực tế, theo một số tài liệu lịch sử ghi lại, ngày giỗ tổ đă có từ cách đây 2.000 năm. Dưới thời Thục Phán An Dương Vương, cột đá thề đă được dựng trên núi Nghĩa Lĩnh, ghi rơ: "Nguyện có đất trời lồng lộng chứng giám, nước Nam được trường tồn lưu ở miếu Tổ Hùng Vương, xin đời đời trông nom lăng miếu họ Hùng và ǵn giữ giang sơn mà Hùng Vương trao lại; nếu thất hẹn, sai thề sẽ bị gió giăng, búa dập".
Các đời vua khác sau này cũng luôn ghi nhớ, khẳng định vai tṛ các vua Hùng trong việc xây dựng giang sơn. Chính v́ thế mà hàng năm, người Việt dành một ngày để tưởng nhớ những người đă xác lập và xây dựng nên đất nước - các vua Hùng nói chung.
Trước đây, người dân không có tục đi lễ đền Hùng vào ngày 10/3. Họ thường tự chọn ngày tốt theo bản mệnh của từng người và nô nức đến lễ bái các vua Hùng suốt năm, đông nhất là vào mùa xuân, mùa thu chứ không định rơ ngày nào. Lễ cúng Tổ ở địa phương th́ được cử hành vào ngày 12/3 âm lịch kết hợp với thờ Thổ kỳ. Thường khi con cháu ở xa về sẽ làm giỗ trước một ngày (11/3) chứ không mở hội lớn với quy mô toàn quốc.
Như vậy, thời gian lễ bái thường kéo dài liên miên, vừa tốn kém tiền của vừa không bày tỏ được rơ ḷng thành kính, không tập hợp được ḷng dân. Nhận thấy điều này, vào năm 1917 (triều Khải Định), Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc làm bản tấu tŕnh lên Bộ Lễ, xin định lệ lấy ngày 10/3 Âm lịch hàng năm làm ngày tế của cả nước. Từ đó về sau, cứ vào ngày 10/3, nhân dân cả nước lại hướng về vùng đất cội nguồn - xă Hy Cương, Lâm Thao, Phú Thọ để tôn vinh công lao của các vị vua Hùng. Ngày 10/3 được gọi là ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.
Đến nay, Giỗ Tổ Hùng Vương vẫn được coi là Quốc giỗ, là ngày lễ quan trọng của đất nước. Người lao động được nghỉ làm việc trong ngày này.
VietBF©sưu tập