Người lính VNCH Vơ Phùng Dương và bức ảnh lịch sử
Những ai đă từng nh́n qua những h́nh ảnh về cuộc chiến tranh Việt Nam, chắc cũng có lúc đă bắt gặp h́nh ảnh một người lính Việt Nam Cộng Ḥa (VNCH) đang bị thương tật, bị đuổi ra nơi chữa trị của ḿnh là Tổng Y Viện Việt Nam Cộng Ḥa vào chiều ngày 30-4. Tấm h́nh nhỏ không có nhiều sự thuyết minh nhưng chỉ với ánh mắt của người thanh niên đau đớn, mệt mỏi đang chống nạng bước đi, đă là sự ám ảnh không lời đến tận cùng. Trong bộ quân phục có vẻ mặc vào vội vă, anh lính VNCH đó bước đi và lọt vào khung h́nh, trở thành một dữ liệu giằng xé im lặng, như một vết thương không bao giờ lành về một câu chuyện có thật: Những người thương bệnh binh bị chĩa súng, đuổi ra đường, ngay sau khi quân bộ đội Bắc Việt tràn vào Sài G̣n.
Nhiều năm trôi qua, người ta vẫn tự hỏi, người lính ấy c̣n sống không, giờ này người đàn ông ấy ra sao…? Như mọi tấm ảnh trắng đen khác của những ngày tháng 4-1975 làm nhức nhối người xem – kể cả thế hệ chưa bao giờ trải qua ngày tháng đó – câu hỏi đó chất chứa với muôn vàn điều u uẩn trong ḷng.
Với đôi chút thông tin vặt, chút h́nh ảnh và luôn ḍ hỏi… thật bất ngờ là đúng vào Tháng Tư, của 46 năm sau, sự có mặt của người lính ấy bỗng bất ngờ hiện ra trong cuộc t́m kiếm nhiều ngày của chúng tôi – những người miền Nam thế hệ hôm nay. Thật kỳ diệu: Ông vẫn c̣n sống, hiện ở Chơn Thành, B́nh Phước.
Người lính ấy, hạ sĩ nhất Vơ Phùng Dương, Số quân: 74/145 811, KBC: 3506, Tiểu Đoàn 52, Liên Đoàn 3, Biệt Động Quân, vẫn im lặng tồn tại non nửa thế kỷ qua nhiều biến động của cuộc đời. Thật khó nói đó là những điều đắng cay số phận hay kiên cường cao quư của ông: Khi gặp, ông vẫn giữ được nụ cười b́nh dị, hiền lành và kiểu tṛ chuyện chơn chất khi tiếp chúng tôi tại ngôi nhà nhỏ của ḿnh.
Đi t́m một ánh mắt câm lặng
Suốt đoạn đường dài từ Sài G̣n t́m đến nhà của ông Dương, chúng tôi chia nhau nh́n lại tấm ảnh về người lính trẻ (lúc ấy, ông chỉ mới 22 tuổi) khi bị đuổi ra khỏi giường bệnh và cố lết đi về nhà ở Quận 4, Sài G̣n, trong một buổi chiều nghiệt ngă của đời ḿnh. Không ai trong chúng tôi tin được, người sắp gặp mặt, đó lại là một chứng nhân của sự kiện, lại là một nhân vật nổi tiếng từ bức ảnh luôn được chia sẻ trên các trang mạng, bản tin quốc tế, đặc biệt vào mỗi Tháng Tư.
Con đường dẫn vào nhà ông Dương im vắng đến lạ, nắng gắt oi bức đuổi theo mọi nơi. Đến con chó của nhà gần đó, nằm trong bóng râm cũng mệt mỏi nh́n chúng tôi mà không buồn sủa. Nhiều năm trước đó, khu vực này xác xơ, khốn khó và được gọi là vùng kinh tế mới.
Ông Dương có lối nói chuyện thuần chất nông thôn miền Nam, dễ làm người đối diện gần gũi, tạo nên sự cảm mến tức th́. Ngồi với nhau chỉ vài giờ đồng hồ, mà tưởng chừng như ai nấy đă thân thiết lâu rồi. Mỗi khi cao hứng lúc kể chuyện quá khứ, ông bật cười lớn, và nhất là khi kể về ngày tháng cũ, có lúc ông phấn chấn, lớn giọng mô tả không chút e ngại.
“Người chụp tấm h́nh đó, là bạn của chú, cũng bị đuổi từ Tổng Y Viện ra, ảnh tên Lài. Sẵn tay đang cầm cái máy Kodak, ảnh kêu tên chú rồi chụp luôn. Không ngờ tấm h́nh đó sống dai vậy”, ông Dương cười buồn, và nói rằng giờ cũng không biết Lài ở đâu, c̣n sống hay đă chết với những ngày tháng cam go không thua ǵ như cuộc chiến, sau cái Tháng Tư đó.
Buổi chiều ngày 30-4-1975, khi mọi người đang nằm trên giường bệnh, khắp nơi cứ mỗi lúc tràn về những tốp thương binh mới, nằm chật cả lối đi, chen chúc nhau ở mỗi pḥng. Dù là ngày cuối cùng của cuộc chiến, đă có lệnh đầu hàng từ trưa, nhưng có vẻ giao tranh vẫn không dứt hẳn. Có những người được đưa vào với vết thương mới, tuôn máu không ngớt. Bất ngờ, tràn vào khắp ngơ trong Tổng Y Viện là những nhóm lính quân phục miền Bắc, súng AK chĩa lăm lăm, đằng đằng sát khí, lên giọng quát.
“Họ nói sao khi đuổi mọi người, kể cả những người vừa mới mổ xong, phải ra bệnh viện?”, ông Dương cười, suưt bật thành tiếng chửi thề, “Họ nói giọng Bắc, kêu đ*t mẹ chúng mày cút ra hết”. Theo lời ông kể, người ta h́nh dung rằng đây là một chủ trương có tính toán chứ không phải là ngẫu hứng từ viên chỉ huy cực đoan nào đó. Bởi theo lệnh phát đi và ṇng súng hướng dẫn, những người thương bệnh binh VNCH đó phải nhanh chóng tựa vào nhau đi ra bằng ngơ sau và những ngơ phụ, chứ không phải là cổng chính, Mục đích rất rơ là không muốn tạo sự chú ư với dân chúng, hay để cho giới phóng viên nước ngoài c̣n trụ lại Sài G̣n có thể ghi h́nh được.
Ông Dương lúc đó, chỉ c̣n một chân, cố chống nạng đi. Vết thương đó, ông nhận vào tháng 2 năm 1975, trong một trận tử thủ ở ngay B́nh Phước. Xe tăng bộ đội Bắc Việt tràn vào với biển người nhưng vẫn bị 3 tiểu đoàn đă tơi tả của phía ông chận lại. Lúc đó, quân VNCH chỉ c̣n lại những thành phần tử thủ, nhiều người đă bỏ đi, súng đạn không c̣n nhiều. 3 tiểu đoàn mà ông Dương có mặt, quyết cầm cự mặt trận trong ḷng đô thị chỉ c̣n hơn khoảng 500 người. Trong khi đó, ráo riết tiến công để dứt điểm, tin cho biết 3 sư đoàn của Bắc Việt áp sát với đủ các loại hỏa lực yểm trợ.
“Bây giờ kể lại, mới thấy ngày đó những lính trẻ tụi tôi đánh dữ dằn ra sao. Riêng phía Biệt Động Quân tụi tui th́ được huấn luyện chiến đấu trong ḷng đô thị, trong khi đó, quân Bắc Việt sau khi ra khỏi rừng th́ mất lợi thế do không biết địa h́nh, nên dù mạnh hơn, nhưng nhiều đợt xông lên đều bị chúng tôi đánh chặn, bắn cháy cả loạt xe tăng đi đầu”, ông Dương cười ha hả, nói. Ngay vào lúc giằng co không phân thắng bại ấy, th́ đột nhiên có lệnh rút quân. Thế trận vỡ ngay từ lúc đó. “Chính v́ khi chuyển thế rút quân, tui mới bị đạn 12.7 bắn ngay chân, nát mọi thứ”.
Ông Dương được chuyển về Tổng Y Viện, và cắt chân ngay v́ sợ hoại tử, cũng như không thể cứu chữa ǵ được. Từng ngày, ông cảm nhận được sự sụp đổ của Sài G̣n đến khi thấy thêm thương bệnh binh nhập vào, mà các nơi đánh chặn th́ mỗi lúc càng gần Sài G̣n hơn.
Ông Dương đi lính từ năm 1971, và tham gia nhiều trận ở An Lộc, Long B́nh… những năm tháng đó khi cùng đồng đội chia lửa ở mọi trận tuyến, dù thế nào đi nữa, ông đă có một phía chọn lựa của ḿnh rơ ràng, không hề nao núng, đó là một nước VNCH tự do của ḿnh, nơi đó, có anh em, có cha mẹ, ngôi nhà… mà ông phải bảo vệ.
“V́ sao có những người đă bỏ chạy, nhưng sao chú và những người lính khác vẫn tiếp tục trụ lại?”, ông Dương không thể giải thích hết bằng ngôn từ đơn giản của ḿnh, ông thoáng suy nghĩ và tả rằng, “Là nghĩ tới cái chết. Ḿnh thua th́ ḿnh cũng sẽ bị bắn chết, thôi th́ chiến đấu để chết ngay ở mặt trận, phải tốt hơn là bị quỳ rồi bị chĩa súng bắn, đúng không?”.
Dĩ nhiên, ông Dương tóm tắt vậy. Nghe cũng không có ǵ là quá đặc biệt, nhưng đằng sau đó, đó chính là trùng trùng khí chất của hàng hàng những quân nhân VNCH trong cuộc chiến: Nghĩa vụ, tổ quốc và danh dự nằm trong máu và trái tim, sâu và chân thành đến mức không thể hoa mỹ ngôn từ. Sâu đến mức đă có người mỉm cười tuẫn tiết khi thất trận, mạnh mẽ đến mức có người đă dơng dạc kết tội kẻ kết liễu ḿnh bằng tuyên ngôn của nền tự do bị tước đoạt.
Và rồi vào buổi trưa ngày 30, đang nằm trong Tổng Y Viện, đột nhiên mọi người nghe tin đầu hàng từ Tổng thống Dương Văn Minh. Ông Dương và nhiều người nữa, kêu “trời ơi” và chết lặng. Đằng sau lời đầu hàng đó, là một đại diễn biến khác, dù không h́nh dung rơ được, nhưng những người lính đó biết chắc rằng sẽ không thể có b́nh yên như những bài hát và lời kêu gọi t́nh anh em trên đài phát thanh của đạo quân vừa tiến vào Sài G̣n. “Đ.mẹ, ǵ đầu hàng, kỳ vậy?”, ông Dương kể ḿnh la lên như vậy ở pḥng bệnh. Có người cũng thảng thốt như ông.
*****
(Kỳ sau: Điều chưa kể của một thương phế binh VNCH)