Về buổi triển lăm nội tạng và cơ thể người ở TP.HCM đang gây sốt. TS Vũ Thế Long - Nguyên Trưởng ban Môi trường và Con người, Viện Khảo cổ học Việt Nam đă có nhận định về buổi triển lăm này.
Là người từng có nhiều năm nghiên cứu về cơ thể học và h́nh thái học, ông nh́n nhận như thế nào về câu chuyện triển lăm nội tạng và cơ thể người tại TP.HCM đang gây phản ứng mạnh mẽ trong dư luận?
Triển lăm về cơ thể con người không phải mới xuất hiện trên thế giới. Cách đây hơn 40 năm, tôi có dự một cuộc triển lăm mang tên “Người đàn bà thủy tinh” tại Hà Nội. Đó là h́nh một người phụ nữ trong suốt làm bằng chất liệu nhựa, bên trong có các bộ phận giải phẫu học như: tim, gan, phổi, lách, ruột… Mọi người muốn chiêm ngưỡng hiện vật này phải đi ṿng quanh để xem.
Hiện vật ấy do nước Cộng ḥa Dân chủ Đức mang sang triển lăm tại Việt Nam và sau đó tặng lại cho Đại học Y Hà Nội đặt trong Viện Giải phẫu học để phục vụ công tác nghiên cứu và giảng dạy. Nước Đức là một đất nước rất nổi tiếng về làm những mẫu vật ấy để phục vụ cho giảng dạy và học tập.
Thời điểm đó, khi đi xem triển lăm đặc này, tôi cảm thấy rất khoái chí bởi được nh́n thấy tận mắt cơ thể của một con người và vỡ ra bao nhiêu điều về những bộ phận bên trong cơ thể người.
Sau này, khi học lên cao hơn, trong pḥng thí nghiệm của trường tôi có treo những bộ xương hoặc những tranh giải phẫu học để dạy cho học sinh về cơ thể con người… Tôi thấy đó là những trưng bày rất tiến bộ, có ích cho việc giáo dục, không có ǵ phản cảm cả. Đó là một cách giảng dạy về khoa học một cách nghiêm túc.
Thời gian sau, có dịp tôi sang Paris - Pháp để tŕnh bày một báo cáo khoa học về con người và môi trường. Trong chương tŕnh, tôi được mời đến dự một cuộc hội thảo khá lớn tại Bảo tàng Con người. Tại bảo tàng này, họ có trưng bày một số vật mẫu về sự h́nh thành của con người từ lúc ra đời, trưởng thành đến lúc qua. Trong đó, có những vật mẫu biểu thị cho giá trị con người về giải phẫu học, y học, xă hội học… Có những vật mẫu họ làm rất giống cơ thể người và trưng bày một cách rất khoa học.
Lần này, lúc đầu tôi không quan tâm lắm v́ triển lăm tổ chức ở TP.HCM. Nhưng khi xem thông tin và h́nh ảnh qua báo chí, cả clip phỏng vấn đại diện BTC, tôi nhận thấy triển lăm này có mấy vấn đề không ổn.
Vậy dưới góc nh́n của ông, triển lăm “Sự bí ẩn đặc biệt của cơ thể người” có những ǵ không ổn, thưa ông?
Thời tôi có dịp được cộng tác với các vị giáo sư đầu ngành của Đại học Y Dược Hà Nội như GS Đỗ Xuân Hợp, GS Nguyễn Quang Quyền… là những người đă rất tâm huyết với bộ môn giải phẫu, tôi thấy các cụ dạy sinh viên rất kỹ về việc tôn trọng xác người trong y học. Bản thân tôi cũng đă trực tiếp đo đạc hàng trăm sọ người trong Viện Giải phẫu học và hướng dẫn một số sinh viên về cơ thể người cũng nhấn mạnh với sinh viên việc tôn trọng xác người là một đạo đức trong y học.
Ở các nước phương Tây và phương Đông, khi giảng dạy cho sinh viên học về bộ môn này đều dạy sinh viên biết tôn trọng cơ thể. Hàng năm, ngành y đều có một ngày lễ để sinh viên ngành y tưởng nhớ đến những người đă hiến xác cho y học. Ngay người làm trong y học cũng rất ư thức và kính cẩn đối với những người đă hiến thân xác để phục vụ cho khoa học.
Triển lăm “Sự bí ẩn đặc biệt của cơ thể người” lần này lại không như thế. Họ dùng ngôn từ rất khôn ngoan theo kiểu hù dọa người ta hút thuốc lá có hại như thế nào, bệnh ung thư nguy hiểm ra sao… Nhưng theo tôi, không thiếu ǵ cách để giáo dục người dân về sự nguy hại của thuốc lá hoặc thực phẩm độc hại gây ung thư.
Việc lấy xác người thật ra để phô diễn và dọa dẫm là hành vi thiếu văn hoá. Ít nhất là nó không phù hợp với văn hóa Việt Nam. Người Việt Nam từ xưa tới nay đều có truyền thống tôn trọng những người đă quá cố và họ không bao giờ làm những điều “phanh thây xẻ xác” người đă mất ra như thế. Trong trường hợp này, tôi cho rằng, họ đă mang xác người ra làm tṛ đùa. Có nhiều vật mẫu không thể hiện được giá trị nào về mặt khoa học cả.
Theo ông, triển lăm này liệu gây ảnh hưởng hoặc gây tác động tiêu cực ǵ đối với người xem?
Theo tôi, đây là một thứ văn hóa quái dị của một nhóm người quái dị mà họ thích trường phái ấy. Đại diện cho BTC triển lăm này có lí giải đă từng mang đi nhiều nước triển lăm và được các nước cho phép nhưng thực tế là có nhiều nước họ cấm. Cụ thể, nước Úc họ từng cấm triển lăm này. Tôi cho rằng, việc họ đưa triển lăm này vào Việt Nam là với mục đích kinh doanh không lành mạnh.
Việc triển lăm đáng ra phải được cấp phép theo đúng quy tŕnh mà ông Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lăm đă phát biểu thẳng là BTC từng đến xin Cục cho triển lăm ở ṭa nhà Keangnam - Hà Nội nhưng Cục không đồng ư v́ không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.
Tôi cho rằng, ông Cục trưởng Vi Kiến Thành có cách nh́n đúng.
Ông Cục trưởng Vi Kiến Thành đă nói thế rồi nhưng tại sao BTC triển lăm này lại xoay được vào TP.HCM để xin Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cấp phép cho triển lăm mà lại triển lăm ngay Nhà Văn hóa Thanh niên. Đây là một hành động vi phạm pháp luật. Cần phải làm rơ trách nhiệm của những người đă cấp phép cho tổ chức triển lăm cuộc triển lăm này.
Ở những khía cạnh khác, tôi thấy những vật mẫu trưng bày rất phản cảm. Từ những bào thai trong bụng mẹ đến những hài nhi vừa ra đời. Đó là một sự bẩn thỉu về tư duy, bẩn thỉu về đạo đức cho nên tôi không tán thành cuộc triển lăm này. Tôi không thấy giá trị giáo dục nào ở cuộc triển lăm này cả. BTC tổ chức đă cố đánh vào sự ṭ ṃ của người xem để mà bán vé chứ chẳng có ư nghĩa giáo dục ǵ ở đây cả. Nếu giáo dục kiểu đó th́ cũng là lối giáo dục bẩn thỉu, không thể chấp nhận được.
Cảm ơn ông đă chia sẻ thông tin.