Lễ hội diễn ra với mục đích là tạo không khí vui vẻ cho tất cả những người tham gia. Nhưng thời gian gần đây, càng ngày các lễ hội càng gây ra nhiều chuyện "buồn" hơn là niềm vui. Bạo lực, đánh nhau, các hành vi vô ư thức, vô văn hóa... ngày càng xuất hiện nhiều hơn!
"Hành vi bạo lực trong lễ hội là do người tham gia, thậm chí người tổ chức cũng vụ lợi. Người ta không c̣n tới đây để t́m sự thanh thản", GS Ngô Đức Thịnh lư giải.
GS.TS Lê Hồng Lư, Viện trưởng Viện nghiên cứu Văn hóa cho biết trước khi nh́n nhận các lễ hội như chém lợn ở Bắc Ninh, chọi trâu Đồ Sơn, đâm trâu tại Tây Nguyên... cần lưu ư về cội nguồn của các tục lệ này.
"Đây đều là những nghi lễ có từ xưa, chúng ta cần tôn trọng. Tuy nhiên có nhiều phong tục tập quán với dân tộc này là thiêng liêng, nhưng với dân tộc khác lại phản cảm. V́ vậy điều đầu tiên khi nh́n nhận lễ hội là không nên áp đặt, bắt người khác phải tuân theo ḿnh", GS Lư chia sẻ.
Nêu quan điểm cá nhân, GS Lư cho biết ông không phản đối các lễ hội này, tuy nhiên để tránh những hành động bị gọi là dă man đối với vật nuôi trong các lễ hội hiến sinh th́ "con người đừng quá lạm dụng khi thực hiện nghi lễ và tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông".
Những nghi lễ này có từ xưa, chúng ta cần tôn trọng nó, song để phù hợp với t́nh h́nh hiện tại, cũng nên tránh quảng bá rộng răi và quá đi sâu vào chi tiết “giật gân” th́ sẽ thấy đó đơn thuần chỉ là các lễ hội hiến sinh của một số cộng đồng từ xưa đến nay với những khát vọng chân chính.
Ẩu đả túi bụi v́ tức nhau chứ không phải để tranh giành quả phết tại hội Hiền Quan ngày 3/3. Ảnh: Anh Tuấn.
Ở một góc nh́n khác, nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền (Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam) cho rằng những hành vi mà ngày nay chúng ta đang lên án như cướp lộc, đâm chém, tranh cướp là hành vi của người trung cổ, là những di sản của quá khứ.
"Nhiều lễ hội sau một thời gian mai một, được chúng ta phục dựng lại, nhưng đáng tiếc lại phục dựng cả những giá trị không c̣n phù hợp với xă hội hiện đại", ông Bùi Trọng Hiền cho biết.
Tuy nhiên, hiện nay để cấm những lễ hội đó, những hành vi đó lại gặp những phản ứng của cộng đồng. Nhiều cộng đồng cho rằng đó là bản sắc là tính độc đáo của lễ hội, thậm chí họ tự hào về sự độc đáo đó. Tuy nhiên, đối với xă hội văn minh, những hành vi như cướp lộc, dẫm đạp, chém giết…đó khó được chấp nhận.
Trong khi đó, GS Ngô Đức Thịnh, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian Việt Nam lư giải các hành vi bạo lực trong lễ hội truyền thống là do nhiều người tham dự lễ hội để vụ lợi, thậm chí người tổ chức lễ hội cũng vụ lợi.
“Ngày nay, người ta không c̣n tham dự lễ hội để t́m sự thanh thản mà để cầu xin cái này cái khác. V́ thế mới dẫn tới cảnh tranh cướp, giành giật, đó chính là nguyên nhân dẫn tới bạo lực trong lễ hội”, GS Thịnh nhận định.
"Mỗi lễ hội dân gian có mẫu số chung là khát vọng hạnh phúc - no đủ, những cũng có những biến số riêng là những nghi thức, lễ tiết cụ thể, tạo nên sự khác biệt, đa dạng trong mỗi nền văn hóa", Thạc sĩ Đinh Đức Tiến (giảng viên Khoa Lịch sử, Đại học Khoa học Xă hội Nhân văn Hà Nội) nhận định.
“Sự khác biệt có thể gây nên những hiệu ứng trái ngược nhau trong quan điểm, cách nh́n nhận, thậm chí phản đối, tẩy chay", Th.S Tiến cho biết.
V́ thế Th.S Tiến cho rằng điều cần nhất là chúng ta nên tôn trọng sự khác biệt của mỗi hành vi, hoạt động văn hóa của người dân, của cộng đồng đó. Tuy nhiên tôn trọng sự khác biệt không đồng nghĩa với việc cổ súy cho các hành vi bạo lực, thậm chí là vi phạm pháp luật như ẩu đả, cướp giật... v́ điều đó làm biến dạng bản chất tốt đẹp của lễ hội đầu xuân.
Khánh An (Zing)/Theo Khỏe & Đẹp