[Romano]

Ngày xưa, cách đây vài chục năm, trong tập Ngục trung nhật ký [獄中日記] (được xem là) của Hồ Chí Minh có bài thơ Tiết Thanh minh [清明] thế này :

Thanh minh thời tiết vũ phân phân,
Lung lý tù nhân dục đoạn hồn.
Tá vấn tự do hà xứ hữu ?
Vệ binh dao chỉ biện công môn.
Nguyên văn :
清明時節雨紛紛，
籠裡囚人欲斷魂。
借問自由何處有？
衛兵遙指辯公門。
Tạm dịch :
Thanh minh mưa bụi mịt mù rơi,
Trong ngục tù nhân dạ rối bời.
Ướm hỏi : tự do đâu có được ?
Lính canh xa trỏ cửa quan ngồi.
Bài thơ quá xuất sắc đến nỗi nhà thơ Đỗ Mục (杜牧, 803 – 852) đời Đường đã phải copy về gần như “nguyên con” để viết ra bài Tiết Thanh minh [清明] :
Thanh minh thời tiết vũ phân phân,
Lộ thượng hành nhân dục đoạn hồn.
Tá vấn tửu giai hà xứ hữu ?
Mục đồng dao chỉ Hạnh hoa thôn.
Nguyên văn :
清明時節雨紛紛，
路上行人欲斷魂。
借問酒家何處有？
牧童遙指杏花村。
Tạm dịch :
Thanh minh mưa bụi mịt mù rơi,
Lữ khách trên đường dạ rối bời.
Ướm hỏi : nơi nào có quán rượu ?
Mục đồng trỏ lối Hạnh Hoa thôn.

Ngày nay, ngài Vũ Khiêu đã khóc ngài Võ Nguyên Giáp như sau : “Sinh ra tôi là cha mẹ, hiểu biết tôi lại là anh. Tấm lòng tri ngộ ấy tôi biết lấy gì báo đáp ? Mấy hôm nay tôi ngồi khóc viết mấy lời trên, từ đỉnh trời cao anh có thấu hiểu lòng tôi ?“. Ôi, Vũ giáo sư khấp Võ đại tướng, thật là sâu sắc cảm động quá đi, cho nên Quản Trọng (管仲, 725 tr.CN – 645 tr.CN) từ đời Xuân Thu bên Tàu cũng phải bợ về xài gần như nguyên xi khi khóc bạn là Bảo Thúc Nha (鲍叔牙, ? – 644 tr.CN) : “Sinh ra ta là cha mẹ, hiểu biết ta là Bảo Thúc Nha. Mà đối với người biết mình, mình đem cả tính mệnh ra hiến còn chưa cho là quá, huống chi thương khóc thế này đã thấm vào đâu !” [生我者父母，知我者鲍子也。士为知己者死， 而况为之哀乎!].

Thiệt là khiến người ta ngưỡng mộ !