[Romano]

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng gia tăng, Bộ Thương mại Trung Quốc (MOFCOM) vừa liên tiếp ban hành hai thông báo về việc áp dụng các biện pháp xuất khẩu toàn diện đối với các sản phẩm đất hiếm và công nghệ liên quan.Theo các thông báo số 61 và 62 vừa được MOFCOM ban hành vào sáng nay (9/10), các quy định mới đã thiết lập hệ thống kiểm soát hai lớp, bao trùm cả sản phẩm đất hiếm và công nghệ sản xuất, chế biến liên quan.

Điểm đáng chú ý là phạm vi áp dụng được mở rộng chưa từng có, không chỉ giới hạn ở các tổ chức, cá nhân Trung Quốc mà còn bao gồm cả các đối tượng xuất khẩu nước ngoài. Cụ thể, mọi hoạt động chuyển giao, xuất khẩu các sản phẩm đất hiếm có yếu tố Trung Quốc và các công nghệ then chốt như khai thác, tách luyện, sản xuất vật liệu từ tính hay tái chế tài nguyên đất hiếm thứ cấp… đều phải được cấp phép.Các quy định cũng thể hiện sự phân loại rõ ràng theo mục đích sử dụng. Những trường hợp xuất khẩu phục vụ mục đích quân sự, phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt, hoặc cho các thực thể trong danh sách kiểm soát sẽ bị từ chối cấp phép. Ngược lại, hoạt động xuất khẩu phục vụ mục đích nhân đạo như cứu trợ y tế khẩn cấp, thiên tai được áp dụng cơ chế đơn giản hóa, chỉ yêu cầu báo cáo sau khi thực hiện.

Đặc biệt, hệ thống quy định mới nhấn mạnh đến trách nhiệm tuân thủ của tất cả các bên liên quan trong chuỗi cung ứng. Không chỉ các nhà xuất khẩu, mà cả các tổ chức cung cấp dịch vụ trung gian như vận tải, logistics, tài chính đều phải có trách nhiệm xác minh tính hợp pháp của hoạt động xuất khẩu.

Trả lời báo chí sáng cùng ngày, Người phát ngôn MOFCOM khẳng định việc kiểm soát các vật phẩm mang tính lưỡng dụng là thông lệ quốc tế, phản ánh lập trường của “một nước lớn có trách nhiệm” trong việc duy trì hòa bình, ổn định khu vực. Bắc Kinh sẵn sàng tăng cường trao đổi, hợp tác thông qua các cơ chế đối thoại kiểm soát xuất khẩu song phương và đa phương, nhằm thúc đẩy thương mại tuân thủ, bảo đảm an toàn và ổn định cho chuỗi công nghiệp, chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh những biện pháp siết chặt, MOFCOM cũng nhấn mạnh phạm vi sản phẩm đưa vào danh sách quản lý là hữu hạn, đồng thời bộ này sẽ triển khai nhiều tiện ích về thủ tục cấp phép, và thiết lập giai đoạn chuyển tiếp để các bên liên quan có thời gian thực hiện hợp đồng đang có và đáp ứng yêu cầu tuân thủ.

Với vị thế thống trị trong khâu chế biến đất hiếm hiện nay, động thái kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và công nghệ liên quan của Trung Quốc được dự báo sẽ tác động sâu rộng đến quan hệ thương mại Trung - Mỹ và kinh tế toàn cầu.

Ở cấp độ song phương, nó sẽ khiến vấn đề an ninh chuỗi cung ứng và cạnh tranh công nghệ trở thành tâm điểm không thể tránh khỏi trong mọi cuộc đối thoại, đồng thời có thể thúc đẩy Mỹ và các đồng minh tăng tốc nỗ lực tìm kiếm nguồn cung thay thế và phát triển công nghệ tái chế.

Trên quy mô toàn cầu, quyết định này không chỉ làm trầm trọng thêm xu hướng "chia tách" chuỗi cung ứng công nghệ, mà còn định hình lại trật tự và luật chơi trong lĩnh vực thương mại tài nguyên chiến lược, đánh dấu một bước ngoặt mới trong cuộc cạnh tranh địa chính trị và kinh tế công nghệ giữa các nước lớn.