New York — Cuộc “chạy đua hai mũi” giữa Nhà Trắng và các thành phố do Dân Chủ lănh đạo bước vào điểm bẻ cong mới: Vệ binh Quốc gia tập kết gần Chicago, trong khi các đội luật sư căng ḿnh ở những pḥng xử cách nhau 3.200 km, từ Portland (Oregon) đến Trung Tây.
Từ biểu t́nh trước cơ sở ICE tới đợt điều quân gây tranh căi
Chính quyền liên bang gắn kế hoạch triển khai lực lượng ở Chicago và Portland với các cuộc biểu t́nh ngày càng căng trước cơ sở ICE, cùng vụ nổ súng tại cơ sở ICE ở Dallas khiến hai người bị giam tử vong. Tổng thống gọi đây là một cuộc tấn công lực lượng chấp pháp và liên tục công kích Thị trưởng Chicago Brandon Johnson cùng Thống đốc Illinois JB Pritzker.
“Bài tẩy” Đạo luật Khởi nghĩa và ranh giới Posse Comitatus
Nếu các vụ kiện ngăn triển khai lực lượng không đi theo ư ḿnh, Tổng thống nói sẵn sàng viện dẫn Đạo luật Khởi nghĩa (Insurrection Act)—ngoại lệ lớn nhất của Posse Comitatus, vốn hạn chế quân đội tham gia cưỡng chế pháp luật nội địa. Trước khi xuất quân, binh sĩ Vệ binh được huấn luyện giảm leo thang, kiểm soát đám đông và quy tắc sử dụng vũ lực; nhiệm vụ là bảo vệ hoạt động, nhân sự, tài sản liên bang (thiết lập vành đai an ninh, hỗ trợ đám đông…), không thực hiện bắt giữ thay cho cảnh sát.
Chicago: quân tập kết, hồ sơ dày lên, thành phố nóng hầm hập
Một thẩm phán liên bang tại Chicago tạm tránh phán quyết tức thời, tạo “khoảng trống” liền bị lấp bằng việc đổ quân vào các trung tâm huấn luyện ngoại ô. Tổng thống cho phép 300 binh sĩ Vệ binh Illinois lên thường trực; Thống đốc Texas Greg Abbott tự nguyện cử thêm 400 quân. Hiện 300 quân Illinois và 200 quân Texas đă được liên bang hoá theo Title 10 và có mặt tại khu vực Chicago để tập huấn giảm leo thang và kiểm soát đám đông.
Về pháp lư, đôi bên nộp luận cứ bằng văn bản trước hạn tối thứ Tư, phiên tranh tụng ấn định sáng thứ Năm. 26 cựu thống đốc nộp bản ư kiến ủng hộ lệnh khẩn ngăn triển khai, cảnh báo nguy cơ làm rối thêm căng thẳng và phá vỡ cân bằng quyền lực liên bang–bang. Nhóm cựu bộ trưởng Lục quân, Hải quân cùng các tướng đô đốc bốn sao cũng cảnh báo rủi ro “chính trị hoá quân đội” và lệch mục tiêu huấn luyện–cứu trợ. Ở chiều ngược lại, 18 tổng chưởng lư Cộng hoà nộp ư kiến ủng hộ triển khai để hỗ trợ ICE.
Nhiệt độ xă hội tăng: một trận giao hữu Argentina–Puerto Rico dự kiến đá tại Chicago tuần tới đă chuyển sang Florida v́ bối cảnh nhập cư căng thẳng.
Portland: chặn đứng tức thời, leo thang ở toà phúc thẩm
Tại Oregon, một thẩm phán liên bang nhanh chóng chặn lệnh gọi Vệ binh Oregon. Khi Nhà Trắng đáp lại bằng cách liên bang hoá Vệ binh California để đưa sang Portland, toà mở rộng lệnh cấm với mọi triển khai Vệ binh trong bang. Hồ sơ hiện ở Toà Phúc thẩm Khu vực 9: toà cho phép liên bang hoá Vệ binh Oregon nhưng không cho triển khai trong thời gian xét kháng cáo. Phiên điều trần về lệnh ngăn Vệ binh từ bang khác vào Oregon diễn ra trước hội đồng ba thẩm phán (hai người do Cộng hoà bổ nhiệm, một do Dân Chủ bổ nhiệm).
Memphis: chưa kịp “ra quân” đă vướng thực tế triển khai
Tại Memphis, kế hoạch triển khai Vệ binh Tennessee do Thống đốc bang chỉ đạo vẫn đang chậm lại v́ bài toán thực tế. Trong lúc chờ rơ vai tṛ cụ thể của Vệ binh, lực lượng liên bang đă hiện diện trong khuôn khổ “Memphis Safe Task Force”, thực hiện 386 vụ bắt giữ chỉ trong hơn một tuần (trên 200 vụ là bắt theo lệnh hoặc thủ tục hành chính; có 2 vụ liên quan án mạng). Thị trưởng Paul Young nói dù bất đồng chính trị, chính quyền thành phố vẫn phối hợp để giảm xáo trộn cộng đồng.
“Cảnh sát đối đầu cảnh sát”: song trùng mệnh lệnh trên đường phố
Chicago cảnh báo nguy cơ lực lượng địa phương bị đặt vào thế khó khi mệnh lệnh liên bang chồng lên quy tŕnh tác chiến tại chỗ. Chính quyền thành phố cho rằng việc “đổ thêm” lực lượng liên bang là bậc thang dẫn tới Vệ binh—và mục tiêu sau cùng là đưa quân đội vào đô thị Mỹ.
Ván cờ kế tiếp: pháp đ́nh quyết định, chính trị dồn nén
Những ngày tới xoay quanh hai câu hỏi: (1) Toà có chấp nhận lập luận về thẩm quyền triển khai quân nội địa trong bối cảnh chưa có sự phối hợp của bang–địa phương? (2) Nếu tiếp tục bị toà ḱm, Nhà Trắng có rút “bài tẩy” Đạo luật Khởi nghĩa hay không?
Dẫu kết cục ra sao, thực địa đă nóng: quân tập kết, toà thụ lư khẩn, sự kiện thể thao đổi địa điểm, và đường phố chịu sức ép từ các mệnh lệnh đan xen—bức tranh hi hữu trong lịch sử quản trị đô thị nước Mỹ đương đại.